Việt Nam chi kỷ lục để nhập khẩu loại 'hạt tỷ đô', vì sao doanh nghiệp vẫn lo thua lỗ?

Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến hết tháng 10, Việt Nam đã nhập khẩu khoảng 2,6 triệu tấn hạt điều thô với tổng giá trị 4,01 tỷ USD.

Con số này tăng 13,8% về lượng và tăng tới 38,1% về giá trị so với cùng kỳ năm trước. Giá nhập khẩu bình quân đạt 1.523 USD mỗi tấn, tăng 21%, phản ánh chi phí nguyên liệu đầu vào đang leo thang đáng kể. Trong đó, Campuchia là thị trường cung cấp lớn nhất, chiếm gần 39%, tiếp đến là Bờ Biển Ngà, Nigeria và Ghana.

Dù kim ngạch nhập khẩu năm nay chưa vượt mốc 4,1 tỷ USD từng ghi nhận vào năm 2021, mức hiện tại vẫn nằm trong nhóm cao nhất từ trước đến nay. Việc nhập khẩu tăng mạnh cho thấy áp lực chi phí đang đè nặng lên doanh nghiệp chế biến, nhất là khi 80-90% lượng điều thô phục vụ xuất khẩu phải phụ thuộc vào nguồn ngoại nhập.

Ở chiều xuất khẩu, kim ngạch nhân điều trong cùng giai đoạn đạt khoảng 4,25 tỷ USD, gần tương đương với giá trị nhập khẩu điều thô. Điều này phản ánh biên lợi nhuận của ngành khá thấp, bởi gia tăng giá trị tập trung chủ yếu ở khâu chế biến và đóng gói.

Đại diện một doanh nghiệp chế biến tại Đồng Nai cho biết, khó khăn lớn nhất hiện nay là giá nguyên liệu thô quá cao. Có thời điểm chi phí nhiên liệu và đầu vào tăng nhanh hơn cả giá bán nhân điều xuất khẩu.

“Nhà máy chế biến đang chịu áp lực lớn, chưa kể tiền công lao động. Chúng tôi chỉ mong giá nguyên liệu điều chỉnh hợp lý hơn, nếu không rất khó đảm bảo lợi nhuận”, vị này chia sẻ.

Bên cạnh đó, nhập khẩu điều tại thị trường châu Phi, thời gian gần đây gặp nhiều khó khăn do nhiều nước cấm xuất khẩu, tăng thuế xuất khẩu điều thô... nhằm giữ lại tự chế biến, tăng thêm giá trị.

Theo chuyên gia, nếu xu hướng này lan rộng, ngành chế biến điều Việt Nam sẽ đối mặt rủi ro thiếu nguyên liệu, thậm chí nguy cơ nhiều nhà máy phải dừng hoạt động do chi phí nhập khẩu quá cao.

Trước bối cảnh này, Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) kiến nghị cần đẩy mạnh phát triển vùng trồng trong nước, đồng thời tập trung chế biến sâu với các dòng sản phẩm rang sẵn, hữu cơ, đóng gói cao cấp và xây dựng thương hiệu quốc gia cho hạt điều Việt Nam nhằm nâng cao giá trị và cải thiện cán cân lợi nhuận.

Từ giữa năm 2024, giá điều thô và nhân điều đã phục hồi theo diễn biến chung của thị trường hàng hóa toàn cầu. Nhu cầu từ các thị trường lớn như Mỹ, Trung Quốc và Ấn Độ tăng trở lại, kéo giá FOB nhân điều Việt Nam lên mức cao nhất trong hai năm. Tuy vậy, mức hồi phục này vẫn chưa đủ bù chi phí nguyên liệu, khiến lợi nhuận của nhiều doanh nghiệp vẫn ở mức thấp.