Nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á dừng ưu đãi khủng dành cho xe nhập khẩu, 'vua xe điện Trung Quốc' BYD tính sao?
Indonesia đã “chốt lịch” chấm dứt chính sách ưu đãi nhập khẩu xe điện chạy pin để giúp nước này không chỉ là thị trường tiêu thụ mà còn là trung tâm sản xuất phương tiện này.
Dừng chính sách ưu đãi cực lớn cho xe điện ngoại nhập
Nhật báo Jakarta Globe ngày 28/8 cho biết Chính phủ Indonesia sẽ chấm dứt các ưu đãi thuế đối với xe điện chạy pin (BEV) nhập khẩu nguyên chiếc (CBU) vào cuối năm 2025. Từ năm 2026 trở đi, các hãng sản xuất ô tô toàn cầu sẽ phải lắp ráp tại địa phương và đáp ứng tỷ lệ nội địa hóa nếu muốn tiếp tục hưởng lợi từ làn sóng bùng nổ xe điện tại Indonesia – nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á.
Chính sách ưu đãi này được ban hành từ tháng 2/2025 theo Quy định số 6/2023 và số 1/2024 của Bộ trưởng Bộ Đầu tư Indonesia, cho phép các hãng ô tô nhập khẩu BEV với mức thuế chỉ bằng một phần nhỏ so với mức thuế thông thường.
Thay vì phải nộp tới 77% thuế nhập khẩu và thuế hàng xa xỉ, doanh nghiệp chỉ phải chịu khoảng 12% tổng thuế. Chính sách này được thiết kế như một “thử nghiệm thị trường” nhằm thúc đẩy người tiêu dùng sử dụng xe điện, đồng thời buộc các công ty tham gia phải cam kết sản xuất tại địa phương.
Chương trình ưu đãi thuế kể trên của Indonesia sẽ hết hạn vào ngày 31/12/2025 và hiện không có dấu hiệu sẽ được gia hạn. “Theo quy định hiện hành, các ưu đãi nhập khẩu sẽ kết thúc trong năm nay”, ông Mahardi Tunggul Wicaksono, Vụ trưởng Vụ Công nghiệp Hàng hải, Thiết bị vận tải và Quốc phòng thuộc Bộ Công nghiệp Indonesia cho biết tại một diễn đàn công khai ở thủ đô Jakarta ngày 25/8.
Ưu đãi gắn liền với đầu tư nội địa
Để đủ điều kiện hưởng ưu đãi nhập khẩu, các hãng ô tô buộc phải cam kết sẽ sản xuất tại Indonesia trong tương lai theo cơ chế “một đổi một”, có bảo lãnh ngân hàng. Doanh nghiệp có thời hạn đến năm 2027 để hoàn tất cam kết sản xuất, nếu không, Chính phủ “xứ sở vạn đảo” sẽ thu hồi khoản bảo lãnh. Bắt đầu từ năm 2026, các hãng sản xuất xe điện phải đạt tối thiểu 40% nội địa hóa, tăng lên 60% trong giai đoạn 2027–2028 và 80% vào năm 2030.
Những cái tên tham gia chương trình nhập khẩu ô tô nguyên chiếc (CBU) bao gồm BYD, Geely, Volkswagen, Xpeng và Ora. BYD Auto Indonesia – công ty con của hãng sản xuất xe điện lớn nhất Trung Quốc BYD đã công bố kế hoạch xây dựng nhà máy mới, trong khi các hãng khác hợp tác với doanh nghiệp lắp ráp trong nước ở Indonesia để đáp ứng yêu cầu.
Indonesia đã chứng kiến tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ trong việc sử dụng xe điện (EV), với tổng số lượng EV đạt 207.000 chiếc vào năm 2024, tăng 78% so với năm 2023. Thị phần BEV cũng đã đạt gần 10% vào giữa năm 2025, so với mức chưa tới 0,1% năm 2021.
Các quan chức Chính phủ Indonesia coi đây là minh chứng rằng chính sách ưu đãi đang có hiệu quả trong việc chuyển dịch thị hiếu người tiêu dùng khỏi xe động cơ đốt trong (ICE), vốn giảm thị phần từ 99,6% năm 2021 xuống còn 82,2% năm 2025. Ông Tunggul nhấn mạnh: “Đây là chỉ dấu mạnh mẽ cho thấy quá trình chuyển đổi của Indonesia sang giao thông ít phát thải đang đi đúng hướng.”
Tranh cãi và lo ngại
Tuy nhiên, chính sách kể trên cũng vấp phải chỉ trích. Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Indonesia (Gaikindo) cho biết doanh số xe trong nước đã giảm mạnh, công suất ngành này giảm từ 73% xuống chỉ còn 55% trong năm nay. Các nhà cung cấp linh kiện cũng chịu ảnh hưởng nặng nề, một số hãng buộc phải sa thải lao động.
Ông Kukuh Kumara, Tổng thư ký Gaikindo cho rằng: “Xe điện nhập khẩu đã phá vỡ cân bằng thị trường. Các nhà máy có tỷ lệ nội địa hóa cao bị gạt ra ngoài, trong khi nhà nhập khẩu lại hưởng ưu đãi hào phóng. Chúng ta cần một chính sách hỗ trợ tất cả các phân khúc, gồm xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch (ICE), hybrid (xe kết hợp cả động cơ đốt trong chạy xăng và động cơ điện) và EV để toàn ngành cùng phát triển”.
Giá trị kinh tế hạn chế
Các nhà nghiên cứu cũng cho rằng ưu đãi cho BEV nhập khẩu mang lại giá trị gia tăng thấp cho nền kinh tế Indonesia, bởi lợi ích chủ yếu đến từ thương mại, chứ không phải sản xuất trong nước. Ông Riyanto, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Kinh tế và Xã hội, Đại học Indonesia (LPEM UI) nhận xét: “Hiệu ứng lan tỏa từ chính sách này rất nhỏ so với sản xuất nội địa”.
Hiện tại, BEV nhập khẩu chiếm tới 64% doanh số xe điện ở Indonesia (tính đến tháng 5/2025). Ông Riyanto cảnh báo rằng việc gia hạn chính sách sẽ làm mất công bằng với những doanh nghiệp đã đầu tư sản xuất tại địa phương. “Nếu tiếp tục, Indonesia sẽ chỉ trở thành thị trường tiêu thụ xe điện nước ngoài thay vì trung tâm sản xuất”.
Mặc dù còn nhiều thách thức, Indonesia vẫn kiên định với mục tiêu trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng xe điện toàn cầu. Với trữ lượng nickel lớn nhất thế giới, đất nước đông dân thứ tư thế giới và số 1 Đông Nam Á (hơn 285 triệu người) đặt tham vọng phát triển ngành sản xuất pin và trở thành trung tâm khu vực về chế tạo xe điện.
Các bên liên quan trong ngành này nhấn mạnh nhu cầu về một chính sách ưu đãi cân bằng hơn. Ông Riyanto kết luận: “Chính phủ cần một chính sách tài khóa nhất quán, công bằng và tương xứng, dựa trên mức giảm phát thải và tỷ lệ nội địa hóa. Ưu đãi cho BEV nhập khẩu không nên được gia hạn để Indonesia không chỉ là thị trường tiêu thụ mà còn là trung tâm sản xuất xe điện”.
Theo Jakarta Globe
