William O’Neil và di sản CANSLIM: Hệ thống chọn cổ phiếu định hình tư duy của hàng triệu nhà đầu tư, lập lại cuộc chơi ở Phố Wall

Sinh năm 1933 tại Oklahoma và lớn lên ở Texas, O’Neil trải qua tuổi thơ nhiều thiếu thốn. Cha ông rời gia đình khi ông còn nhỏ, để lại gánh nặng tài chính cho mẹ và họ hàng. Những năm tháng tuổi trẻ trong nghèo khó đã hun đúc ở ông tinh thần tự lập và quyết tâm vươn lên, điều sau này trở thành nền tảng tính cách trong đầu tư.

Sau khi tốt nghiệp trung học tại Woodrow Wilson High School ở Dallas, O’Neil theo học ngành kinh doanh tại Đại học Southern Methodist và tốt nghiệp bằng cử nhân Kinh doanh năm 1955. Ngay sau đó, ông phục vụ trong Không quân Hoa Kỳ, trước khi chính thức bước vào lĩnh vực tài chính vào cuối thập niên 1950.

Năm 1958, ông gia nhập công ty môi giới Hayden, Stone & Co. tại Los Angeles với vị trí môi giới chứng khoán. Việc quan sát đồng nghiệp, theo dõi diễn biến thị trường và phân tích các thương vụ đã giúp O’Neil nhận ra một điều mà ông gọi là “chìa khóa dẫn đến thành công”, đó là dữ liệu.

Từ rất sớm, ông tin rằng trực giác hay ý kiến chuyên gia không thể đảm bảo lợi thế bền vững, nhà đầu tư cần một phương pháp dựa trên bằng chứng, có thể đo lường và kiểm chứng.

Sự ra đời của CANSLIM – phương pháp đầu tư kinh điển

Bước ngoặt lớn đến vào năm 1963 khi O’Neil mới 30 tuổi. Ông trở thành người trẻ nhất lúc bấy giờ mua được một chỗ trên Sở Giao dịch Chứng khoán New York (NYSE), dấu mốc thể hiện cả tầm nhìn và sự tự tin.

Cũng trong năm này, ông thành lập William O’Neil & Co., Inc., công ty nghiên cứu và môi giới chứng khoán. Tại đây, ông xây dựng cơ sở dữ liệu chứng khoán hằng ngày đầu tiên được số hóa, theo dõi hàng chục nghìn doanh nghiệp trên toàn cầu. Trong bối cảnh máy tính còn là công nghệ mới và đắt đỏ, việc số hóa thị trường là một bước đi đi trước thời đại, giúp O’Neil thu thập thông tin mà không ai khác có được ở quy mô tương đương.

Từ nền tảng dữ liệu này, O’Neil dần hoàn thiện phương pháp CANSLIM, hệ thống gồm 7 tiêu chí lựa chọn cổ phiếu tăng trưởng: thu nhập quý hiện tại (C), tăng trưởng thu nhập năm (A), sản phẩm hoặc đỉnh giá mới (N), quy luật cung cầu (S), vị thế dẫn đầu trong ngành (L), sự tham gia của tổ chức (I) và xu hướng chung của thị trường (M).

CANSLIM kết hợp chặt chẽ giữa phân tích cơ bản và phân tích kỹ thuật, sử dụng các tiêu chí định lượng rõ ràng để xác định cổ phiếu có tiềm năng tăng trưởng đột phá. Đây là một trong những hệ thống đầu tư hiếm hoi được xây dựng dựa trên nghiên cứu hàng chục năm và dữ liệu thực tế của hàng nghìn cổ phiếu tăng trưởng thành công trong lịch sử.

Quỹ đầu tư và hành trình quản lý vốn

Song song với hoạt động nghiên cứu, O’Neil còn quản lý vốn cho khách hàng giàu có với mức yêu cầu tối thiểu 75.000 USD. Để đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư nhỏ lẻ, năm 1966 ông thành lập một quỹ đầu tư riêng dành cho họ.

Chỉ 2 năm sau, quỹ này đạt 10 triệu USD tài sản và năm 1967 ghi nhận mức tăng 116%, đứng đầu bảng xếp hạng các quỹ tương hỗ tại Mỹ theo FundScope.

Dù vậy, thành tích này không kéo dài mãi. Những biến động thị trường khiến hiệu suất giảm mạnh, buộc O’Neil phải bán lại quỹ vào năm 1975 khi tổng tài sản chỉ còn 6 triệu USD, thấp hơn nhiều so với đỉnh 49 triệu USD. Trải nghiệm này giúp ông củng cố quan điểm rằng không có phương pháp nào bất bại và nhà đầu tư cần liên tục thích nghi, cập nhật dữ liệu mới để ra quyết định.

Không bỏ cuộc trước thất bại, năm 1992 O’Neil thành lập quỹ New USA, nhanh chóng huy động được 170 triệu USD. Đến năm 1996, quỹ đạt hiệu suất lũy kế 67% kể từ khi ra mắt, vượt xa chỉ số S&P 500 và một lần nữa chứng minh hiệu quả của phương pháp mà ông theo đuổi.

Một năm sau, ông bán quỹ cho MFS Investment Management để tập trung vào nghiên cứu, xuất bản và đào tạo nhà đầu tư.

Tác giả, nhà truyền cảm hứng và người sáng lập Investor’s Business Daily

Ngoài vai trò nhà quản lý quỹ, O’Neil còn là tác giả nổi tiếng với nhiều đầu sách về đầu tư.

Ông để lại dấu ấn đậm nét với cuốn sách “How to Make Money in Stocks: A Winning System in Good Times or Bad”, được xem như “sổ tay gối đầu giường” của nhà đầu tư tăng trưởng. Cuốn sách giới thiệu chi tiết về CANSLIM, kèm theo các nghiên cứu, thống kê và ví dụ thực tế từ hàng thập kỷ vận hành thị trường.

Ông còn viết nhiều đầu sách nổi tiếng khác như “The Successful Investor”, “24 Essential Lessons for Investment Success”, góp phần phổ biến kiến thức tài chính theo cách dễ tiếp cận nhưng chặt chẽ và nhất quán.

Năm 1984, ông sáng lập tờ Investor’s Daily, sau này đổi tên thành Investor’s Business Daily (IBD), tờ báo tài chính uy tín tương tự như tờ báo kinh tế truyền thống nhưng nhấn mạnh vào dữ liệu, biểu đồ và nghiên cứu định lượng.

IBD nổi tiếng với các chỉ số độc quyền như RS Rating (điểm sức mạnh tương đối) hay EPS Rating (điểm tăng trưởng lợi nhuận), những công cụ do chính O’Neil và đội ngũ của ông phát triển nhằm giúp nhà đầu tư đánh giá cổ phiếu một cách khách quan.

Không chỉ dừng lại ở việc ứng dụng máy tính, O’Neil tiếp tục đổi mới trong nhiều năm sau đó. Năm 1972, ông cho ra mắt Daily Graphs, một ấn phẩm in hàng tuần gồm các biểu đồ giá của cổ phiếu, dành cho những người đăng ký.

Một năm sau, ông lập công ty O’Neil Data Systems, Inc. để cung cấp dịch vụ xuất bản, in ấn và phân phối dữ liệu lớn. Về sau, công ty này phát triển thành nền tảng số mạnh mẽ (nay là O’Neil Digital Solutions), phục vụ các tổ chức đầu tư trên toàn cầu.

Đến thập niên 2000, O’Neil tiếp tục đưa các sản phẩm tài chính lên nền tảng số với MarketSmith và WONDA, cung cấp dữ liệu và biểu đồ theo thời gian thực cho các nhà quản lý quỹ trên toàn cầu.

Tư duy, đạo đức và di sản

Di sản của O’Neil không chỉ nằm ở hệ thống CANSLIM hay các công cụ phân tích mà còn ở triết lý đầu tư và cách ông truyền đạt kiến thức. Cuốn sách nổi tiếng nhất của ông, How to Make Money in Stocks (Làm giàu từ chứng khoán), được xem như “cẩm nang gối đầu giường” cho nhà đầu tư tăng trưởng. Trong đó, O’Neil nhấn mạnh rằng nhà đầu tư phải biết suy nghĩ độc lập và không bị cuốn theo quan điểm cá nhân của chuyên gia.

Ông từng viết: “Tôi chưa bao giờ quan tâm đến ý kiến của các chuyên gia. Chúng chỉ khiến bạn phân tâm và có thể làm bạn mất tiền”. Những lời khuyên này trở thành kim chỉ nam cho nhiều thế hệ nhà đầu tư mới tham gia thị trường.

Trong suốt sự nghiệp, O’Neil cũng đóng góp tích cực cho giáo dục, đặc biệt là Đại học Southern Methodist, nơi ông tài trợ nhiều chương trình học bổng, trung tâm nghiên cứu và các sáng kiến học thuật. Ông được đồng nghiệp đánh giá là người liêm chính, kỷ luật và tận tâm với việc truyền tải kiến thức cho cộng đồng đầu tư.

William J. O’Neil qua đời ngày 28/5/2023 ở tuổi 90, để lại một di sản sâu rộng trong ngành tài chính. Những mô hình ông xây dựng, từ CANSLIM đến các công cụ dữ liệu của IBD và MarketSmith, vẫn đang được sử dụng bởi các nhà quản lý quỹ, nhà đầu tư cá nhân và nhà phân tích trên khắp thế giới.