Vốn FDI từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng mạnh: Lo nguy cơ né thuế

Các công ty Trung Quốc hiện đóng góp gần 30% số dự án đầu tư mới vào Việt Nam, phản ánh xu hướng dịch chuyển sản xuất ra nước ngoài nhằm tránh tác động từ cuộc chiến thương mại do ông Donald Trump phát động nhắm vào Bắc Kinh.

Tuy nhiên, theo Financial Times, sự dịch chuyển này cũng làm tăng nguy cơ Việt Nam trở thành mục tiêu áp thuế của Mỹ, đặc biệt khi ông Trump đang nhắm vào các quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ.

Việt Nam là một trong những nước hưởng lợi nhiều nhất từ căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, với thặng dư thương mại với Mỹ đạt mức kỷ lục 123,5 tỷ USD vào năm ngoái, đứng thứ 3 sau Trung Quốc và Mexico.

Một phần nguyên nhân là do các tập đoàn lớn như Apple và Intel đã chuyển dây chuyền sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam để phân tán rủi ro chuỗi cung ứng và tránh các mức thuế trừng phạt.

Tuy nhiên, Việt Nam cũng đang ngày càng thu hút đầu tư từ các công ty Trung Quốc, với 28% số dự án mới trong năm ngoái đến từ Trung Quốc, tăng so với mức 22% vào năm 2023.

“Vốn Trung Quốc buộc phải đến Việt Nam, dù chi phí ở đây không còn rẻ như trước”, bà Meir Tlebalde, CEO của Sunwah Kirin Consulting Vietnam, công ty tư vấn cho các nhà đầu tư nước ngoài, nhận định.

Bà nhấn mạnh rằng nhiều doanh nghiệp Trung Quốc đang chịu áp lực từ các đối tác Mỹ và châu Âu phải rời khỏi Trung Quốc, và hầu hết các khoản đầu tư sản xuất này nhằm né thuế của Mỹ và có được giấy chứng nhận xuất xứ khác cho hàng hóa.

Dù vậy, chuỗi cung ứng của Việt Nam vẫn phụ thuộc nhiều vào Trung Quốc. “Ít nhất một nửa nguyên liệu đầu vào đến từ Trung Quốc”, bà Tlebalde cho biết.

Theo dữ liệu chính phủ mới nhất, trong tháng đầu năm 2025, các công ty Trung Quốc chiếm 30% số dự án đầu tư mới vào Việt Nam. Đáng chú ý, nguồn vốn Trung Quốc còn đến qua Hồng Kông và Singapore, trong đó Singapore là nhà đầu tư lớn nhất vào Việt Nam tính theo giá trị USD trong năm ngoái.

Sự gia tăng đầu tư Trung Quốc cùng với sự phụ thuộc vào nguyên liệu từ Trung Quốc có thể khiến chính quyền Trump chú ý, khi Washington từng cáo buộc Bắc Kinh lách thuế bằng cách chuyển hàng hóa qua nước thứ ba.

Giống như nhiều quốc gia khác, Việt Nam cũng đối mặt với nguy cơ bị áp thuế “có qua có lại” từ Mỹ. Ông Trump đã đe dọa áp mức thuế 25% đối với thép nhập khẩu, động thái có thể ảnh hưởng đáng kể đến Việt Nam, nhà cung cấp thép lớn thứ năm của Mỹ.

Nếu bị áp thuế cao, kinh tế Việt Nam sẽ chịu tác động lớn, làm giảm sức hấp dẫn đầu tư và kìm hãm tốc độ tăng trưởng thuộc nhóm nhanh nhất thế giới, khi Mỹ hiện chiếm gần 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.

"Có một số lo ngại rằng Mỹ có thể coi sự gia tăng đầu tư Trung Quốc là hình thức lách thuế gián tiếp của các công ty Trung Quốc và sẽ điều tra kỹ hơn hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam", ông Jack Nguyen, CEO Incorp Vietnam chia sẻ.

Đầu tư từ Trung Quốc vào Việt Nam chủ yếu tập trung vào lĩnh vực lắp ráp và sản xuất, từ ô tô đến tấm pin năng lượng mặt trời. Xu hướng này còn được thúc đẩy bởi các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt trong đại dịch COVID-19, khiến nhiều doanh nghiệp Trung Quốc tìm cách đa dạng hóa địa điểm sản xuất.

Nhận thức được rủi ro này, chính phủ Việt Nam đã tăng cường kiểm soát hàng hóa và dòng vốn đầu tư từ Trung Quốc. Ông Jack cũng nhấn mạnh, "Việt Nam sẽ không để bị lợi dụng như một trạm trung chuyển hàng hóa sang Mỹ, vì điều đó có thể khiến Mỹ có động thái mạnh tay".

Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đã thể hiện quan điểm tại hội nghị Davos, cho biết Việt Nam đang phát triển các giải pháp chính trị và kinh tế để giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại. Ông tiết lộ kế hoạch mua 50-100 máy bay Boeing trong 10 năm tới cùng nhiều thiết bị công nghệ cao khác từ Mỹ, thậm chí hài hước bày tỏ sẵn sàng "chơi golf cả ngày với Trump nếu cần".

Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cũng khẳng định Việt Nam sẵn sàng tăng nhập khẩu nông sản từ Mỹ và cam kết không đưa ra các biện pháp hạn chế thương mại với Washington.

Việt Nam có thể cần siết chặt kiểm soát việc tái xuất hàng hóa từ Trung Quốc. Ông Hùng Nguyễn, chuyên gia chuỗi cung ứng tại Đại học RMIT Việt Nam, nhận định Việt Nam có thể yêu cầu các doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư vào sản xuất có giá trị gia tăng cao hơn và tăng cường quy định về nội địa hóa để buộc họ xây dựng chuỗi cung ứng tại Việt Nam.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Khắc Giang, nghiên cứu viên tại Viện ISEAS-Yusof Ishak (Singapore), Việt Nam sẽ phải “đi trên dây” giữa hai đối tác thương mại lớn nhất của mình là Trung Quốc và Mỹ.

Thực tế cho thấy sự phụ thuộc của các doanh nghiệp Trung Quốc vào thị trường Mỹ và châu Âu đang tăng cao.

Ông Koen Soenens, Giám đốc kinh doanh và tiếp thị của Deep C – đơn vị phát triển khu công nghiệp tại Việt Nam, tiết lộ 80% doanh nghiệp Trung Quốc và Đài Loan đầu tư vào Việt Nam đều phụ thuộc lớn vào xuất khẩu sang Mỹ và châu Âu. Hiện các công ty Trung Quốc chiếm hơn 40% doanh số của Deep C, tăng đáng kể so với mức 15% vào đầu những năm 2020.

Theo FT

>> Ông Trump thay thẻ xanh bằng ‘thẻ vàng’, giá 5 triệu USD để đổi lấy ‘quốc tịch Mỹ’