Chưa từng có trong lịch sử, 3 quốc gia bắt tay xây dựng đường sắt cao tốc dài gần 900km nối ba thủ đô, vốn đầu tư dự kiến 450.000 tỷ đồng

Dự án đường sắt cao tốc Rail Baltica đánh dấu sự hợp tác lịch sử giữa ba quốc gia vùng Baltic – Lithuania, Latvia và Estonia – nhằm xây dựng tuyến kết nối trực tiếp đầu tiên từ Bắc Âu đến phần còn lại của châu Âu.

Newsweek đưa tin, một bước tiến lớn vừa được ghi nhận trong dự án là Estonia đã chính thức ký kết hai hợp đồng xây dựng trị giá lên tới 932 triệu euro (tương đương 1,06 tỷ USD), mở đường cho giai đoạn thi công đầu tiên tại quốc gia này.

Hai hợp đồng được trao cho các liên danh quốc tế do GRK Suomi (Phần Lan) và Bouygues Travaux Publics (Pháp) đứng đầu, tập trung vào các đoạn Ulemiste–Parnu và Parnu–Ikla, các tuyến then chốt sẽ kết nối thủ đô Tallinn với phần còn lại của khu vực Baltic và châu Âu.

Tuyến đường sắt cao tốc chiến lược

Rail Baltica dài 870km và kết nối ba thủ đô Baltic – Tallinn (Estonia), Riga (Latvia) và Vilnius (Lithuania) – trực tiếp với Ba Lan và thông qua đó, tới Tây Âu. Dự án càng trở nên cấp thiết hơn sau khi xung đột Nga–Ukraine diễn ra, khi các nước Baltic tìm cách giảm phụ thuộc vào hạ tầng do Nga kiểm soát.

Tuyến sẽ có đường ray 1435mm chuẩn EU, chạy điện hoàn toàn, được trang bị hệ thống điều khiển ERTMS hiện đại. Tốc độ thiết kế của tàu lên tới 234km/h. Estonia sẽ đảm nhận phần đường dài 215km. Tuy nhiên, tiến độ thi công cuối cùng sẽ phụ thuộc vào việc Latvia và Lithuania có thể hoàn tất phần của họ đúng hạn hay không.

GRK Suomi sẽ triển khai các hạng mục nền móng và kết cấu cho đoạn Ulemiste–Parnu và Tootsi–Parnu, với sự tham gia của các đối tác từ Phần Lan, Estonia, Pháp và Thụy Điển. Trong khi đó, liên danh do Bouygues Travaux Publics dẫn đầu sẽ phụ trách đoạn Parnu–Ikla, hợp tác cùng các công ty từ Pháp, Ba Lan và Estonia.

Đích đến: 2030, vận hành từng phần từ 2028

Rail Baltica đặt mục tiêu đưa một phần tuyến vào vận hành từ năm 2028, với toàn bộ hệ thống hoàn tất vào năm 2030. Tuy nhiên, lo ngại đang gia tăng rằng Latvia có thể không hoàn thành phần việc đúng hạn, làm chậm tiến độ toàn tuyến.

Phản ứng trước báo cáo kiểm toán, ông Andris Kulbergs – Chủ tịch Ủy ban điều tra Rail Baltica của Quốc hội Latvia – phát biểu: “Chúng tôi đã ký kết hợp đồng. Cả Estonia, Latvia và Lithuania đều đang ở cùng một con thuyền. Nếu một bên thất bại, tất cả phải cùng gánh hậu quả. Thậm chí có thể phải trả tiền phạt thay cho nước khác”.

Được biết, công tác chuẩn bị thi công tại Estonia đã được khởi động. Các hoạt động xây dựng lớn dự kiến sẽ bắt đầu từ năm 2026, đưa dự án tiến gần hơn tới mục tiêu kết nối toàn châu Âu bằng đường sắt tốc độ cao. Các chuyên gia nhận định Rail Baltica không chỉ là dự án giao thông, mà còn là biểu tượng cho sự hội nhập, phát triển bền vững và gắn kết khu vực trong kỷ nguyên hậu carbon của châu Âu.

Theo kế hoạch ban đầu, dự án có tổng chi phí là 5,8 tỷ euro. Tuy nhiên, không may, chi phí xây dựng ước tính tăng vọt lên tới 15,3 tỷ euro (hơn 450.000 tỷ đồng). Nguyên nhân chính là tỷ lệ lạm phát vượt 20% tại các nước Baltic trong những năm gần đây. Hầu hết mọi khâu từ vật liệu, nhân công, năng lượng đến kỹ thuật đều trở nên đắt đỏ hơn.

Dẫu vậy, phân tích chi phí – lợi ích mới nhất của Rail Baltica cho thấy dự án vẫn xứng đáng để đầu tư. Lợi ích trực tiếp ước tính là 6,6 tỷ euro còn lợi ích gián tiếp (giao thương, kết nối, quốc phòng, du lịch...) là 15,5 đến 23,5 tỷ euro.

Tuy nhiên, tìm nguồn tài chính để lấp chỗ thiếu hụt khổng lồ vẫn là bài toán nan giải. Việc Liên minh châu Âu (EU) có tiếp tục hỗ trợ hay không, và với tỷ lệ bao nhiêu, vẫn còn là dấu hỏi.

Tham khảo Newsweek, Global Railway review, Euro news

>> Nhà thầu Trung Quốc xây dựng tuyến đường sắt cao tốc dài hơn 900km nối 3 tỉnh lớn, vốn đầu tư 333.000 tỷ đồng