Giá tăng gấp 4 lần, hàng loạt 'suất ngoại giao' trôi nổi: Ai đang thật sự ở nhà xã hội?

Chỉ trong vài năm, giá nhà ở xã hội tại Hà Nội đã tăng gấp 3-4 lần, biến phân khúc vốn dành cho người thu nhập thấp trở thành kênh đầu cơ béo bở. Những bất cập trong xét duyệt hồ sơ, buông lỏng giám sát, cùng sự tiếp tay của cò mồi, đang khiến chính sách an sinh bị méo mó, đối tượng yếu thế bị đẩy ra bên lề giấc mơ an cư.

Tại dự án Ecohome 3 (Bắc Từ Liêm, Hà Nội), căn hộ nhà ở xã hội từng được bán với giá 15,6 - 16,5 triệu đồng/m2 vào năm 2019, nay đã bị đẩy giá lên tới 62,9 triệu đồng/m2 trên thị trường thứ cấp, tương đương gấp 4 lần sau chưa đầy 6 năm. Trường hợp tương tự xảy ra tại dự án nhà ở xã hội Đồng Mô (Hoàng Mai, Hà Nội), nơi mức giá mở bán năm 2016 chỉ khoảng 14 triệu đồng/m2, nhưng hiện đã vọt lên trên 60 triệu đồng/m2.

Con số này khiến không ít người đặt câu hỏi: Ai đang thật sự ở nhà ở xã hội?

“Nếu thực sự có nhu cầu an cư thì tại sao họ lại cho thuê hoặc bán lại sau 5 năm?”, ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nêu vấn đề.

Thực tế, không ít người mua nhà ở xã hội nhưng không hề sử dụng để ở. Thay vào đó, họ cho thuê lại, hoặc tìm cách chuyển nhượng sau thời gian tối thiểu theo quy định (5 năm).

>>>Chuyên gia lý giải câu hỏi nhiều người thắc mắc: Vì sao giá nhà Hà Nội vẫn cao chót vót?

Thực tế, không ít người mua nhà ở xã hội nhưng không hề sử dụng để ở. Thay vào đó, họ cho thuê lại, hoặc tìm cách chuyển nhượng sau thời gian tối thiểu theo quy định (5 năm). Tình trạng này không chỉ diễn ra đơn lẻ mà đang trở thành một “nghề”, khi có sự tiếp tay từ cò mồi, doanh nghiệp lập lờ, và thậm chí cả giấy tờ xác nhận thu nhập được “làm đẹp”.

Mới đây, vụ việc hơn 40 hộ dân tại khu nhà ở xã hội ở Đồng Nai xin trả lại căn hộ với lý do “không còn nhu cầu sử dụng” một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo về những kẽ hở trong chính sách quản lý, xét duyệt đối tượng được mua, thuê nhà ở xã hội.

Không còn là cá biệt, tình trạng núp bóng người thu nhập thấp để mua nhà ở xã hội đang lan rộng ở nhiều địa phương. Tại một nhóm cư dân đã mua nhà ở xã hội tại TP. Dĩ An (Bình Dương), không ít người thẳng thắn "khoe" đang có thu nhập hàng chục, thậm chí cả trăm triệu đồng mỗi tháng, nhưng vẫn “đủ điều kiện” xét duyệt để sở hữu nhà ở xã hội.

Không khó để lý giải điều này, một môi giới bất động sản tiết lộ: việc chứng minh thu nhập để đủ điều kiện mua nhà ở xã hội hoàn toàn có thể được “tùy biến linh hoạt” theo ba cách phổ biến. Một là tự lập bảng lương rồi tự ký xác nhận. Hai là nhờ chính quyền địa phương xác nhận theo mối quan hệ quen biết. Ba là mượn giấy tờ, chứng từ từ một doanh nghiệp thân quen để hoàn thiện hồ sơ.

Nêu thêm những "góc khuất", ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) cho rằng, chiêu trò trục lợi nhà ở xã hội không chỉ dừng lại ở việc làm giả hồ sơ thu nhập. Trong nhiều trường hợp, người đứng tên mua nhà hoàn toàn “đúng chuẩn” đối tượng thụ hưởng, nhưng thực tế không hề có nhu cầu ở. Thậm chí, họ đăng ký hộ khẩu tại căn hộ để hợp thức hóa quyền sở hữu, nhưng lại cho người khác thuê ở hoặc để trống chờ thời điểm bán lại kiếm lời.

Điều này khiến việc phát hiện và cưỡng chế thu hồi nhà trở nên phức tạp hơn rất nhiều, vì trên giấy tờ mọi thứ đều hợp pháp.

“Sở Xây dựng cần xem công tác hậu kiểm nhà ở xã hội là một công tác hết sức quan trọng và phải có kế hoạch, biện pháp cụ thể để thanh tra, kiểm tra những người đang thuê, mua nhà ở xã hội tại các dự án nhà ở xã hội. Ai không đáp ứng đúng, đủ tiêu chí, tiêu chuẩn thuê, mua nhà ở xã hội thì xử lý theo pháp luật”, ông Châu kiến nghị.

Ông Nguyễn Văn Luyến, Tổng Giám đốc UDIC, cho biết dự án nhà ở xã hội Hạ Đình vẫn đang hoàn thiện thủ tục pháp lý, nhưng nhiều môi giới đã tự ý rao bán "suất ngoại giao" và nhận đặt cọc, gây hoang mang cho người dân.

>>> Khóa giá ảo, mở cánh cửa an cư: Cần cơ chế kiểm soát giá nhà?

Câu chuyện không dừng lại ở việc đầu cơ sau mua bán, tại Toạ đàm “Hiện thực hoá giấc mơ nhà ở xã hội”, ông Nguyễn Văn Luyến, Tổng giám đốc UDIC, cho biết tại dự án nhà ở xã hội Hạ Đình (Thanh Xuân), đơn vị vẫn đang trong quá trình hoàn thiện thủ tục pháp lý. Thế nhưng, nhiều nhóm môi giới đã rao bán "suất ngoại giao", nhận đặt cọc giữ chỗ, khiến người dân hoang mang.

"Chúng tôi khẳng định chưa từng ký hợp đồng hợp tác với bất kỳ sàn giao dịch, tổ chức, cá nhân nào liên quan trong việc đặt chỗ ngoại giao. Vấn đề này chúng tôi đã 4 lần gửi thông cáo báo chí và gửi cơ quan công an, đồng thời tiếp tục mong muốn thông tin tuyên truyền của truyền thông", ông Luyến nói, đồng thời khuyến cáo đến người mua nhà phải cảnh giác với các thông tin không chính thống.

"Trường hợp người mua nhà có mong muốn thì nên tìm hiểu các thông tin chính thức từ phía chủ đầu tư hoặc các cơ quan quản lý Nhà nước. Ngoài ra không nên tìm hiểu ở một thông tin địa chỉ hoặc sàn nào", Tổng giám đốc UDIC nhấn mạnh.

Luận bàn về vấn đề này, ông Lê Quang Huy, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP BIC Việt Nam, chia sẻ thêm, nhiều đối tượng “cò” đã quảng cáo dịch vụ làm hồ sơ nhà ở xã hội trọn gói, thậm chí làm giả xác nhận thu nhập để người không đủ điều kiện vẫn lọt danh sách mua nhà.

Điều này tiềm ẩn rủi ro pháp lý với cả người dân và doanh nghiệp. Nếu hồ sơ bị xác minh sai, doanh nghiệp xác nhận thu nhập có thể bị quy trách nhiệm. Trong khi đó, người mua có thể mất tiền đặt cọc oan vào tay cò mồi.

Để chống gian lận và “cò hồ sơ”, đại diện BIC Việt Nam kiến nghị Chính phủ cần cho phép xét duyệt hồ sơ trực tuyến, minh bạch qua nền tảng công nghệ. Điều này không chỉ tăng tốc độ xét duyệt mà còn giảm thiểu tiêu cực phát sinh từ quy trình thủ công.

Hiện Luật Nhà ở đã có chế tài quy định các trường hợp mua bán nhà ở xã hội sai quy định sẽ bị thu hồi. Tuy nhiên, theo luật sư Nguyễn Văn Đỉnh, thu hồi quyền sở hữu nhà ở là vấn đề rất phức tạp vì liên quan đến quyền tài sản, thậm chí dễ phát sinh kiện tụng kéo dài.

Vì vậy, ông Đỉnh đề xuất giải pháp triệt để: “Nhà ở xã hội nên chỉ để cho thuê, không bán. Khi đó, sẽ triệt tiêu luôn động cơ trục lợi”.

>>>TS Nguyễn Văn Đính: Nghị quyết 68 sẽ 'khóa van' đầu cơ đất, mang cơ hội mua nhà thật cho người dân