'Vua xe điện' BYD giảm giá chưa từng có, hàng loạt thương hiệu có nguy cơ bị xóa sổ: Chuyện gì xảy ra?
John Murphy, chuyên gia phân tích ô tô cấp cao tại Bank of America, nhận định ngành công nghiệp ô tô điện Trung Quốc sẽ sớm phải trải qua một “cuộc tái cấu trúc lớn”, trong đó nhiều công ty sẽ bị sáp nhập hoặc rời bỏ thị trường.
Cuộc chiến giá đang lan rộng trong ngành ô tô điện Trung Quốc không chỉ khiến giá cổ phiếu lao dốc mà còn khiến chính quyền nước này phải có những động thái can thiệp hiếm thấy. Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, đây có thể mới chỉ là khởi đầu cho một làn sóng sàng lọc khốc liệt hơn.
Khi Chính phủ Trung Quốc cố gắng ngăn "ông vua xe điện" BYD kéo toàn ngành vào cuộc đua giảm giá, các chuyên gia cảnh báo rằng nhu cầu mua xe đang yếu đi, trong khi lượng xe sản xuất ra lại quá nhiều. Điều này khiến ngay cả những hãng lớn cũng khó giữ được lợi nhuận, còn các hãng nhỏ, yếu thế có thể phải rút lui khỏi thị trường. Dù số lượng hãng xe đã bắt đầu giảm từ năm ngoái, đến nay ngành ô tô điện Trung Quốc vẫn chỉ sử dụng chưa đến một nửa năng lực sản xuất.
Giới chức Trung Quốc đang cố gắng hạn chế tác động tiêu cực từ cuộc chiến giá. Tuần trước, các lãnh đạo ngành ô tô đã được triệu tập về Bắc Kinh để thảo luận về tình trạng "cạnh tranh theo bầy đàn". Tuy nhiên, những nỗ lực tương tự trước đây hầu như không mang lại hiệu quả. Trên thị trường, tâm lý nhà đầu tư vẫn bi quan: Ngay cả BYD – hãng xe được cho là hưởng lợi nhiều nhất từ làn sóng tái cấu trúc – cũng đã mất tới 21,5 tỷ USD giá trị vốn hóa kể từ cuối tháng 5.
“Những gì đang diễn ra tại Trung Quốc thật sự đáng lo ngại – nhu cầu mua xe yếu, còn giá thì liên tục giảm mạnh”, John Murphy, chuyên gia phân tích ô tô cấp cao tại Bank of America, nhận định. Ông cho rằng ngành công nghiệp ô tô điện Trung Quốc sẽ sớm phải trải qua một “cuộc tái cấu trúc lớn”, trong đó nhiều công ty sẽ bị sáp nhập hoặc rời bỏ thị trường để giải quyết tình trạng dư thừa công suất hiện nay.
Doanh nghiệp áp lực
Đối với các hãng xe, cuộc đua giảm giá liên tục đang khiến lợi nhuận ngày càng thu hẹp, làm suy yếu giá trị thương hiệu và thậm chí đẩy cả những doanh nghiệp có tiềm lực tài chính rơi vào tình thế khó khăn. Truyền thông Trung Quốc cũng lên tiếng cảnh báo rằng việc tung ra sản phẩm giá rẻ, kém chất lượng có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín toàn cầu của ô tô "Made in China", đúng vào thời điểm các thương hiệu như BYD, Geely, Zeekr hay Xpeng đang dần được quốc tế công nhận.
Với người tiêu dùng, giá rẻ có vẻ hấp dẫn, nhưng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro. Giá cả liên tục biến động khiến người dân mất niềm tin vào thị trường – trên mạng xã hội Trung Quốc, không ít người tỏ ra lưỡng lự không biết có nên mua xe không vì có thể tuần sau sẽ rẻ hơn. Đồng thời, để cắt giảm chi phí, các hãng xe có thể buộc phải giảm đầu tư vào chất lượng, an toàn và dịch vụ hậu mãi.
Bắc Kinh siết chặt
Tuần trước, các CEO ô tô được yêu cầu phải “tự điều chỉnh”, không được bán xe dưới giá thành hoặc giảm giá vô lý, theo nguồn tin thân cận. Một vấn đề khác cũng được đưa ra là tình trạng “xe không số km” – xe mới được bán qua kênh xe cũ để đẩy số lượng tiêu thụ, tạo doanh số ảo và giải phóng hàng tồn kho.
So với các đối thủ nước ngoài, các hãng xe Trung Quốc đang giảm giá mạnh mẽ hơn nhiều. Chuyên gia Murphy của BofA cho rằng các hãng xe Mỹ nên rút lui. “Tesla có thể cần hiện diện tại Trung Quốc để hiểu thị trường, nhưng rủi ro rất lớn”.
Nhiều chuyên gia cũng không còn nghi ngờ gì về việc chính BYD là người dẫn đầu trong cuộc chiến giá này. “Ai cũng thấy rằng người chơi lớn nhất đang làm điều này”, Jochen Siebert, Giám đốc điều hành hãng tư vấn JSC Automotive, khẳng định. Theo ông, BYD muốn tạo thế độc quyền, đẩy các đối thủ ra khỏi thị trường.
Hành vi giảm giá quyết liệt của BYD cũng khiến dấy lên lo ngại về nguy cơ bán phá giá, quản lý đại lý thiếu kiểm soát và siết chặt chuỗi cung ứng.
Dư thừa công suất, thị trường quốc tế cũng không còn rộng cửa
Tình trạng dư thừa nguồn cung trong ngành ô tô Trung Quốc đang trở nên đáng báo động. Theo Viện Nghiên cứu Công nghiệp Ô tô Gasgoo có trụ sở tại Thượng Hải, trong năm 2024, tỷ lệ sử dụng công suất trung bình của toàn ngành chỉ đạt 49,5% – tức là chưa đến một nửa năng lực sản xuất thực sự được khai thác.
Một báo cáo của AlixPartners công bố tháng 4 nhấn mạnh sự cạnh tranh khốc liệt đang lan rộng trong nhóm các hãng xe năng lượng mới (NEV). Năm 2024, lần đầu tiên thị trường chứng kiến hiện tượng sáp nhập trong khối NEV, với 16 thương hiệu rút lui và 13 thương hiệu mới ra mắt.
“Thị trường ô tô Trung Quốc, dù có quy mô lớn, nhưng đang tăng trưởng chậm lại. Giờ đây các hãng phải ưu tiên hàng đầu cho việc giành thị phần”, Ron Zheng – đối tác tại Roland Berger – nhận định.
Một ví dụ điển hình là Jiyue Auto. Chỉ hơn một năm sau khi ra mắt chiếc xe đầu tiên, công ty liên doanh giữa Geely và Baidu đã buộc phải cắt giảm sản xuất và tìm kiếm nguồn vốn mới.
Zhang Yichao, chuyên gia tư vấn tại AlixPartners, cho biết: “Một khi hãng lớn khởi động cuộc đua giá, nếu bạn không theo, bạn sẽ mất chỗ”. Ông cũng cảnh báo công suất dư thừa và sự bất định trong xuất khẩu đang gia tăng áp lực lên ngành.
Dù xuất khẩu được coi là lối thoát cho phần công suất thừa, thị trường quốc tế không còn rộng mở như trước. “Thị trường Mỹ gần như đã đóng cửa. Nhật và Hàn có thể cũng sẽ làm điều tương tự nếu nhận thấy làn sóng xe Trung Quốc tràn vào. Nga từng là thị trường xuất khẩu lớn nhất, giờ đang trở nên khó tiếp cận. Tôi cũng không còn lạc quan về Đông Nam Á nữa”, Siebert nói.
Nguy cơ tài chính và làn sóng phá sản đại lý
Động thái cắt giảm chi phí cũng dẫn đến rủi ro tài chính trong chuỗi cung ứng. Cuối năm ngoái, BYD bị cáo buộc gây áp lực buộc nhà cung cấp giảm giá, làm dấy lên lo ngại về việc hãng này có thể dùng tài chính chuỗi cung ứng để che giấu nợ thực.
Theo báo cáo của GMT Research, nợ ròng thực tế của BYD có thể lên tới 323 tỷ nhân dân tệ (tương đương 45 tỷ USD), cao hơn nhiều so với con số 27,7 tỷ nhân dân tệ được công bố chính thức vào cuối tháng 6/2024.
Khó khăn cũng lan sang mạng lưới đại lý: Ít nhất hai nhóm đại lý tại hai tỉnh đã tuyên bố phá sản từ tháng 4, đều là những đơn vị phân phối xe BYD.
Nỗ lực hòa hoãn của Bắc Kinh không phải là mới. Giữa năm 2023, 16 hãng xe lớn – bao gồm cả Tesla, BYD và Geely – từng ký một cam kết chung, có sự chứng kiến của Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc (CAAM), để tránh “cạnh tranh bất thường”.
Tuy nhiên, chỉ vài ngày sau đó, CAAM đã phải gỡ bỏ một trong bốn điều khoản cam kết vì vi phạm luật chống độc quyền. Từ đó đến nay, cuộc đua giảm giá vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại.
