Ấn vàng Hoàng đế chi bảo đã được 'hồi hương' từ Pháp trở về Việt Nam
Theo đó, ấn vàng Hoàng đế chi bảo sẽ được trưng bày tại Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng theo quy định của Luật Di sản văn hóa.
Chiều ngày 16/11, tại Đại sứ quán Việt Nam ở Pháp, sự kiện chuyển giao ấn vàng Hoàng đế chi bảo cho Việt Nam đã diễn ra với sự tham gia của các đại diện quan trọng như Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch - ông Nguyễn Văn Hùng, Đại sứ Việt Nam tại Pháp - ông Đinh Toàn Thắng, Trưởng Phái đoàn Việt Nam bên cạnh UNESCO - bà Lê Thị Hồng Vân, Cục trưởng Cục Di sản văn hóa Lê Thị Thu Hiền, đại diện Bộ Công an (Việt Nam) và đại diện Bộ Ngoại giao Pháp, đại diện UNESCO.
Sự kiện này đánh dấu kết quả của một quá trình đàm phán, thương thảo kéo dài hơn một năm và việc thực hiện các thủ tục pháp lý quan trọng liên quan đến việc dừng đấu giá ấn vàng Hoàng đế chi bảo tại Paris, Pháp, vào tháng 11/2022. Bước tiến quan trọng này đồng thời chứng tỏ sự hợp tác chặt chẽ giữa các đơn vị, cơ quan liên quan của Việt Nam và Pháp.
Theo thông báo, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã quyết định ủy thác Công ty Trách nhiệm hữu hạn Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng, Bắc Ninh, để đại diện thực hiện thủ tục tài chính liên quan đến quyền lợi của các bên theo pháp luật của Cộng hòa Pháp. Đồng thời, Công ty này sẽ đảm nhận nhiệm vụ lưu giữ, trưng bày và phối hợp với Bảo tàng Lịch sử quốc gia để bảo quản ấn vàng theo quy định của Luật Di sản văn hóa.
Trong tháng 11/2022, khi Đoàn công tác liên ngành của Việt Nam đang làm việc tại Pháp, họ đã phải đối mặt với những thách thức trong việc thực hiện nhiệm vụ quan trọng là kịp thời chấm dứt quá trình đấu giá ấn vàng Hoàng đế chi bảo tại Paris và yêu cầu chuyển giao nó về Việt Nam. Dù đã nỗ lực tìm kiếm nguồn lực hỗ trợ, nhưng chỉ có Giám đốc Công ty TNHH Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng, ông Nguyễn Thế Hồng, đã tham gia với mục đích cá nhân là mua để bổ sung sưu tập và dự kiến trưng bày tại bảo tàng ngoài công lập - Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng, Bắc Ninh.
Để có cơ sở tham mưu, Lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho phép Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng tham gia và hỗ trợ thực hiện các cam kết tiếp nhận, chuyển giao Ấn vàng cho phía Việt Nam. Ngày 12/11/2022, Cục Di sản văn hóa đã xin phép và ký kết thỏa thuận về việc đàm phán mua ấn vàng Hoàng đế chi bảo từ Pháp đưa về Việt Nam và chuyển nhượng ấn vàng cho Nhà nước với Công ty Trách nhiệm hữu hạn Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng, với cam kết: “Bên A và cá nhân ông Nguyễn Thế Hồng cam kết và bảo đảm ấn vàng Hoàng đế chi bảo sẽ chỉ chuyển giao cho Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, trên cơ sở phù hợp với quy định của Điều 43 của Luật Di sản văn hóa, sau một thời gian phù hợp khi Bên A không còn nhu cầu sở hữu, trưng bày, phát huy giá trị tại Bảo tàng Hoàng Gia Nam Hồng, Bắc Ninh, Việt Nam. Chi phí chuyển giao bao gồm: chi phí trả cho việc thuê luật sư đàm phán; chi phí mua ấn vàng từ nhà đấu giá Millon, Pháp (bao gồm các loại thuế, phí liên quan); chi phí đưa ấn vàng về nước (chi phí hải quan, vận chuyển quốc tế)”.
Ấn vàng Hoàng đế chi bảo không chỉ là một hiện vật mang giá trị lịch sử, văn hóa, và nghệ thuật mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc đánh dấu những biến cố chính trị quan trọng của Việt Nam. Được chọn lựa bởi vua Bảo Đại vào ngày 30/8/1945, ngày ông tuyên bố thoái vị, ấn vàng này không chỉ đẹp và quý nhất mà còn trở thành biểu tượng của chế độ quân chủ thời Nguyễn.
Vua Bảo Đại đã lựa chọn chiếc ấn vàng Hoàng đế chi bảo cùng thanh bảo kiếm từ vua Khải Định (1916 - 1925) để bàn giao cho chính quyền cách mạng trong bối cảnh quốc gia chuyển giao từ chế độ quân chủ có hơn nghìn năm lịch sử sang nền dân chủ mới của nhân dân Việt Nam, được biết đến là nhà nước Việt Nam mới - Dân chủ cộng hòa, tiền thân của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thời đại Hồ Chí Minh.
Sự chọn lựa này không chỉ mang ý nghĩa lịch sử mà còn chứa đựng thông điệp về sự chuyển đổi chế độ, đánh dấu bước ngoặt trong lịch sử chính trị của quốc gia. Ông Trần Huy Liệu, đại diện cho chính quyền cách mạng, đã tiếp nhận chiếc ấn vàng này từ tay vua Bảo Đại, đưa về Hà Nội và chuyển giao cho Chủ tịch Hồ Chí Minh ngay trước khi ông đọc Tuyên ngôn Độc lập tại quảng trường Ba Đình vào ngày 2/9/1945.
Sau thời kỳ kháng chiến Toàn quốc (tháng 12/1946), không có thông tin chính xác về nơi ấn vàng được lưu giữ. Tính đến năm 1952, nó đã rơi vào tay người Pháp, và vào ngày 8/3/1952, họ đã tổ chức lễ trao lại ấn kiếm cho Cựu hoàng Bảo Đại với tư cách là Quốc trưởng, sau đó được đưa sang Pháp vào năm 1953.
Trước khi qua đời vào năm 1997, Bảo Đại đã để lại toàn bộ tài sản ở Pháp, trong đó có ấn vàng Hoàng đế chi bảo, cho vợ ông là bà Monique Baudot, người Pháp. Tuy nhiên, sau khi bà Monique Baudot qua đời vào năm 2021, các tài sản này đã chuyển giao cho những người thừa kế và được bán đấu giá vào tháng 11/2022. Điều này không chỉ là một sự mất mát về di sản văn hóa quốc gia mà còn là một cơ hội để giữ gìn và phát huy giá trị lịch sử của Việt Nam trong bối cảnh quốc tế.
Trong 143 năm tồn tại với 13 đời vua, triều Nguyễn đã chế tác và đưa vào sử dụng hơn 100 chiếc ấn, thường đúc bằng vàng, bạc (gọi là kim bảo), chế tác từ ngọc quý (gọi là ngọc tỷ). Hiện nay, trong sưu tập Kim ngọc bảo tỷ của hoàng đế và vương hậu triều Nguyễn, Bảo tàng Lịch sử quốc gia lưu giữ, bảo quản được 85 Kim ngọc bảo tỷ (trong đó có 2 Kim bảo đời Quốc chúa Nguyễn Phúc), còn lại là Kim ngọc bảo tỷ của 9 đời vua và vương hậu triều Nguyễn.
Đây là sưu tập ấn nằm trong sưu tập Bảo vật hoàng cung triều Nguyễn, được triều đình nhà Nguyễn giao lại cho chính quyền cách mạng năm 1945 (Liên khu IV lưu giữ sau đó bàn giao cho Bộ Tài chính) và Bộ Tài chính giao cho Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (nay là Bảo tàng Lịch sử quốc gia) từ năm 1959. Sau đó, sưu tập được gửi lưu giữ tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, đến năm 2007, được bàn giao trở lại cho Bảo tàng Lịch sử Việt Nam lưu giữ, bảo quản và phát huy giá trị cho đến nay.
