Quốc gia châu Á chứng kiến hơn 250.000 doanh nghiệp phá sản cùng một lúc, chuyên gia khẳng định chưa hẳn là 'tin buồn'

Khái niệm "zoombie" hay còn gọi là các công ty xác sống ám chỉ các doanh nghiệp vật lộn tồn tại chỉ để trả nợ. Số này tăng mạnh sau giai đoạn Covid-19, do Chính phủ Nhật Bản cung cấp gói kích thích tài chính khổng lồ cho các công ty nhỏ và vừa.

Mới đây, hôm 19/3, Nhật Bản chính thức chấm dứt lãi suất âm và tuyên bố các điều kiện tài chính phù hợp vẫn sẽ được duy trì “trong thời điểm hiện tại”. Dù vậy, việc tăng lãi suất có thể khiến các công ty zombie sụp đổ khi chi phí đi vay cao hơn. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng, sự phá sản gia tăng – có thể dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp tăng, chưa hẳn là bất lợi.

Việc tăng lãi suất có thể khiến các công ty zombie sụp đổ khi chi phí đi vay cao hơn

Koichi Fujishiro, nhà kinh tế cấp cao tại Viện Nghiên cứu Dai-ichi Life cho biết, sự phá sản của các doanh nghiệp thua lỗ có thể thúc đẩy người lao động của họ tìm kiếm cơ hội tốt hơn trong các ngành đang phát triển. Việc này cũng "tiếp thêm sinh lực" cho nền kinh tế.

Theo khảo sát của công ty nghiên cứu tín dụng Teikoku Databank, số lượng công ty zombie ước tính đã tăng lên 251.000 tính đến tháng 3/2023, tăng khoảng 30% so với một năm trước đó và là mức cao nhất kể từ năm tài chính 2011.

Xét theo ngành, lĩnh vực bán lẻ có số lượng công ty zombie lớn nhất, chiếm 27,7%. Tiếp theo là lĩnh vực vận tải và viễn thông, chiếm 23,4%.

Các vụ phá sản ngày càng gia tăng trên khắp Nhật Bản, do họ phải hoàn trả các khoản vay theo chương trình cứu trợ đại dịch của Chính phủ, giá nguyên vật liệu và chi phí lao động cao.

Theo công ty nghiên cứu tín dụng Tokyo Shoko Research, số doanh nghiệp phá sản vào năm 2023 đã tăng 35,2% so với một năm trước đó lên 8.690 – mức tăng lớn nhất kể từ năm 1992.

BOJ thực hiện nới lỏng tiền tệ mạnh mẽ vào năm 2013, nhằm chấm dứt tình trạng giảm phát kéo dài của Nhật Bản. Năm 2016, cơ quan này áp lãi suất ngắn hạn ở mức âm 0,1% và đưa ra chương trình kiểm soát đường cong lợi suất. Theo đó, lãi suất dài hạn được giữ ở mức cực thấp.

Những chính sách như vậy đã khiến gánh nặng trả lãi gần như không đáng kể. Trong khi đó, Chính phủ tạo điều kiện tái cấp vốn cho các doanh nghiệp nhỏ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 và các biện pháp kích thích trong thời kỳ Covid-19.

Osamu Naito, người đứng đầu cuộc khảo sát về các công ty "zombie", cho biết tình trạng thiếu lao động hiện tại ở Nhật Bản có thể giúp bù đắp một số tác động tiêu cực nếu các doanh nghiệp này vỡ nợ

"Chúng tôi đang chứng kiến nhiều trường hợp công ty thuê nhân viên của đối thủ đã phá sản, như một biện pháp để có đủ lao động", ông nói.

Trong khi đó, các ngân hàng và tổ chức tài chính khác sẽ được hưởng lợi từ việc BOJ tăng lãi suất. Điều này đồng nghĩa cho phép họ tăng lợi nhuận bằng cách nâng lãi suất cho vay.

Sau quyết định của ngân hàng trung ương, ba ngân hàng thương mại lớn nhất Nhật Bản là MUFG Bank, Sumitomo Mitsui Banking và Mizuho Bank đang lên kế hoạch đưa ra mức lãi suất tốt hơn cho tài khoản tiết kiệm – đánh dấu lần tăng lần đầu tiên kể từ năm 2007.

Saisuke Sakai, chuyên gia kinh tế cấp cao tại Mizuho Research & Technologies, cho biết việc BOJ quyết định thay đổi chính sách có nghĩa là nền kinh tế đã phát triển mạnh mẽ hơn.

Tuy nhiên, ông lưu ý rằng quyết định mới nhất của BOJ sẽ "chỉ là bước đầu tiên" trong loạt động thái hướng tới bình thường hóa chính sách tiền tệ của mình, với nhiều đợt tăng lãi suất dự kiến sẽ diễn ra.

Ông nói: “Mặc dù tác động tổng thể đến các doanh nghiệp sẽ bị hạn chế do mức độ thay đổi chính sách không quá triệt để (tính đến thời điểm hiện tại), điều này vẫn khiến các công ty vừa và nhỏ khó tồn tại hơn”.