Tư nhân Trung Quốc 'đổ bộ' Iraq: Nhanh, rẻ và chấp nhận rủi ro để giành mỏ dầu

Bị thu hút bởi các hợp đồng có điều khoản lợi nhuận hấp dẫn hơn, các nhà sản xuất quy mô nhỏ của Trung Quốc dự kiến sẽ tăng gấp đôi sản lượng khai thác tại Iraq, đạt 500.000 thùng mỗi ngày vào khoảng năm 2030, theo ước tính từ các giám đốc điều hành tại bốn công ty – con số chưa từng được công bố trước đây.

Đối với Chính phủ Baghdad – vốn cũng đang tìm cách thu hút các tập đoàn năng lượng lớn toàn cầu – sự hiện diện ngày càng tăng của các doanh nghiệp Trung Quốc phần lớn là tư nhân, đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong bối cảnh Iraq đang chịu áp lực ngày càng lớn phải đẩy nhanh tiến độ các dự án, theo nhiều quan chức năng lượng Iraq. Những năm gần đây, Bộ Dầu mỏ Iraq từng phản đối sự gia tăng kiểm soát của Trung Quốc đối với các mỏ dầu trong nước.

Đối với nhiều doanh nghiệp dầu khí Trung Quốc – thường được điều hành bởi những cựu lãnh đạo kỳ cựu từ các tập đoàn nhà nước – Iraq là cơ hội để tận dụng chi phí thấp và triển khai nhanh chóng các dự án mà cả doanh nghiệp phương Tây lẫn doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc đều cho là quá nhỏ để đầu tư.

Xu hướng đầu tư ra nước ngoài này phản ánh mô hình quen thuộc của nhiều ngành công nghiệp nặng Trung Quốc trong việc tìm kiếm thị trường mới để giải tỏa năng lực sản xuất và phát huy chuyên môn kỹ thuật.

Những công ty ít tên tuổi như Geo-Jade Petroleum Corp, United Energy Group, Zhongman Petroleum and Natural Gas Group và Anton Oilfield Services Group đã gây chú ý vào năm ngoái khi giành được một nửa số lô thăm dò trong vòng cấp phép dầu khí của Iraq.

Các giám đốc điều hành tại các công ty tư nhân Trung Quốc cho biết môi trường đầu tư tại Iraq đã cải thiện nhờ tình hình chính trị ổn định hơn và Chính phủ Baghdad đang tích cực mời gọi cả nhà đầu tư Trung Quốc lẫn phương Tây.

Iraq đặt mục tiêu tăng sản lượng hơn 50%, vượt mức 6 triệu thùng/ngày vào năm 2029. Riêng Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc (CNPC) hiện chiếm hơn một nửa tổng sản lượng hiện tại của Iraq thông qua các mỏ lớn như Haifaya, Rumaila và West Qurna 1.

Chia sẻ lợi nhuận và khả năng chấp nhận rủi ro

Việc Iraq chuyển đổi mô hình hợp đồng từ trả phí cố định sang chia sẻ lợi nhuận vào năm ngoái – nhằm thúc đẩy tiến độ các dự án sau khi ExxonMobil và Shell thu hẹp hoạt động – đã giúp thu hút các doanh nghiệp tư nhân Trung Quốc.

Các công ty này linh hoạt hơn so với các doanh nghiệp nhà nước lớn của Trung Quốc và chấp nhận rủi ro cao hơn so với nhiều nhà đầu tư khác khi xem xét thị trường vùng Vịnh.

Theo ông Ali Abdulameer – thuộc Công ty Dầu khí Basra quốc doanh, đơn vị chịu trách nhiệm ký hợp đồng với các nhà đầu tư nước ngoài – các công ty Trung Quốc cung cấp nguồn tài chính cạnh tranh, giảm chi phí nhờ sử dụng lao động và thiết bị Trung Quốc giá rẻ, đồng thời chấp nhận tỷ suất lợi nhuận thấp hơn để giành được hợp đồng dài hạn.

“Các công ty này nổi tiếng với khả năng triển khai dự án nhanh, tuân thủ tiến độ chặt chẽ và sẵn sàng hoạt động tại các khu vực có thách thức an ninh cao”, ông nói. “Làm việc với các công ty Trung Quốc đơn giản và ít phức tạp hơn so với các công ty phương Tây”.

Theo các giám đốc điều hành Trung Quốc, họ có thể phát triển một mỏ dầu tại Iraq chỉ trong 2–3 năm, nhanh hơn nhiều so với khung thời gian 5–10 năm của các doanh nghiệp phương Tây.

Ông Dai Xiaoping – Tổng giám đốc của Geo-Jade Petroleum, đơn vị đang sở hữu 5 lô tại Iraq – cho biết: “Các công ty tư nhân Trung Quốc có chi phí quản lý thấp hơn nhiều so với các công ty phương Tây, và cũng cạnh tranh hơn so với các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc”.

Theo ông Dai, các công ty này đã giúp giảm một nửa chi phí khoan một giếng phát triển tại các mỏ lớn ở Iraq so với một thập kỷ trước, chỉ còn khoảng 4 đến 5 triệu USD/giếng.

Những đánh đổi

Một liên danh do Geo-Jade đứng đầu đã ký thỏa thuận vào tháng 5 để đầu tư vào dự án Nam Basra, trong đó bao gồm việc nâng công suất mỏ Tuba ở miền Nam Iraq lên 100.000 thùng/ngày và xây dựng một nhà máy lọc dầu công suất 200.000 thùng/ngày. Geo-Jade, cam kết đầu tư 848 triệu USD, có kế hoạch khôi phục sản lượng tại mỏ gần như ngưng hoạt động này lên 40.000 thùng/ngày vào giữa năm 2027, ông Dai chia sẻ với Reuters.

Dự án còn bao gồm một tổ hợp hóa dầu và hai nhà máy điện, cần nguồn đầu tư nhiều tỷ USD, theo ông Dai – người từng là kỹ sư dự trữ và có kinh nghiệm làm việc tại CNPC và Sinopec ở nước ngoài.

Zhenhua Oil – một doanh nghiệp nhà nước quy mô nhỏ từng hợp tác với CNPC trong thương vụ 3 tỷ USD phát triển mỏ Ahdab năm 2008 (dự án có vốn nước ngoài lớn đầu tiên sau khi Saddam Hussein bị lật đổ năm 2003) – cũng đặt mục tiêu tăng gấp đôi sản lượng lên 250.000 thùng/ngày vào năm 2030, theo một quan chức công ty.

Zhongman Petroleum mới đây công bố kế hoạch chi 481 triệu USD để phát triển hai lô Middle Euphrates và East Baghdad North – giành được trong vòng cấp phép năm 2024.

Tuy nhiên, các dự án giá rẻ của Trung Quốc có thể làm suy giảm mục tiêu của Iraq trong việc đưa công nghệ tiên tiến hơn vào ngành dầu khí.

Ông Muwafaq Abbas – cựu quản lý vận hành dầu thô tại Công ty Dầu khí Basra – bày tỏ lo ngại về minh bạch và tiêu chuẩn kỹ thuật của các công ty Trung Quốc, cho rằng họ từng bị chỉ trích vì sử dụng chủ yếu lao động Trung Quốc và đẩy người Iraq vào các vị trí lương thấp.

Dẫu vậy, một số công ty phương Tây cũng đang quay trở lại Iraq: TotalEnergies đã công bố dự án trị giá 27 tỷ USD vào năm 2023, và BP dự kiến đầu tư đến 25 tỷ USD để tái phát triển bốn mỏ dầu tại vùng tự trị người Kurd.

Theo Reuters