Trung Quốc tung 'đòn mạnh' sau gần ba thập kỷ, tuyên bố sẽ sửa luật để lập lại trật tự cạnh tranh

Trong bối cảnh hàng loạt ngành công nghiệp Trung Quốc lao vào những cuộc chiến giá khốc liệt, chính quyền nước này đang đưa ra bước đi mạnh mẽ: Sửa đổi luật định giá đã tồn tại gần ba thập kỷ, với mục tiêu thiết lập một “cân bằng bền vững” cho nền kinh tế.

Đối với công ty sản xuất tấm pin mặt trời của Alex Xu ở tỉnh Chiết Giang, vài tháng qua là giai đoạn đầy biến động khi giá sản phẩm bất ngờ tăng tới 20%. Dù vậy, ngành quang điện Trung Quốc từ lâu đã rơi vào cảnh dư cung nghiêm trọng, bị bóp nghẹt bởi cạnh tranh giá khốc liệt, thậm chí bán lỗ. Theo Xu, gần một nửa công suất của ngành này đang dư thừa.

Giá cả gần đây đã nhích lên sau khi chính quyền Trung Quốc kêu gọi chấm dứt tình trạng neijuan – tức kiểu cạnh tranh chủ yếu bằng cách lao vào hạ giá "quá mức". Một bước đi quan trọng là sửa đổi Luật định giá đã 27 năm không thay đổi, nhằm bổ sung quy định rõ ràng hơn về hành vi bán phá giá và tăng cường biện pháp xử lý vi phạm.

Bản dự thảo sửa đổi, do Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia cùng Cơ quan Quản lý Thị trường Quốc gia soạn thảo, được đưa ra lấy ý kiến công chúng. Đây là lần chỉnh sửa đầu tiên kể từ năm 1998 của Trung Quốc.

“Đặc thù của sản phẩm quang điện là rất khó phân biệt, khách hàng hầu như chỉ nhìn vào giá. Điều này dẫn tới cạnh tranh đơn thuần về giá và gây ra thua lỗ lớn cho toàn ngành”, Xu - Phó Tổng Giám đốc công ty nói và bày tỏ sự ủng hộ đối với việc siết chặt luật định giá.

Theo ông: “Doanh nghiệp không thể chịu đựng lỗ triền miên. Không có lợi nhuận thì cũng không có tương lai phát triển”.

Mặc dù nền kinh tế thị trường kiểu Trung Quốc chưa hoàn toàn tự do hóa, phần lớn hàng hóa và dịch vụ vẫn do thị trường quyết định giá. Tuy nhiên, cơ quan soạn thảo cho rằng sự xuất hiện của nhiều mô hình kinh tế và ngành nghề mới đã làm cho tình trạng cạnh tranh phá giá trở nên rõ rệt và khó kiểm soát hơn.

Theo South China Morning Post, dự thảo tập trung vào ba điểm chính: Làm rõ tiêu chuẩn nhận diện hành vi định giá không công bằng; Tăng cường trách nhiệm pháp lý đối với vi phạm về giá; Hoàn thiện cơ chế định giá do nhà nước quản lý.

Một điểm quan trọng trong dự thảo là mở rộng khái niệm “bán phá giá”: Không chỉ áp dụng với hàng hóa mà còn cả dịch vụ. Luật mới cũng không chỉ xử lý doanh nghiệp trực tiếp bán phá giá, mà cả những đơn vị ép buộc người khác phải hạ giá theo quy định của họ. Tiêu chuẩn để xác định bán phá giá vẫn là khi mức giá thấp hơn chi phí thực tế.

Hiệp hội quang điện Trung Quốc – vốn được coi là ngành có tình trạng giá cả "thay đổi" nghiêm trọng nhất – đã kêu gọi các doanh nghiệp thành viên gửi ý kiến đóng góp cho dự thảo luật.

Với việc chiếm khoảng 90% sản lượng quang điện toàn cầu, các công ty Trung Quốc từng chứng kiến giá mô-đun năng lượng mặt trời giảm tới 70% so với năm 2012 – thời điểm dòng vốn ồ ạt chảy vào ngành này. Nhưng hiện nay, công suất toàn ngành đã vượt 1.000 gigawatt, trong khi nhu cầu thực tế chỉ khoảng 600 gigawatt.

Chen Bo, chuyên gia kinh tế tại Viện Đông Á (Đại học Quốc gia Singapore), nhận định việc sửa luật là cần thiết để giữ cho thị trường cạnh tranh công bằng. Ông nói: “Cạnh tranh lành mạnh giúp chọn lọc tự nhiên, nhưng hiện nay Trung Quốc lại rơi vào kiểu ganh đua giá rẻ, giống như một cuộc đua xuống đáy”.

Thực tế, tình trạng này đã lan rộng sang nhiều ngành, từ trà sữa, gọi xe cho tới xe điện. Báo cáo của hãng tư vấn AlixPartners tháng trước dự báo chưa đến 10% thương hiệu xe điện Trung Quốc có thể sinh lời vào năm 2030 do áp lực giá.

Yuan Jia, Phó Giáo sư Luật Kinh tế tại Đại học Tứ Xuyên, đánh giá luật sửa đổi lần này “đưa ra khung pháp lý rõ ràng, áp dụng từ Trung ương đến địa phương, với mức phạt vừa phải nhưng phạm vi bao trùm rộng”.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất là làm sao xác định được “giá thấp hơn chi phí” trên thực tế, vì chi phí của mỗi doanh nghiệp lại phụ thuộc vào khả năng mua nguyên liệu, trình độ công nghệ và nhiều yếu tố khác.

Không chỉ Trung Quốc, kiểu cạnh tranh này cũng xuất hiện tại thung lũng Silicon (Mỹ), nơi các startup chấp nhận thua lỗ kéo dài để giành thị phần nhờ hậu thuẫn vốn mạo hiểm. Tuy nhiên, quy mô tại Trung Quốc lớn hơn nhiều và lan rộng trong các ngành sản xuất thâm dụng vốn.

Ngoài sửa luật, Bắc Kinh còn tổ chức các cuộc đối thoại giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp, đồng thời để Hiệp hội ngành nghề triển khai sáng kiến. Một số lĩnh vực đã bắt đầu phục hồi giá.

Từ ngày 4/8, tỉnh Quảng Đông đã nâng giá sàn chuyển phát nhanh lên 1,4 nhân dân tệ mỗi kiện, kèm quy định cấm doanh nghiệp phá giá dưới mức này. Cùng lúc, nhiều nhà sản xuất giấy lớn công bố tăng giá từ đầu tháng 8, viện dẫn chi phí nguyên liệu leo thang và sức ép chính sách.

Tham khảo SCMP