Vì sao lithium, nickel và cobalt đang trở thành tâm điểm trên thị trường toàn cầu?
Cuộc cách mạng năng lượng sạch đang thúc đẩy nhu cầu về lithium và cobalt lên một tầm cao mới, nhưng nguồn cung hạn chế đang tạo ra những thách thức chưa từng có.
Sự bùng nổ của ngành năng lượng mới đang tái định hình thị trường kim loại toàn cầu, đặc biệt là đối với ba nguyên tố quan trọng: cobalt, lithium và nickel. Khi xe điện (EV), pin lưu trữ năng lượng và công nghệ tái tạo ngày càng phát triển mạnh, nhu cầu đối với các kim loại này đạt mức chưa từng có, đặt ra những thách thức lớn cho các nhà sản xuất, nhà đầu tư và chính phủ. Sự mất cân đối giữa cung và cầu, cùng những thách thức về khai thác, đang đẩy giá cả của các kim loại này vào một chu kỳ biến động mạnh.
Nhu cầu tăng cao của ngành năng lượng mới
Ngành xe điện và năng lượng tái tạo đã thúc đẩy nhu cầu về lithium, cobalt và nickel lên mức cao nhất trong lịch sử. Theo số liệu từ SMM, lượng pin lưu trữ năng lượng toàn cầu đạt 334 GWh vào năm 2024, cho thấy sự mở rộng đáng kể của ngành này. Cùng với đó, Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) báo cáo rằng doanh số xe điện toàn cầu năm 2024 tăng hơn 40% so với năm trước. Đến năm 2030, 145 triệu xe điện sẽ lăn bánh trên đường, tăng gấp gần 15 lần so với năm 2020, tạo ra áp lực mạnh mẽ đối với chuỗi cung ứng nguyên liệu thô. Động lực chính thúc đẩy sự phát triển này là các chính sách hỗ trợ từ chính phủ, các khoản trợ cấp và quy định nghiêm ngặt về khí thải, buộc các nhà sản xuất xe hơi phải chuyển đổi sang phương tiện điện khí hóa.
 |
| Ngành xe điện và năng lượng tái tạo đã thúc đẩy nhu cầu về lithium, cobalt và nickel lên mức cao nhất trong lịch sử. Ảnh minh hoạ |
Một báo cáo từ Grand View Research dự báo rằng thị trường lithium sẽ đạt tốc độ tăng trưởng CAGR 18% trong giai đoạn 2023-2030. Cobalt cũng ghi nhận mức tăng trưởng mạnh mẽ nhờ vai trò quan trọng trong việc nâng cao độ ổn định và hiệu suất của pin lithium-ion.
Những công ty dẫn đầu như Tesla, BYD và CATL không chỉ mở rộng quy mô sản xuất mà còn tìm kiếm nguồn cung bền vững để đáp ứng nhu cầu đang tăng. Điều này khiến các kim loại như cobalt, lithium và nickel trở thành các yếu tố chiến lược trong cuộc đua hướng tới một tương lai không carbon.
Thách thức về nguồn cung: Nguy cơ "thắt cổ chai" trong khai thác
Mặc dù nhu cầu tăng cao, nguồn cung lithium, nickel và cobalt vẫn chưa thể bắt kịp tốc độ phát triển của thị trường.
Một trong những khó khăn đầu tiên là những hạn chế về khai thác. Lithium được khai thác chủ yếu bằng phương pháp bay hơi từ các mỏ nước muối, một quy trình đòi hỏi lượng nước khổng lồ và ảnh hưởng lớn đến môi trường.
Indonesia hiện là nhà sản xuất nickel hàng đầu thế giới, nhưng gần đây đã thực hiện các biện pháp hạn chế xuất khẩu để kiểm soát môi trường. Điều này làm gia tăng sự cạnh tranh giữa các quốc gia trong cuộc đua khai thác nickel chất lượng cao. Các công nghệ mới, như quá trình thủy luyện kim, đang được nghiên cứu để tăng sản lượng và giảm tác động môi trường.
 |
| Mặc dù nhu cầu tăng cao, nguồn cung lithium, nickel và cobalt vẫn chưa thể bắt kịp tốc độ phát triển của thị trường. Ảnh minh hoạ |
>> Tổng thống Trump mạnh tay tăng thuế, các doanh nghiệp Trung Quốc 'đứng ngồi không yên'
Trong khi đó, khoảng 70% sản lượng cobalt toàn cầu đến từ Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC), nơi tồn tại các vấn đề về lao động trẻ em, khai thác bất hợp pháp và rủi ro địa chính trị. Các công ty sản xuất pin lớn đang tìm cách giảm sự phụ thuộc vào cobalt bằng cách phát triển công nghệ pin lithium iron phosphate (LFP), nhưng quá trình này diễn ra khá chậm. Trong tương lai gần, cobalt vẫn sẽ là một thành phần không thể thiếu trong ngành pin và xe điện.
Sự tập trung địa lý cũng là một trong những yếu tố khiến nguồn cung thiếu hụt. Hơn 80% trữ lượng lithium của thế giới nằm ở Argentina, Chile và Úc, tạo ra rủi ro địa chính trị trong chuỗi cung ứng. Đồng thời, Trung Quốc hiện kiểm soát phần lớn quá trình tinh chế và sản xuất pin, dẫn đến sự phụ thuộc lớn của các quốc gia khác vào nước này. Điều này tạo ra những căng thẳng địa chính trị, khiến nhiều quốc gia tìm cách đảm bảo nguồn cung chiến lược. Một xu hướng đáng chú ý là sự gia tăng của ngành tái chế pin lithium-ion, với quy mô dự báo có thể đạt 13 tỷ USD vào năm 2030, giúp giảm áp lực khai thác tài nguyên mới.
Đồng thời, toàn thế giới đang thiếu đầu tư vào khai thác mới. Theo Báo cáo Triển vọng Khai thác và Kim loại Toàn cầu 2024 của SMM, vốn đầu tư vào các dự án khai thác lithium và cobalt vẫn ở mức thấp, khiến nguồn cung tiếp tục bị thắt chặt. Lithium Americas Corp. ước tính rằng đến năm 2030, sản lượng lithium toàn cầu cần tăng ít nhất 50% để đáp ứng nhu cầu.
Các yếu tố quyết định biến động giá của lithium và cobalt trong những năm tới
Việc mở rộng khai thác lithium và cobalt là yếu tố then chốt để ổn định thị trường. Tuy nhiên, những thách thức về pháp lý, đánh giá tác động môi trường, và xung đột địa chính trị có thể làm chậm tiến độ triển khai các dự án mới.
Bên cạnh đó, công nghệ tái chế pin cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng lớn tới giá của những mặt hàng này.Với áp lực nguồn cung ngày càng lớn, ngành công nghiệp tái chế đang thu hút sự quan tâm. Các công ty như Li-Cycle và Redwood Materials đang phát triển các công nghệ tái chế lithium và cobalt nhằm giảm sự phụ thuộc vào khai thác sơ cấp. Diễn đàn Kinh tế Thế giới dự đoán rằng ngành tái chế pin lithium-ion có thể đạt 13 tỷ USD vào năm 2030.
Các hãng sản xuất pin đang nghiên cứu các giải pháp thay thế, chẳng hạn như pin lithium-sulfur và pin thể rắn, vốn sử dụng ít hoặc không cần cobalt. Nếu công nghệ này thành công, nhu cầu đối với cobalt có thể giảm đáng kể trong dài hạn.
 |
| Cuộc cách mạng năng lượng sạch đang thúc đẩy nhu cầu về lithium và cobalt lên một tầm cao mới |
Đồng thời, việc Trung Quốc kiểm soát phần lớn chuỗi cung ứng lithium và cobalt, cùng với tình trạng bất ổn tại DRC, có thể khiến thị trường biến động mạnh. Những thay đổi trong chính sách thương mại hoặc các lệnh trừng phạt có thể làm gián đoạn nguồn cung, đẩy giá cả lên cao hơn.
Các biện pháp hỗ trợ ngành xe điện, bao gồm trợ cấp thuế, hỗ trợ khai thác khoáng sản, và đầu tư vào công nghệ sạch, sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định cung cầu của lithium và cobalt. Những thay đổi trong chính sách tại Trung Quốc, Mỹ và EU có thể ảnh hưởng trực tiếp đến giá cả và sự sẵn có của hai kim loại này.
Cuộc cách mạng năng lượng sạch đang thúc đẩy nhu cầu về lithium và cobalt lên một tầm cao mới, nhưng nguồn cung hạn chế đang tạo ra những thách thức chưa từng có. Trong bối cảnh này, các công ty khai thác, nhà sản xuất pin, và nhà đầu tư cần đưa ra những chiến lược dài hạn để thích ứng với thị trường.
Liệu giá lithium và cobalt có tiếp tục leo thang trong những năm tới? Điều này sẽ phụ thuộc vào tốc độ phát triển của công nghệ tái chế, khả năng mở rộng khai thác, và sự ổn định trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Một điều chắc chắn: ai kiểm soát nguồn cung kim loại năng lượng mới, người đó sẽ nắm giữ chìa khóa của tương lai công nghệ xanh
