Không phải gạo Việt, Nhật Bản muốn nhập một lượng lớn từ 'vựa lúa châu Á': Việt Nam thiệt đơn thiệt kép?
Trong bối cảnh vẫn đang thiếu hụt gạo trầm trọng vì “cơn bão giá”, Nhật Bản đang phải sẽ tổ chức đấu thầu gạo nhập khẩu miễn thuế sớm hơn 3 tháng. Siêu cường này dự kiến cũng sẽ mua lượng lớn gạo từ Đài Loan (Trung Quốc) thay vì Việt Nam.
Khủng hoảng đỉnh điểm, siêu cường sẽ đấu giá gạo miễn thuế sớm hơn thường lệ, có thể phạt tù kẻ đầu cơ
Nhật Bản sẽ tổ chức một cuộc đấu thầu nhập khẩu gạo ăn thiết yếu không chịu thuế trong tháng 6 năm nay, sớm hơn 3 tháng so với thông lệ vào tháng 9, nhằm giúp hạ nhiệt giá gạo đang tăng vọt, tân Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản nước này, Shinjiro Koizumi cho biết trên mạng xã hội X (tên cũ là Twitter) vào thứ Năm (12/6).
Theo ông Koizumi, lô gạo này dự kiến sẽ được giao vào cuối tháng 9 năm nay thay vì tháng 12 như thường lệ.
Giá gạo ở Nhật Bản tăng cao đã trở thành mối lo ngại nghiêm trọng đối với người tiêu dùng và các nhà hoạch định chính sách, đặc biệt là trong bối cảnh sắp diễn ra các cuộc bầu cử quan trọng ở Tokyo và Thượng viện Quốc hội tại nền kinh tế lớn thứ tư thế giới.
Chính phủ “xứ sở Phù Tang” đã bắt đầu tung gạo từ kho dự trữ khẩn cấp ra thị trường để bình ổn giá và người dân đã không quản ngại nắng mưa, xếp hàng dài để mua gạo với giá chưa đến một nửa mức trung bình.
Khoảng 800.000 tấn trong tổng số 900.000 tấn gạo dự trữ đã được Nhật Bản phân bổ để bán ra thị trường trước tháng 8 và ông Koizumi cho biết Chính phủ sẽ sử dụng cả nguồn nhập khẩu nếu cần thiết để đảm bảo nguồn cung gạo cho thị trường.
Theo nhật báo The Asahi Shimbun dẫn nguồn từ hãng thông tấn Reuters hôm 13/6, Nhật Bản được phép nhập khẩu tối đa 100.000 tấn gạo ăn thiết yếu mỗi năm mà không phải chịu thuế theo khuôn khổ “tiếp cận tối thiểu” đã được thỏa thuận trong Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).
Còn theo trang tin NHK, Chính phủ Nhật Bản đã bắt đầu nhận đơn đăng ký cho đợt bán gạo dự trữ tiếp theo hôm 11/6 vừa qua. Chương trình này được triển khai nhằm tăng nguồn cung sau khi giá gạo tại các siêu thị đã tăng gấp đôi trong vòng một năm.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản Koizumi Shinjiro cho biết, Bộ này đã nhận được đơn đăng ký từ khoảng 30 người mua chỉ trong giờ đầu tiên mở bán.
Trước đó 1 ngày, ông Koizumi thông báo rằng tổng cộng 200.000 tấn gạo ăn thiết yếu sẽ được xuất kho. Một nửa trong số này đã có sẵn để bán kể từ ngày 11/6 theo hình thức hợp đồng không qua đấu thầu, cùng với 20.000 tấn còn lại từ đợt bán trước. Sau khi toàn bộ số gạo này được tiêu thụ, phần còn lại sẽ tiếp tục được tung ra thị trường.
Hầu hết các nhà bán lẻ đều có thể nộp đơn đăng ký, cũng như các điểm phân phối gạo có máy xay xát.
Không có giới hạn về lượng gạo trong mỗi đơn đăng ký, tuy nhiên số gạo mua phải được bán ra cho người tiêu dùng trước tháng 8 năm nay.
Tuy nhiên, một số nhà bán lẻ đã mua gạo trong các đợt bán trước của Chính phủ Nhật Bản cho biết họ đang tập trung bán hết hàng hiện có trước khi đăng ký mua thêm.
>> Thái Lan đẩy mạnh xuất khẩu gạo và sắn, Việt Nam cảnh giác mất thị phần ở siêu cường châu Á
Bộ trưởng Koizumi cho biết ông muốn đề xuất luật cấm việc mua đi bán lại gạo dự trữ giữa các nhà phân phối.
Vị lãnh đạo này nói với các phóng viên hôm 10/6 rằng những người bán lại gạo của Chính phủ Nhật Bản với giá cao có thể phải đối mặt với án tù lên tới 1 năm hoặc phạt tiền tối đa 1 triệu yên (gần 182 triệu đồng). Ông Koizumi nhấn mạnh Chính phủ cam kết sẽ phân phối gạo dự trữ đến đúng những người thực sự cần.
Ông Koizumi cũng cho biết mình đặt mục tiêu trình dự luật này để thông qua tại cuộc họp Nội các trong tuần này.
Video Nhật Bản bắt đầu đợt bán gạo từ kho dự trữ tiếp theo hôm 11/6/2025 - Nguồn NHK:
Gạo Đài Loan (Trung Quốc) cạnh tranh gắt gao gạo Việt Nam ở thị trường Nhật Bản ra sao?
Việt Nam đang là nhà sản xuất gạo lớn thứ 5 thế giới và là một trong những nhà xuất khẩu hàng đầu, khẳng định vị thế quan trọng trên thị trường nông sản quốc tế. Vì thế, nước ta có thể trở thành một giải pháp quan trọng cho cuộc khủng hoảng gạo của Nhật Bản. Năng lực sản xuất quy mô lớn và chuỗi cung ứng ổn định của Việt Nam là những yếu tố then chốt mà Nhật Bản cần để giải quyết vấn đề an ninh lương thực.
Dù vậy, một trong những rào cản lớn nhất đối với việc tăng cường nhập khẩu gạo từ Việt Nam là tiêu chuẩn chất lượng cực kỳ nghiêm ngặt của Nhật Bản. Tiêu chuẩn dư lượng thuốc bảo vệ thực vật của "đất nước mặt trời mọc" vô cùng khắt khe, đòi hỏi quy trình canh tác và chăm sóc đặc biệt trên những cánh đồng chuyên canh để đảm bảo tuân thủ.
Theo báo điện tử Chính phủ, ngày 5/6/2025, lô gạo Japonica 500 tấn đầu tiên mang nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” đã được Công ty Trung An (Cần Thơ) xuất khẩu sang Nhật Bản. Đây là sản phẩm tiên phong theo Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp.
Mức giá của “Gạo Việt xanh phát thải thấp” đạt 820 USD/tấn, cao hơn giá trung bình ở các thị trường khác (650-700 USD/tấn), cho thấy tiềm năng lớn từ thị trường cao cấp Nhật Bản. Trong khi đó, gạo xuất khẩu của Trung An đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt, từ giống Japonica đến quy trình sản xuất giảm phát thải, truy xuất nguồn gốc rõ ràng.
Trong khi đó, tập đoàn Tân Long (Việt Nam) đặt mục tiêu xuất khẩu trên 20.000 tấn gạo sang Nhật trong năm 2025 – gấp 4 lần tổng lượng xuất khẩu sang thị trường này năm trước. Gạo Indica hạt dài vẫn là dòng sản phẩm chủ lực, nhưng năm 2024, Tân Long đã thử nghiệm nhập gạo Japonica sang thị trường Nhật Bản.
Giữa bối cảnh đó, Đài Loan (Trung Quốc) đang nổi lên là một đối thủ đáng gờm trong cuộc cạnh tranh gay gắt với Việt Nam ở thị trường “khó tính” như Nhật Bản.
Theo Bộ Nông nghiệp Đài Loan, trong 5 tháng đầu năm 2025, vùng lãnh thổ này đã xuất khẩu 7.759 tấn gạo sang Nhật Bản, cao gấp 6 lần cùng kỳ năm 2024. Dự kiến cả năm nay, sản lượng xuất khẩu sẽ vượt 10.000 tấn - gấp hơn 2,5 lần so với năm ngoái.
Nhật Bản hiện là thị trường chính của gạo Đài Loan trong bối cảnh "siêu cường" này đối mặt với khủng hoảng thiếu gạo nghiêm trọng. Gạo Đài Loan có chất lượng tương đương gạo Nhật Bản về giống và hương vị nhưng giá chỉ bằng một nửa, tạo lợi thế cạnh tranh rõ rệt.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Chen Junne-jih đã đến kiểm tra vùng sản xuất gạo tại Hsinchu ngày 9/6, khẳng định chiến lược đẩy mạnh xuất khẩu trong bối cảnh người dân Đài Loan (Trung Quốc) tiêu thụ gạo giảm.
Trung bình từ năm 2020 đến nay, mỗi năm Đài Loan chỉ xuất khoảng 3.500 tấn gạo sang Nhật. Tuy nhiên, giá gạo xuất khẩu đã tăng hơn gấp đôi kể từ đầu năm 2025, từ 441 Đài tệ (hơn 388.000 đồng) lên 870 Đài tệ (766.000 đồng) mỗi bao 5 kg.
Do Nhật Bản bảo hộ sản xuất nội địa, chỉ 100.000 tấn gạo được phép nhập khẩu với thuế suất 0% mỗi năm, phần lớn dành cho Mỹ và Australia. Trong khi đó, Đài Loan (Trung Quốc) chỉ chiếm một phần nhỏ trong hạn ngạch này.
Hiện gạo Đài Loan đã có mặt trong các kênh tiêu thụ công cộng của Nhật Bản như trường học, bệnh viện, cơ sở chăm sóc và siêu thị. Giống lúa Đại Nam số 11 được đánh giá đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm của Nhật Bản, đã được xuất sang Nhật, Singapore và Australia.
Theo Reuters/The Asahi Shimbun/NHK
