Thuế carbon EU sắp 'gõ cửa' từ ngày 1/1/2026, VIMC (MVN) đã có nước cờ riêng

Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon của châu Âu có hiệu lực từ năm 2026

Trước thách thức biến đổi khí hậu, Liên minh châu Âu (EU) đã chính thức áp dụng cơ chế thuế carbon xuyên biên giới – gọi là Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM), dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 sau giai đoạn thử nghiệm 2023–2025. Theo đó, các doanh nghiệp xuất khẩu vào thị trường EU sẽ bị đánh thuế carbon nếu sản phẩm vượt ngưỡng phát thải theo chuẩn EU.

Lộ trình áp dụng CBAM (Ảnh: Viện Nghiên cứu Tăng trưởng xanh)

CBAM sẽ ảnh hưởng không chỉ đến ngành sản xuất (thép, xi măng, nhôm, phân bón, điện) mà còn tác động lớn đến logistics – lĩnh vực vốn có lượng phát thải cao do phụ thuộc vào phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch như tàu biển, xe tải, máy bay.

Bên cạnh đó, EU cũng áp dụng Chỉ thị Báo cáo Bền vững Doanh nghiệp (CSRD), yêu cầu các công ty phải công khai thông tin về môi trường, xã hội và quản trị (ESG). Các doanh nghiệp logistics ngoài EU nếu tham gia chuỗi cung ứng cho công ty châu Âu sẽ phải tuân thủ quy định này từ năm 2028.

Đối với doanh nghiệp logistics Việt Nam, châu Âu là thị trường quan trọng, nhất là khi EVFTA đang được tận dụng để thúc đẩy xuất khẩu. Tuy nhiên, chính sách thuế carbon sẽ khiến các doanh nghiệp phải tính toán lại bài toán chi phí, do chi phí vận chuyển tăng và có thể ảnh hưởng đến sức cạnh tranh quốc tế.

Lộ trình CSRD (Ảnh: RSM Việt Nam)

Các doanh nghiệp logistics Việt Nam hiện vẫn chủ yếu sử dụng phương tiện vận tải truyền thống tiêu tốn nhiều nhiên liệu. Khi CBAM có hiệu lực, chi phí carbon sẽ đội giá vận chuyển, ảnh hưởng tới biên lợi nhuận và buộc doanh nghiệp phải thích ứng nhanh hơn.

Ngoài áp lực chi phí, doanh nghiệp logistics Việt Nam cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các đối thủ quốc tế đã chuyển đổi sang công nghệ vận tải xanh. Nếu chậm chuyển đổi, nguy cơ mất thị phần là hiện hữu.

Việc thích nghi cũng đòi hỏi thay đổi mô hình vận hành – từ tối ưu tuyến đường, giảm phát thải, đến đầu tư vào phương tiện xanh như xe điện, tàu sử dụng nhiên liệu sạch. Tuy nhiên, quá trình này cần nguồn vốn lớn và sự thay đổi trong tư duy quản lý, tạo ra không ít thách thức.

Ông Hoàng Vượng - Phó trưởng ban Vận tải biển, Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC - UPCoM: MVN) cho biết, đội tàu của VIMC hầu như đều đạt điều kiện với 2 chỉ số quy định. Như vậy, các tàu mà doanh nghiệp khai thác không phải can thiệp biện pháp nào để giảm phát thải carbon.

Thế nhưng, ông Vượng thừa nhận quy định mới cũng gây nhiều áp lực lên các doanh nghiệp vận tải biển. Các doanh nghiệp sẽ phải tính toán để giảm thiểu thấp nhất các thiệt hại. Ngoài giảm tốc độ tàu chạy, trong tình huống tàu không đạt tiêu chuẩn, còn có phương án khác là thay động cơ mới. Nhưng việc thay mới rất tốn kém nên hầu như không ai làm.

VIMC 'bắt tay' HDF (Energy), đóng góp vào quá trình khử carbon của ngành hàng hải Việt Nam

Ngày 11/6/2025, tại thủ đô Paris, nhân chuyến thăm chính thức của Thủ tướng Phạm Minh Chính tới Pháp để dự Hội nghị Đại Dương Liên Hợp Quốc lần thứ ba (UNOC3), HDF (Energy) đã ký Biên bản ghi nhớ (MoU) về hợp tác chiến lược với VIMC.

Đây là hoạt động hợp tác chiến lược giữa HDF (Energy) – đơn vị tiên phong trong các giải pháp năng lượng hydrogen – với VIMC, doanh nghiệp Nhà nước hàng đầu trong lĩnh vực vận tải biển và khai thác cảng. Mục tiêu nhằm thúc đẩy việc ứng dụng công nghệ hydrogen xanh và pin nhiên liệu trong các hoạt động hàng hải, qua đó đóng góp vào quá trình khử carbon của ngành hàng hải Việt Nam.

Thủ tướng Phạm Minh Chính chứng kiến Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC) trao thỏa thuận hợp tác chiến lược với HDF (Energy)

Với đường bờ biển dài và hệ thống cảng phát triển nhanh, vận tải biển giữ vai trò thiết yếu trong phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, đây cũng là một trong những nguồn phát thải khí nhà kính lớn do sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

Trong khuôn khổ cam kết thực hiện Công ước Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu (COP26) và hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 theo yêu cầu của Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO), Việt Nam đang tìm kiếm các giải pháp sáng tạo để giảm thiểu phát thải trong lĩnh vực hàng hải. Trong bối cảnh đó, hợp tác giữa HDF (Energy) và VIMC là bước đi phù hợp và kịp thời, đáp ứng mục tiêu phát triển bền vững của quốc gia và thế giới.

Để phát triển và triển khai công nghệ năng lượng sạch trong ngành hàng hải, hai bên sẽ phối hợp thực hiện các nghiên cứu khả thi, đánh giá kỹ thuật và triển khai các dự án thí điểm, tập trung vào nâng cấp tàu biển và hạ tầng cảng.

VIMC sẽ hỗ trợ thông qua chia sẻ dữ liệu vận hành, lựa chọn tàu và cảng để nghiên cứu, triển khai thí điểm. Đồng thời, doanh nghiệp cũng sẽ tham gia đánh giá hiệu suất công nghệ pin nhiên liệu và mở rộng ứng dụng trên toàn bộ đội tàu và cơ sở hạ tầng.

Về phía HDF, công ty sẽ thiết kế và tích hợp các giải pháp cải hoán, bao gồm lắp đặt pin nhiên liệu trên tàu, xây dựng trạm tiếp nhiên liệu và hệ thống cung cấp điện từ bờ (shore power).

Hai bên đặt mục tiêu đưa hydrogen trở thành nền tảng chiến lược trong phát triển hàng hải xanh của Việt Nam, đóng góp vào mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Ngoài hợp tác kỹ thuật, 2 doanh nghiệp còn hướng tới mở rộng các mô hình thành công trên toàn quốc. HDF (Energy) cũng sẽ hỗ trợ VIMC trong việc tìm kiếm nguồn tài trợ quốc tế nhằm đẩy nhanh tiến độ triển khai.

>> Tháp tùng Thủ tướng Phạm Minh Chính, VIMC (MVN) bắt tay với cảng biển lớn nhất Estonia