Hủy bỏ giai đoạn 2 của dự án đường sắt cao tốc nối các trung tâm kinh tế lớn, tổng thiệt hại hơn 3.500 tỷ đồng
Một trong những nguyên nhân khiến chi phí phát sinh lớn như vậy là do yêu cầu trong hợp đồng, buộc HS2 phải hoàn trả mặt bằng về trạng thái gần như ban đầu – bao gồm lấp lại các hố khoan và phục hồi cảnh quan tự nhiên.
Một báo cáo của Cơ quan Kiểm toán Quốc gia Anh (NAO) đã chỉ ra chi phí thực tế liên quan đến việc hủy bỏ Giai đoạn 2 – nhánh phía Bắc của dự án đường sắt cao tốc High Speed 2 (HS2). Cụ thể, báo cáo cho biết các hoạt động xây dựng sơ bộ cho tuyến này đã được tiến hành, bao gồm việc khoan hơn 10.000 hố địa chất và triển khai một số hạng mục bảo vệ môi trường từ sớm.
Do một phần công việc đã được triển khai cả trên giấy tờ và thực địa, việc hủy bỏ đã gây tổn thất khoảng 100 triệu bảng Anh (hơn 3.500 tỷ đồng) cho ngân sách quốc gia. Một trong những nguyên nhân khiến chi phí phát sinh lớn như vậy là do yêu cầu trong hợp đồng, buộc HS2 phải hoàn trả mặt bằng về trạng thái gần như ban đầu – bao gồm lấp lại các hố khoan và phục hồi cảnh quan tự nhiên.
Ngoài ra, Chính phủ cũng phải xem xét lại 17km2 đất đã được mua bằng lệnh trưng mua bắt buộc để làm tuyến đường sắt – nay không còn sử dụng nữa sau khi dự án bị hủy bỏ. Tổng chi phí cho các khoản mua đất này lên đến 592 triệu bảng Anh. Tuy nhiên, hiện chưa rõ Bộ Giao thông và HS2 sẽ có thể thu hồi lại bao nhiêu từ việc bán lại số đất này.
Báo cáo nêu rõ: “HS2 Ltd đã xác định được 179 thửa đất (tổng diện tích khoảng 9km2) là đất nông nghiệp thuộc Giai đoạn 2a, trải rộng trên 63 trang trại, có thể được cân nhắc để chào bán lại cho các chủ sở hữu trước đây”. Dù vậy, quá trình này dự kiến sẽ kéo dài “nhiều năm”, do nhiều mảnh đất không còn phù hợp để hoàn trả cho chủ cũ.
Không chỉ Giai đoạn 2, chi phí cho Giai đoạn 1 của HS2 cũng đang leo thang. Ban đầu, ngân sách của Giai đoạn 1 được ước tính cao nhất là 44,6 tỷ bảng Anh hồi năm 2020. Tuy nhiên, đến cuối năm 2023, dự án đã được dự báo vượt ngân sách ít nhất 6 tỷ bảng (7,8 tỷ USD). Tổng chi phí của dự án có thể lên tới gần 60 tỷ bảng (hơn 2 triệu tỷ đồng).
Một trong những kỳ vọng lớn nhất là sau khi tuyến đường sắt cao tốc hoàn thành, tuyến West Coast Main Line (WCML) sẽ được giải phóng để phục vụ vận tải hàng hóa.
Tuy nhiên, khi HS2 không được mở rộng lên phía Bắc, các đoàn tàu cao tốc sẽ buộc phải sử dụng chung hạ tầng với tàu thông thường – làm giảm tốc độ, tính hiệu quả và cả tác động môi trường tích cực như cam kết ban đầu.
Được biết, High Speed 2 (HS2) là dự án đường sắt cao tốc quan trọng nhất trong lịch sử hiện đại của Vương quốc Anh. Được Chính phủ Anh khởi xướng nhằm tăng cường kết nối các trung tâm kinh tế lớn, HS2 được kỳ vọng sẽ giảm tải cho hệ thống đường sắt hiện tại, rút ngắn thời gian di chuyển và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Tuy nhiên, hiện tại, câu hỏi đặt ra là liệu chi phí và tiến độ có thể được kiểm soát hay không và liệu HS2 có thực sự đáp ứng được kỳ vọng mà Chính phủ Anh đã đặt ra.
