Quốc gia bất ngờ ‘dẫn đầu’ cuộc đua xe điện dù 50% dân số không có điện để dùng

Khi kiến trúc sư trẻ Deghareg Bekele quyết định mua một chiếc xe điện Volkswagen ở Addis Ababa hồi đầu năm, anh không giấu được sự hoài nghi. Thủ đô Ethiopia vốn thường xuyên mất điện, trong khi chất lượng xe mới cũng khiến anh băn khoăn.

Thế nhưng chỉ sau 4 tháng, Bekele cảm thấy quyết định của mình hoàn toàn đúng đắn: anh không còn phải xếp hàng nhiều giờ tại các cây xăng vốn luôn rơi vào cảnh khan hiếm nhiên liệu.

“Trước đây, tôi phải chờ 2–3 tiếng, thậm chí đến nơi sớm nhưng xăng vẫn hết trước lượt", anh kể. “Với xe điện, tôi tiết kiệm được rất nhiều thời gian. Không hối tiếc gì cả”.

Xe điện bùng nổ sau lệnh cấm động cơ đốt trong

Ethiopia từng gần như vắng bóng xe điện, nhưng kể từ khi chính phủ cấm nhập khẩu xe dùng động cơ xăng dầu vào năm ngoái, tình hình đã thay đổi chóng mặt. Trên đường phố Addis Ababa, những mẫu xe điện, chủ yếu là BYD của Trung Quốc, hãng vừa vượt Tesla để trở thành nhà sản xuất EV lớn nhất thế giới, xuất hiện ngày càng nhiều.

Theo Bộ Giao thông Ethiopia, hiện có khoảng 115.000 xe điện lưu thông, trong tổng số 1,5 triệu ô tô cả nước. Mục tiêu là tăng lên 500.000 chiếc vào năm 2030.

Sự chuyển mình này gây bất ngờ, bởi một nửa dân số 126 triệu người của Ethiopia vẫn chưa có điện, và chỉ 20% hộ gia đình có nguồn điện ổn định cả ngày. Nhiều nhà máy vẫn phải ngừng hoạt động vì mất điện.

Hy vọng mới đến từ siêu dự án Đập Đại Phục Hưng Ethiopia, vừa chính thức khánh thành sau 14 năm xây dựng. Với công suất tối đa 5.150 MW, con đập này có thể tăng gấp đôi sản lượng điện quốc gia, vốn đã dựa tới 97% vào thủy điện. Tuy vậy, lưới điện quốc gia vẫn yếu kém và cần hàng tỷ USD để mở rộng tới các vùng nông thôn.

Kinh tế – động lực lớn nhất

Theo Thứ trưởng Giao thông Bareo Hassen, chính sách cấm xe xăng dầu không chỉ vì môi trường mà còn là chiến lược kinh tế. Ethiopia chi tới 4,5 tỷ USD/năm để nhập khẩu nhiên liệu – gánh nặng khổng lồ với một quốc gia khan hiếm ngoại tệ. “Đây là một trong những khoản chi lớn nhất của chúng tôi”, ông thừa nhận.

Trong khi đó, điện từ thủy năng rẻ và dồi dào hơn nhiều. Nhờ vậy, ngay cả những tài xế taxi vốn hoài nghi nay cũng bị thuyết phục. Tài xế Firew Tilahun cho biết anh từng mất 20.000 birr (105 bảng Anh) mỗi tháng cho xăng, giờ chỉ còn dưới 3.000 birr để sạc pin cho chiếc EV Trung Quốc. “Tôi không có ý định quay lại với xe xăng”, anh nói.

Thách thức

Để khuyến khích xe điện, chính phủ miễn hầu hết thuế. Nhưng giá vẫn quá cao: một mẫu BYD có giá 2,2 triệu birr (11.000 bảng Anh), trong khi lương bác sĩ trung bình chỉ khoảng 60 bảng Anh/tháng. Trước đây, xe xăng nhập khẩu chịu thuế tới 200%, khiến thị trường xe cũ cũng bị bóp méo.

Ethiopia đang khuyến khích lắp ráp xe trong nước, song quy mô còn hạn chế. Một nhà máy ngoại ô Addis Ababa hiện mới chỉ lắp ráp 150 chiếc minibus điện từ linh kiện Trung Quốc.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi sang EV diễn ra quá nhanh, khiến nhiều người dùng chưa kịp chuẩn bị. Cả nước mới chỉ có hơn 100 trạm sạc, hầu hết tập trung ở thủ đô, so với hơn 21.000 trạm tại London. Điều này khiến việc đi xa gần như bất khả thi.“Chiếc xe có thể đi 420 km, nhưng sau đó thì làm sao?” – Lema Wakgari, một giám đốc xuất khẩu cà phê, than thở.

Thêm vào đó, Ethiopia chưa có kế hoạch thay thế đội xe tải nặng nhập hàng từ cảng Djibouti, huyết mạch kinh tế của đất nước.

Nhiều người ban đầu coi chính sách cấm xe xăng dầu là “một thất bại hiển nhiên” bởi hạ tầng điện yếu kém, mất điện triền miên và thiếu trạm sạc. Nhưng dần dần, thực tế lại khiến họ đổi ý.

CEO một công ty gọi xe lớn ở Addis Ababa thừa nhận ban đầu ông nghĩ chính sách này sẽ “thất bại thảm hại” vì hạ tầng điện yếu kém. Nhưng sau khi mua thử một chiếc EV, ông đã đổi ý: “Giờ tôi lạc quan, dù vẫn còn nhiều điều phải làm”.

Theo Guardian