Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung: Cơ hội vàng cho doanh nghiệp Việt Nam?

Bước sang năm 2025, chính quyền Mỹ tiếp tục mạnh tay trong cuộc chiến thương mại với Trung Quốc bằng việc áp thuế 25% lên hàng hóa nhập khẩu từ Canada và Mexico, đồng thời tăng thuế từ 10% lên 20% đối với hàng hóa Trung Quốc.

Đáng chú ý, Washington còn loại bỏ chính sách De Minimis, khiến hàng hóa Trung Quốc có giá trị dưới 800 USD không còn được miễn thuế khi vào Mỹ, đánh thẳng vào lợi thế cạnh tranh của Trung Quốc. Theo báo cáo từ Trung tâm Phân tích, Công ty cổ phần chứng khoán Tiên Phong (TPS Research), động thái này đang tạo ra sự dịch chuyển mạnh mẽ trong chuỗi cung ứng toàn cầu, với Việt Nam trở thành một trong những điểm đến hàng đầu.

Ngành dệt may: Xuất khẩu bùng nổ nhưng rào cản không nhỏ

Việt Nam hiện là nhà xuất khẩu dệt may lớn thứ hai vào Mỹ, chỉ sau Trung Quốc. Việc Mỹ áp thuế 25% lên hàng dệt may Trung Quốc đã khiến nhiều đơn hàng dịch chuyển sang Việt Nam. Từ ngày 1/1/2025 đến 15/2/2025, kim ngạch xuất khẩu dệt may của Việt Nam sang Mỹ đạt 4,19 tỷ USD, tăng 2,5% so với tháng trước. Các doanh nghiệp trong ngành đều đã kín đơn hàng đến hết quý II/2025 và đang tiếp tục đàm phán cho quý III và IV.

Xuất khẩu hàng dệt may vào Mỹ từ các đối tác lớn nhất giai đoạn 2020-2024. Nguồn: Trung tâm Phân tích - Công ty Cổ phần Chứng khoán Tiên Phong (TPS Research), 2025.

Tuy nhiên, ngành này không chỉ toàn màu hồng. Một trong những thách thức lớn nhất chính là xu hướng chuyển đổi xanh. Các thương hiệu thời trang toàn cầu đang yêu cầu cao hơn về tiêu chuẩn môi trường, buộc doanh nghiệp Việt Nam phải đầu tư vào công nghệ sạch, giảm phát thải carbon. Theo ước tính của TPS Research, chi phí tuân thủ tiêu chuẩn ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) có thể khiến giá thành sản xuất tăng 3-5% trong năm 2025, gây áp lực lên lợi nhuận của doanh nghiệp.

Không chỉ vậy, Việt Nam còn phụ thuộc lớn vào nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc khi 70% nguyên liệu dệt may đến từ nước này, đồng nghĩa với việc nếu Bắc Kinh hạn chế xuất khẩu, các doanh nghiệp Việt Nam có thể rơi vào tình trạng thiếu hụt nguyên liệu trầm trọng.

Bất động sản khu công nghiệp: FDI tăng đột biến, giá thuê đất lập đỉnh

Dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam đang tăng vọt nhờ sự dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc. Theo TPS Research, chỉ trong tháng 1/2025, tổng vốn FDI đăng ký vào Việt Nam đạt 4,33 tỷ USD, tăng 48,6% so với cùng kỳ năm trước – mức tăng mạnh nhất trong 4 năm qua.

Vốn FDI đăng ký vào các tỉnh, thành phố trọng điểm thu hút đầu tư giai đoạn 2021-2024 (Đơn vị: triệu USD). Nguồn: Trung tâm Phân tích - Công ty Cổ phần Chứng khoán Tiên Phong (TPS Research), 2025.

Những địa phương thu hút FDI mạnh nhất là Bắc Ninh, Hải Phòng, Quảng Ninh và TP.HCM. Riêng Bắc Ninh ghi nhận mức tăng trưởng FDI gần 300% trong năm 2024, với tổng vốn đầu tư đạt 5,1 tỷ USD. Giá thuê đất khu công nghiệp tại Bình Dương, Đồng Nai, Bắc Ninh cũng tăng từ 20-30%, phản ánh nhu cầu lớn từ các tập đoàn đa quốc gia đang mở rộng sản xuất tại Việt Nam.

Tuy nhiên, ngành này cũng đối diện với những thách thức không nhỏ. Hạ tầng giao thông chưa đồng bộ, đặc biệt là các tuyến đường kết nối khu công nghiệp với cảng biển và sân bay, khiến chi phí logistics tăng cao. Ngoài ra, tình trạng thiếu hụt lao động tay nghề cao cũng đang gây khó khăn cho nhiều doanh nghiệp FDI. Để duy trì sức hút, Việt Nam cần đẩy mạnh đầu tư vào giáo dục nghề nghiệp và nâng cấp cơ sở hạ tầng khu công nghiệp.

Thủy sản: Nắm bắt cơ hội khi Trung Quốc và Canada gặp khó

Ngành thủy sản của Việt Nam đang có cơ hội bứt phá nhờ chính sách thuế mới của Mỹ. Xuất khẩu thủy sản của Việt Nam trong tháng 1 và 2/2025 đạt 1,423 tỷ USD, tăng 18,2% so với cùng kỳ năm trước.

Giá trị xuất khẩu cá phi lê và giáp xác vào Mỹ từ các quốc gia giai đoạn 2020-2024. Nguồn: Trung tâm Phân tích - Công ty Cổ phần Chứng khoán Tiên Phong (TPS Research), 2025.

Cá tra Việt Nam đang có lợi thế lớn khi cá rô phi Trung Quốc, vốn chiếm 12,5% thị phần nhập khẩu vào Mỹ trước đây, bị áp thêm thuế 10%. Theo TPS Research, cá tra Việt Nam có thể nâng thị phần lên 9-10% trong năm 2025.

Không chỉ cá tra, ngành tôm cũng hưởng lợi khi Canada – nước xuất khẩu tôm lớn nhất vào Mỹ với thị phần 26,7% – bị áp thuế 25%. Điều này khiến các nhà nhập khẩu Mỹ tìm đến nguồn cung mới, và Việt Nam là một trong những lựa chọn hàng đầu.

Tuy nhiên, ngành thủy sản cũng phải đối mặt với bài toán chi phí vận chuyển cao. Giá cước vận tải biển vẫn chưa giảm đáng kể do tình trạng gián đoạn chuỗi cung ứng, khiến biên lợi nhuận của doanh nghiệp bị thu hẹp.

Thép: Lợi thế cạnh tranh công bằng, nhưng áp lực vẫn còn

Ngành thép Việt Nam trước đây chịu mức thuế 25% theo Mục 232 của Mỹ, trong khi các đối thủ như Canada, Hàn Quốc, Brazil được hưởng mức thuế thấp hơn. Nhưng chính sách mới đã áp đồng loạt thuế 25% cho tất cả các nước, giúp thép Việt Nam cạnh tranh công bằng hơn.

Giá trị xuất khẩu hàng hóa về sắt thép vào Mỹ năm 2024 (Đơn vị: 1.000 USD). Nguồn: Trung tâm Phân tích - Công ty Cổ phần Chứng khoán Tiên Phong (TPS Research), 2025.

Xuất khẩu thép Việt Nam sang Mỹ năm 2024 đạt 1,3 tỷ USD, tăng 55% so với năm trước. Các sản phẩm có lợi thế nhất là tôn mạ kẽm và ống thép mạ, vốn đang có nhu cầu cao tại Mỹ.

Tuy nhiên, ngành này cũng đối diện với rủi ro nguồn cung dư thừa. Khi thép Trung Quốc bị hạn chế xuất khẩu sang Mỹ, lượng thép dư thừa này có thể tràn vào Đông Nam Á, tạo ra áp lực cạnh tranh khốc liệt trong khu vực.

Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung đang mở ra cánh cửa lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam. Ngành dệt may, khu công nghiệp, thủy sản và thép đều đang tận dụng lợi thế từ chính sách thuế mới của Mỹ để mở rộng thị phần.

Việt Nam không thể chỉ dựa vào yếu tố bên ngoài để phát triển bền vững. Muốn biến cơ hội thành lợi thế lâu dài, doanh nghiệp Việt Nam cần đầu tư mạnh vào công nghệ xanh, chuỗi cung ứng nội địa và nâng cao tiêu chuẩn sản xuất. Nếu làm được điều này, Việt Nam không chỉ hưởng lợi trong ngắn hạn mà còn có thể trở thành trung tâm sản xuất quan trọng của khu vực trong những năm tới.

>> Việt Nam sẽ hưởng lợi gì từ cuộc chiến năng lượng toàn cầu?