Thách thức huy động vốn của ngân hàng Việt Nam: Lời giải từ thị trường trái phiếu?

Theo các chuyên gia từ S&P Global Ratings, Việt Nam đang bước vào giai đoạn tăng trưởng nhanh với GDP dự kiến đạt 6,5% mỗi năm trong ba năm tới, tương đương với tốc độ tăng trưởng của Ấn Độ – một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất châu Á​. Tuy nhiên, hệ thống ngân hàng – kênh tài trợ chính cho nền kinh tế – lại đang đối mặt với bài toán vốn nan giải khi tăng trưởng tín dụng tiếp tục vượt xa khả năng tự bổ sung vốn.

Theo ông Ivan Tan, Giám đốc Xếp hạng Định chế Tài chính tại S&P Global Ratings, tốc độ tăng trưởng tín dụng của Việt Nam đạt 12-15% mỗi năm, cao hơn đáng kể so với mức trung bình 8-10% của các nước ASEAN. Điều này khiến các ngân hàng cần tìm kiếm các nguồn vốn dài hạn để duy trì sự ổn định tài chính. Với yêu cầu ngày càng cao từ Basel III về hệ số an toàn vốn, câu hỏi đặt ra là hệ thống ngân hàng Việt Nam sẽ huy động vốn như thế nào để đáp ứng nhu cầu phát triển trong dài hạn?

Ông Ivan Tan, Giám đốc Xếp hạng Định chế Tài chính tại S&P Global Ratings phát biểu tại Hội thảo “Tâm điểm Tín dụng Việt Nam 2025” ngày 27/02.

Hệ thống ngân hàng Việt Nam và ASEAN: Những khác biệt trong thanh khoản, vốn hóa và quản trị

Hệ thống ngân hàng Việt Nam có nhiều điểm khác biệt so với các nước ASEAN, đặc biệt là về thanh khoản, vốn hóa và tiêu chuẩn quản trị. Tỷ lệ vốn cấp 1 (Tier 1 Capital Ratio) của ngân hàng Việt Nam chỉ ở mức 12%, thấp hơn đáng kể so với mức trung bình 16% của khu vực châu Á – Thái Bình Dương​. Trong khi đó, các ngân hàng Singapore và Malaysia có tỷ lệ vốn trung bình trên 18%, nhờ vào khả năng huy động vốn tốt hơn từ thị trường trái phiếu và đầu tư nước ngoài.

Một vấn đề quan trọng khác là cấu trúc tín dụng. Theo S&P Global Ratings, khoảng 50% tín dụng ngân hàng tại Việt Nam tập trung vào bất động sản, sản xuất và xây dựng​. Trong khi đó, tại Thái Lan và Indonesia, danh mục tín dụng được phân bổ đa dạng hơn với tỷ trọng lớn dành cho ngành dịch vụ, tài chính và công nghệ. Điều này giúp các ngân hàng của các nước này ít chịu tác động từ biến động thị trường bất động sản hơn so với Việt Nam.

Ngoài ra, quy định pháp lý tại Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế so với các nước phát triển trong khu vực. Theo ông Andrew Wood, Giám đốc Xếp hạng Tín nhiệm Quốc gia tại S&P Global Ratings, hệ thống pháp lý của Việt Nam cần cải thiện về tiêu chuẩn công bố thông tin và bảo vệ nhà đầu tư. Nếu thực hiện các cải cách mạnh mẽ hơn, thị trường vốn có thể trở thành một kênh huy động vốn quan trọng hơn cho ngân hàng​.

Thị trường trái phiếu: Chìa khóa mở rộng nguồn vốn ngân hàng

Trong bối cảnh nguồn vốn huy động từ tiền gửi truyền thống không đủ để đáp ứng nhu cầu tín dụng, việc phát triển thị trường trái phiếu đang được coi là một hướng đi quan trọng. Hiện nay, thị trường trái phiếu doanh nghiệp chỉ chiếm 23% tổng giá trị phát hành năm 2024 – thấp hơn đáng kể so với các nước như Malaysia (45%) và Thái Lan (50%)​.

Theo ông Ivan Tan, việc phát hành trái phiếu có thể giúp ngân hàng huy động nguồn vốn dài hạn với chi phí hợp lý hơn, từ đó giảm sự phụ thuộc vào nguồn tiền gửi ngắn hạn và nâng cao tính ổn định tài chính​. Tuy nhiên, thị trường này vẫn còn nhiều rào cản như lãi suất cao, thanh khoản kém và mức độ tín nhiệm quốc gia chưa đạt chuẩn đầu tư.

Một trong những vấn đề lớn là sự thiếu vắng nhà đầu tư tổ chức. Tại các nước ASEAN khác, quỹ hưu trí và bảo hiểm đóng vai trò quan trọng trong thị trường trái phiếu, giúp tăng tính thanh khoản và giảm rủi ro hệ thống​. Trong khi đó, tại Việt Nam, sự tham gia của các tổ chức này vẫn còn hạn chế, khiến thị trường trái phiếu kém phát triển hơn.

Huy động vốn từ nhà đầu tư nước ngoài và vai trò của trái phiếu cấp 2

Một trong những giải pháp quan trọng để cải thiện vốn hóa ngân hàng là phát hành trái phiếu cấp 2 (Tier 2 Bonds). Một số ngân hàng lớn tại Việt Nam đã triển khai hình thức này nhằm đáp ứng các yêu cầu vốn của Basel III​. Tuy nhiên, mức lãi suất cao đang làm giảm sức hấp dẫn của công cụ này so với các kênh huy động khác.

Theo ông Ivan Tan, trong bối cảnh lãi suất toàn cầu vẫn ở mức cao, các ngân hàng Việt Nam cần thu hút nhà đầu tư nước ngoài để cải thiện vốn hóa. Một trong những cách hiệu quả là nâng cấp xếp hạng tín nhiệm quốc gia và cải thiện khung pháp lý​.

Một rào cản lớn là giới hạn sở hữu nước ngoài tại các ngân hàng Việt Nam vẫn bị giới hạn ở mức 30%, gây ra nhiều khó khăn trong việc thu hút dòng vốn quốc tế. Trong khi đó, tại Singapore và Malaysia, không có giới hạn chặt chẽ như vậy, giúp các ngân hàng có thể huy động vốn từ các tổ chức tài chính nước ngoài linh hoạt hơn​.

Mặc dù thị trường trái phiếu có thể đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện khả năng huy động vốn, nhưng nó không thể là giải pháp duy nhất. Theo ông Ivan Tan, cần một chiến lược tổng thể, trong đó kết hợp nhiều biện pháp như mở rộng thị trường trái phiếu, cải thiện môi trường pháp lý, thu hút đầu tư nước ngoài và kiểm soát tốc độ tăng trưởng tín dụng.

Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cần có những chính sách hỗ trợ để giảm chi phí huy động vốn cho ngân hàng. Việc thiết lập một khung pháp lý rõ ràng hơn, cùng với các biện pháp bảo vệ nhà đầu tư, sẽ giúp nâng cao niềm tin và tạo điều kiện thuận lợi cho thị trường phát triển​.

Nhìn chung, bài toán vốn của ngân hàng Việt Nam là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi nhiều giải pháp đồng bộ. Trong ngắn hạn, kiểm soát tốc độ tăng trưởng tín dụng để tránh gây áp lực quá lớn lên vốn là điều cần thiết. Trong dài hạn, phát triển thị trường trái phiếu, nâng cao hiệu quả quản lý vốn và cải thiện môi trường pháp lý sẽ là những yếu tố then chốt giúp hệ thống ngân hàng Việt Nam vững vàng hơn trong bối cảnh hội nhập tài chính quốc tế.

>> Thị trường vốn Việt Nam: Có thể trụ vững nếu ‘cởi trói’?