Nhà đầu tư âm thầm rút vốn, đồng USD có nguy cơ sụp đổ?

Những tháng vừa qua là khoảng thời gian đầy thử thách đối với những ai vẫn đặt niềm tin vào sức mạnh bền vững của đồng USD. Ở nhiều nơi, đặc biệt là tại châu Á, các nhà đầu tư đang dần mất niềm tin và tìm cách rút bớt đầu tư khỏi các tài sản liên quan đến Mỹ.

Đồng USD bị chỉ trích là đang trên đà kết thúc thời kỳ thống trị. Châu Âu cũng không đứng ngoài cuộc khi ca ngợi đồng euro như một lựa chọn thay thế khả thi.

Tuy nhiên, thực tế phức tạp hơn nhiều. Những biến động chính trị dưới thời Tổng thống Donald Trump – từ chiến tranh thương mại đến các cuộc tấn công vào nền pháp trị – rõ ràng khiến niềm tin vào đồng USD bị xói mòn. Nhưng điều đó không đồng nghĩa với sự sụp đổ.

Việc đồng yên Nhật, tân Đài tệ, won Hàn Quốc hay baht Thái tăng giá gần đây là có cơ sở, nhưng điều đó không cho thấy vai trò của đồng USD đang chấm dứt. Ngay cả đồng ringgit Malaysia – từng chịu nhiều tổn thất vì kiểm soát vốn trong khủng hoảng thập niên 1990 – cũng đang phục hồi, chứng minh sự chuyển dịch của các đồng tiền châu Á nhưng không nhất thiết phản ánh sự kết thúc vị thế của USD.

Điều đáng lo không nằm ở sự hoài nghi đối với đồng bạc xanh mà ở chỗ nhiều người quá tự tin khi khẳng định rằng “kỷ nguyên hậu USD” đã đến. Quay lại thập niên 1970, khi cựu Tổng thống Richard Nixon chấm dứt chế độ bản vị vàng, chính quyền Mỹ từng dự đoán đồng USD sẽ giảm giá và họ sẵn sàng chấp nhận điều đó. Thế nhưng, dù trải qua nhiều biến động, đồng tiền anfy vẫn duy trì vị trí thống trị trong hệ thống tài chính toàn cầu.

Một cái nhìn thực tế hơn đã được đưa ra tại Diễn đàn Chính sách Tiền tệ châu Á mới đây ở Singapore. Dù không ai tỏ ra mặn mà với chính sách của ông Trump, cũng không có tuyên bố "tận thế" nào được đưa ra.

Adam Posen, Chủ tịch Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, nhận định: “Chúng ta đang chứng kiến vai trò trung tâm của đồng USD dần suy giảm, nhưng không có nghĩa là nó sắp kết thúc. Đây không phải là câu chuyện đen trắng”. Vấn đề không nằm ở việc có hay không một đồng tiền dự trữ thống trị, mà là ở mức độ ảnh hưởng mà thế giới còn sẵn sàng trao cho đồng bạc xanh.

Câu hỏi đặt ra: Liệu đồng euro đã sẵn sàng thay thế? Về lý thuyết, khu vực đồng euro là một thị trường lớn, có đồng tiền được tự do chuyển đổi, và Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) được đảm bảo quyền độc lập. Nếu Đức tăng chi tiêu như đã hứa, thị trường vốn châu Âu sẽ sâu sắc hơn. Đồng euro đã tăng khoảng 8% trong năm qua – thành tích không tệ trong bối cảnh bất ổn toàn cầu.

Chủ tịch ECB, bà Christine Lagarde, gần đây cũng nhấn mạnh rằng châu Âu có cơ hội để kiểm soát vận mệnh của chính mình. Bà thận trọng cho rằng đây là đặc quyền, không phải quyền đương nhiên. Bà cũng thừa nhận rằng dù Mỹ ngày càng hành xử đơn phương, đồng USD vẫn chưa thay thế – trừ khi tính cả vàng.

Lịch sử cho thấy, những tuyên bố về sự "kết thúc của đồng USD" từng vang dội. Sau cú sốc năm 1971, báo chí châu Âu rầm rộ đưa tin về “sự sụp đổ của đồng tiền Mỹ”. Tờ Sunday Times thậm chí viết về “cuộc thoái vị chính thức của Đồng USD Toàn năng.” Nhưng rồi điều gì xảy ra? Nó vẫn ở đó – vững vàng như một trụ cột toàn cầu.

Châu Á gần đây được chú ý vì đồng USD tăng giá mạnh trong khu vực. Trước đây, nhiều nước châu Á từng "neo" đồng tiền của mình vào USD, tức là giữ cho tỷ giá ổn định so với đồng tiền này.

Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng tài chính châu Á đã cho thấy cách làm này tiềm ẩn nhiều rủi ro. Hiện nay, tỷ giá đã linh hoạt hơn, nhưng khi thị trường biến động lớn, các Chính phủ trong khu vực vẫn lấy đồng USD làm thước đo để điều chỉnh chính sách tiền tệ.

Lãnh đạo Đông Nam Á cũng đã chỉ trích chính sách thuế quan của ông Trump, lo ngại cho xuất khẩu của khu vực. Họ kêu gọi đa dạng hóa thị trường thương mại – điều không ai phản đối – nhưng quy mô của Mỹ vẫn là một chuẩn mực khó thay thế.

Còn Trung Quốc? Dù là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, nước này vẫn dè dặt với thị trường tự do. Đồng nhân dân tệ đã bớt gò bó so với trước 2005, nhưng vẫn dưới sự kiểm soát chặt chẽ của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, với việc can thiệp và định hướng tỷ giá hàng ngày.

Đúng là đồng USD đang đối mặt nhiều thách thức, và điều đó là cần thiết. Nhưng nếu phải rút ra một thông điệp ngắn gọn cho thời kỳ này, thì nên là: "đừng vội bi quan". Câu chuyện từ năm 1971 cho thấy, ngay cả trong khủng hoảng, đồng USD vẫn trụ vững.

Chừng nào chưa có một thế lực tài chính nào đủ sức vận hành một bảng cân đối quy mô toàn cầu và can thiệp hiệu quả như cách Cục Dự trữ Liên bang Mỹ từng làm, thì mọi kỳ vọng về việc thay thế đồng USD vẫn chỉ là giấc mơ viển vông.

Tham khảo JPT

>> Đồng USD lao dốc với tốc độ không tưởng, tiến sát mức thấp nhất trong ba năm: Chuyện gì xảy ra?