Huy động 15 triệu ngày công lao động, đào 11 triệu m³ đất, xây dựng nên hồ nước nhân tạo lớn nhất Việt Nam, rộng gấp 2.000 lần Hồ Gươm

Nằm giữa vùng giáp ranh 3 tỉnh Tây Ninh, TP. HCM và Đồng Nai, hồ Dầu Tiếng được xem là công trình thủy lợi quy mô lớn nhất Việt Nam, đồng thời là hồ nhân tạo có sức chứa hàng đầu Đông Nam Á.

Công trình huy động hàng chục triệu ngày công

Với diện tích mặt nước lên tới 270km² và dung tích trung bình 1,58 tỷ m³, hồ Dầu Tiếng có quy mô gấp 2.225 lần Hồ Gươm và 50 lần Hồ Tây. Đây là “nguồn nước chiến lược” điều tiết cho cả vùng Đông Nam Bộ, góp phần quan trọng trong sản xuất nông nghiệp, cấp nước sinh hoạt và bảo đảm an ninh nguồn nước.

Hồ Dầu Tiếng được khởi công xây dựng năm 1981. Để hoàn thành công trình, Việt Nam đã phải chặn dòng thượng nguồn sông Sài Gòn, huy động khoảng 15 triệu ngày công lao động, đào 11,6 triệu m³ đất và xây dựng hàng nghìn km kênh mương. Đến tháng 7/1984, hồ bắt đầu tích nước và chính thức đưa vào sử dụng tháng 1/1985.

Ban đầu, hệ thống chỉ có hai kênh chính là kênh Đông và kênh Tây. Giai đoạn 1996-1999, kênh Tân Hưng được bổ sung nhằm dẫn nước tới các xã phía Nam hai huyện Tân Châu và Tân Biên cũ.

Tính đến nay, hệ thống thủy lợi Dầu Tiếng bao gồm 3 kênh chính với tổng chiều dài 1.550km kênh nhánh, cung cấp nước tưới cho khoảng 100.000ha đất nông nghiệp của các tỉnh Tây Ninh, TP. HCM và Đồng Nai.

Hồ Dầu Tiếng hiện chưa được khai thác để phát điện. Nhiệm vụ trọng tâm của hồ là điều tiết nước cho hệ thống thủy lợi Đông Nam Bộ và sông Sài Gòn, góp phần chống hạn, kiểm soát ngập và bảo đảm nguồn cấp cho các nhà máy nước sinh hoạt của TP. HCM.

Năm 2017, theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, hồ Dầu Tiếng được đưa vào danh mục công trình quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia. Khu vực đập chính, đập tràn, đập phụ, cống lấy nước và tuyến kênh đều có phạm vi hành lang bảo vệ riêng.

Phạm vi bảo vệ lòng hồ rộng 270km², ứng với mực nước dâng bình thường là +24,4m. Việc quản lý, bảo vệ và khai thác hồ thực hiện theo quy định của pháp luật về thủy lợi và an ninh quốc gia, đồng thời vẫn bảo đảm các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội trong khu vực.

Vai trò kinh tế - sinh thái và tiềm năng du lịch

Sau khi hoàn thành, hồ Dầu Tiếng ghi nhận hàng loạt kỷ lục: hồ chứa thủy nông nhân tạo lớn nhất Đông Nam Á, có diện tích tưới lớn nhất và được xây dựng với lực lượng cơ giới hiện đại nhất thời kỳ đó.

Hồ được ví như “túi nước của trời”, do nguồn nước được bổ sung từ Biển Hồ (Campuchia) và hàng trăm con suối, nhánh sông đổ về. Đây cũng là nguồn sống của hàng trăm ngư dân sinh sống quanh lòng hồ.

Từ năm 2008, tỉnh Tây Ninh bắt đầu kêu gọi đầu tư du lịch gắn với hệ sinh thái hồ Dầu Tiếng - Núi Cậu. Các khu vực như đảo Nhím, cù lao Sỉn, cù lao Tân Thiết được quy hoạch khai thác cho hoạt động nghỉ dưỡng, cắm trại, câu cá, chèo thuyền, tắm hồ và khám phá đảo. Đến năm 2022, các dự án du lịch sinh thái và nghỉ dưỡng tiếp tục được mở rộng trong khu rừng phòng hộ Núi Cậu - Dầu Tiếng.

Hồ Dầu Tiếng còn là địa điểm được nhiều du khách lựa chọn cho kỳ nghỉ ngắn ngày. Từ vị trí hồ, có thể nhìn thấy núi Bà Đen ở xa, khung cảnh yên tĩnh, thoáng mát. Vào dịp cuối tuần, lượng khách từ TP. HCM và các tỉnh lân cận đổ về rất đông.

Các ốc đảo tự nhiên như đảo Nhím, đảo Trảng, đảo Xỉn… tạo điểm nhấn đặc trưng cho cảnh quan. Vào mùa xuân, khi hoa rừng rụng phủ mặt nước, khung cảnh trở nên rực rỡ và hiếm có.

Thời điểm lý tưởng để tham quan hồ là từ tháng 12 đến tháng 4 hằng năm, khi tiết trời khô ráo, mát mẻ. Nhiều du khách lựa chọn cắm trại qua đêm để đón bình minh hoặc ngắm hoàng hôn trên mặt hồ - thời điểm được xem là đẹp nhất trong ngày.