Từ 1/7, thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai có thay đổi lớn, người dân đặc biệt lưu ý

Trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai tại các cơ quan hành chính được quy định Phần VIII Nghị định 151/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ 1/7/2025. Trong tranh chấp đất đai, bước xác định có cần hòa giải bắt buộc tại UBND cấp xã hay được quyền khởi kiện ngay ra tòa là yếu tố mấu chốt, ảnh hưởng đến cả quá trình xử lý sau này.

Theo Điều 235 Luật Đất đai 2024, quy định mới đã quy định bắt buộc mọi tranh chấp đất đai – dù có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hay không – đều phải qua hòa giải tại UBND cấp xã trước khi gửi đơn đến tòa án hoặc UBND cấp huyện, tỉnh để giải quyết. Đây là thay đổi lớn so với Luật cũ, vốn chỉ yêu cầu hòa giải tùy từng loại tranh chấp.

> > Từ bây giờ, bị hàng xóm lấn chiếm đất phải làm thế nào?

Cũng theo Luật mới, nếu không hòa giải được, biên bản hòa giải của xã là căn cứ bắt buộc để khởi kiện ra tòa hoặc gửi đơn đến cơ quan hành chính cấp trên. Điều này nhằm bảo đảm tính thống nhất và kiểm soát xã hội ngay từ cơ sở, tránh khiếu kiện tràn lan, đồng thời giúp giải quyết tranh chấp nhanh hơn và giảm tải khối lượng cho tòa án.

Luật Đất đai mới cũng cho phép phương thức hòa giải đa dạng hơn, như hòa giải thương mại, tự hòa giải, dựa trên khung quy định về hòa giải ở cơ sở hoặc trọng tài.

Tuy nhiên, người dân cần lưu ý. Mọi thủ tục hòa giải, giải quyết hành chính hoặc xét xử đều cần có tài liệu chứng minh quyền sử dụng đất và tình trạng tranh chấp thực tế. Người dân cần chủ động giữ gìn, cập nhật hồ sơ đất đai để tránh rủi ro pháp lý khi có mâu thuẫn phát sinh.

Trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai

Tùy theo lựa chọn của người dân – hành chính hay tố tụng – thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai sẽ khác nhau.

Trường hợp 1: Chưa có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

Bước 1: Hòa giải tại UBND cấp xã nơi có đất tranh chấp. Hòa giải phải được lập thành biên bản, có chữ ký của các bên và xác nhận của UBND.

Bước 2: Nếu hòa giải thành, các bên thực hiện tiếp các bước pháp lý liên quan (như đăng ký biến động, xin cấp GCN…).

Bước 3: Nếu hòa giải không thành, người dân có thể nộp đơn yêu cầu UBND cấp huyện hoặc tỉnh (tùy thẩm quyền) giải quyết; hoặc khởi kiện ra Tòa án nhân dân có thẩm quyền.

Trường hợp 2: Đã có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

Người dân được quyền khởi kiện thẳng ra tòa mà không cần hòa giải tại cơ sở. Khi khởi kiện, người khởi kiện cần cung cấp bản sao GCN hoặc các giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất hợp pháp như:

Hợp đồng chuyển nhượng, cho tặng; Giấy thừa kế; Quyết định giao đất, cho thuê đất…

Trường hợp 3: Tranh chấp giữa cá nhân với tổ chức, doanh nghiệp hoặc Nhà nước

Nếu đất chưa có GCN, vẫn phải hòa giải tại UBND cấp xã. Nếu đã có GCN hoặc các giấy tờ pháp lý đầy đủ, người dân có thể chọn gửi đơn khiếu nại hành chính hoặc khởi kiện ra tòa tùy nội dung tranh chấp.

Thẩm quyền giải quyết tranh chấp cho trường hợp này là:

UBND cấp huyện: Giải quyết tranh chấp giữa hộ gia đình, cá nhân với nhau.

UBND cấp tỉnh: Giải quyết tranh chấp có tổ chức, tôn giáo, hoặc yếu tố nước ngoài.

Tòa án nhân dân: Có thẩm quyền toàn diện đối với mọi loại tranh chấp đất đai.
> > Từ giờ, mức án phí trong tranh chấp đất đai thừa kế có thể lên đến hàng trăm triệu đồng