Kiểm soát những mối nguy từ thực phẩm

Báo cáo viên tại Hội nghị là các nhà khoa học, nhà quản lý an toàn thực phẩm hàng đầu thế giới và Việt Nam đang hoạt động trong lĩnh vực kiểm soát an toàn thực phẩm. Khoảng 500 đại biểu trong nước và quốc tế đến tham dự Hội nghị.

Phát triển hệ thống kiểm nghiệm thực phẩm

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên khẳng định, Hội nghị có ý nghĩa quan trọng góp phần định hướng phát triển hệ thống kiểm nghiệm thực phẩm của Việt Nam, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. Việt Nam đang trong thời kỳ đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước, vai trò của khoa học công nghệ nói chung và khoa học kiểm nghiệm thực phẩm nói riêng là một trong những nhiệm vụ được các cấp, các ngành đặc biệt quan tâm.

“Những năm gần đây, thực phẩm phong phú về chủng loại và đa dạng về mẫu mã lưu thông rộng rãi trên thị trường. Một số sản phẩm thực phẩm tiềm ẩn nguy cơ gây ngộ độc thực phẩm, ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng. Cơ quan quản lý nhà nước đã đưa ra nhiều biện pháp tích cực nhằm tuyên truyền, nâng cao ý thức của người sản xuất, kinh doanh và người tiêu dùng thực phẩm đồng thời chủ động phối hợp trong xây dựng quy định, chính sách pháp luật và đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, phát hiện, xử lý các cơ sở vi phạm quy định của pháp luật về an toàn thực phẩm. Kiểm nghiệm thực phẩm đưa ra kết quả chính xác sẽ đáp ứng kịp thời yêu cầu của các cơ quan quản lý nhà nước trong công tác quản lý về an toàn thực phẩm”, Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên nhấn mạnh.

PGS.TS Lê Thị Hồng Hảo, Viện trưởng Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm quốc gia, cho hay khoa học kiểm nghiệm thực phẩm là một chuyên ngành đòi hỏi sự quan tâm, đồng hành của các cấp, các ngành, các địa phương trong việc đầu tư đồng bộ và hiệu quả từ phát triển nguồn nhân lực chuyên môn sâu, có nhiệt huyết cống hiến cho khoa học đến xây dựng cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, máy móc tiên tiến và hiện đại nhằm đáp ứng đầy đủ yêu cầu ngày càng cao của xã hội.

Trong những năm gần đây, hệ thống kiểm nghiệm thực phẩm tại Việt Nam được chú trọng đầu tư từ nhiều nguồn kinh phí đã làm thay đổi đáng kể diện mạo của ngành kiểm nghiệm thực phẩm. Tuy nhiên, từ tình hình thực tế các sự cố an toàn thực phẩm gần đây cho thấy vẫn còn những mối nguy hiện diện trong các sản phẩm thực phẩm tiêu thụ hằng ngày. Do đó, ngoài việc đầu tư phát triển về các kỹ thuật kiểm nghiệm hiện đại, chuyên sâu, các phòng kiểm nghiệm cần chú trọng đẩy mạnh hoạt động đánh giá nguy cơ nhằm cung cấp các bằng chứng khoa học hỗ trợ công tác quản lý an toàn thực phẩm.

Tháng 7 vừa qua, Bộ Y tế đã phê duyệt Quyết định số 1936/QĐ-BYT về việc thành lập Trung tâm đánh giá nguy cơ về an toàn thực phẩm thuộc Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm quốc gia. Đây là Trung tâm đánh giá nguy cơ đầu tiên thuộc Bộ Y tế của Việt Nam thực hiện các nhiệm vụ đánh giá nguy cơ an toàn thực phẩm giúp cung cấp các bằng chứng khoa học cho cơ quan quản lý từ đó đề xuất các giải pháp quản lý nguy cơ và truyền thông nguy cơ hiệu quả, góp phần cải thiện hệ thống an toàn thực phẩm của quốc gia giúp giảm thiểu ngộ độc thực phẩm, các bệnh do thực phẩm gây ra, thúc đẩy sự phát triển thương mai thực phẩm trong và ngoài nước.

Tiềm ẩn nguy cơ từ thực phẩm không đảm bảo

Các mối nguy sinh học, hóa học trong thực phẩm được đánh giá là có gây ra ngộ độc cấp tính như vi sinh vật gây bệnh, độc tố tự nhiên, dư lượng thuốc trừ sâu, thuốc thú y, phụ gia thực phẩm dùng quá liều lượng… hoặc tích lũy trong cơ thể gây ra ngộ độc mãn tính. Các mối nguy có thể xuất phát từ quá trình sản xuất, nuôi trồng (như hóa chất bảo vệ thực vật, thuốc thú y, các chất ô nhiễm từ môi trường: PFAS, PCBs, kim loại nặng…), quá trình bảo quản (như độc tố vi nấm, vi sinh vật…), đến quá trình lưu thông, phân phối và cả trong quá trình chế biến, sử dụng (như acrylamide, benzo[a]pyrene (BaP), Nitrosamin …).

Chia sẻ tại Hội nghị, TS Nguyễn Thị Phúc - nhóm An ninh Y tế và các tình trạng Y tế Công cộng khẩn cấp, Văn phòng Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam thông tin, trong năm 2010, thế giới có khoảng 600 triệu ca bệnh và 420.000 ca tử vong do 31 mối nguy thực phẩm gây ra. Trong đó, số các tác nhân truyền nhiễm gây ra tiêu chảy chiếm phần lớn các ca bệnh (550 triệu) và ca tử vong (230.000).

Theo chuyên gia này, trở ngại lớn trong việc giải quyết thỏa đáng các mối quan ngại về an toàn thực phẩm là thiếu dữ liệu chính xác về toàn bộ mức độ và chi phí của các bệnh do thực phẩm gây ra, trong khí đó các dữ liệu này rất cần thiết để nhà hoạch định chính sách đặt ra các ưu tiên về sức khỏe công cộng và phân bổ nguồn lực.

Cũng tại Hội nghị, Tiến sĩ Lars Niemann, Viện Đánh giá nguy cơ Liên bang Đức, cho hay hóa chất bảo vệ thực vật có các nhóm chính là chất diệt cỏ, chất diệt nấm, chất diệt côn trùng.

Theo đó, hóa chất bảo vệ thực vật được cho là có độc với các loài không phải mục tiêu, bao gồm cả con người và có thể gây ra tác động bất lợi đến môi trường và đa dạng sinh học. Chính vì vậy, hóa chất bảo vệ thực vật phải được quản lý nghiêm ngặt và đánh giá kỹ lưỡng về độc tính. Thai nhi, trẻ mới biết đi, trẻ em, thanh thiếu niên, người lớn (nam/nữ), phụ nữ mang thai, người già, người bệnh, người có nguy cơ đặc biệt,… là những đối tượng cần bảo vệ khỏi hóa chất bảo vệ thực vật.

Trước sự phức tạp và đa dạng của các mối nguy an toàn thực phẩm trên, đòi hỏi các quốc gia cần phải có hệ thống quản lý an toàn thực phẩm hiệu quả dựa trên bằng chứng khoa học và các dữ liệu nghiên cứu đáng tin cậy. Đánh giá nguy cơ là giải pháp khoa học được nhiều nước phát triển trên thế giới áp dụng và đã chứng minh hiệu quả, giúp cung cấp các bằng chứng khoa học cho công tác quản lý an toàn thực phẩm, góp phần cải thiện sức khỏe cộng đồng, tạo cơ sở cho việc mở rộng thương mại quốc tế về thực phẩm.