Hoàn thiện pháp luật trong giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài

Trao đổi tại Hội nghị đối thoại, TS. Trần Minh Sơn, thành viên Ban Quản lý, Trưởng Văn phòng Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành (Bộ Tư pháp), PGS.TSKH. Bùi Xuân Biên, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học tài chính – Ngân hàng Hà Nội thống nhất cho rằng kể từ trước khi Luật Trọng tài thương mại năm 2010 được ban hành và có hiệu lực cho tới nay, số lượng trung tâm trọng tài cũng như số lượng trọng tài viên ở Việt Nam đã tăng đáng kể, điều đó góp phần đáp ứng tốt các yêu cầu của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng trong giai đoạn hiện nay. 

Tuy nhiên, sau hơn một thập kỷ thực thi, Luật Trọng tài thương mại năm 2010 đã dần bộc lộ một số bất cập cần được nghiên cứu, đánh giá một cách toàn diện về thực trạng pháp luật về trọng tài thương mại, hòa giải hiện hành, qua đó để đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật.

Theo TS.LS. Nguyễn Hồng Thái, Phó Chủ tịch Trung tâm Trọng tài PACC, từ khi Luật Trọng tài thương mại năm 2010 được thông qua, đến nay, số lượng vụ tranh chấp được các bên thỏa thuận lựa chọn giải quyết thông qua trọng tài liên tục gia tăng một cách tích cực. 

Thống kê sơ bộ, giai đoạn 2011-2020, các trung tâm trọng tài đã giải quyết được khoảng 2.900 vụ tranh chấp. Không những số lượng vụ việc trọng tài thụ lý tăng lên mà các lĩnh vực tranh chấp ngày càng đa dạng, phong phú hơn, tuy nhiên chủ yếu vẫn xuất phát từ các giao dịch mua bán hàng hóa. Bên cạnh đó, phương thức giải quyết tranh chấp bằng hòa giải cũng chưa được nhiều doanh nghiệp chú ý bởi họ cho rằng hòa giải không có quy định và cơ chế ràng buộc thi hành đối với các bên.

Các chuyên gia, đại biểu tham dự đã thảo luận về các quy định pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật của phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, hòa giải, từ đó rút ra các bất cập, hạn chế còn tồn đọng cũng như bài học kinh nghiệm trong quá trình, công tác giải quyết tranh chấp.

Trên cơ sở đó, các đại biểu đã đề xuất một số kiến nghị để hoàn thiện pháp luật, nâng cao tính khả thi trong quá trình thực thi pháp luật, tạo sự thuận lợi cho các bên trong quan hệ tranh chấp cũng như các trung tâm trọng tài và cơ quan liên quan, tạo khung hành lang pháp lý vững chắc, đồng bộ, thống nhất và phù hợp với yêu cầu thực tiễn đặt ra.

Tổng kết Hội nghị đối thoại, một số vấn đề lớn được thảo luận như thống nhất khẳng định và làm rõ thêm về phương diện lý luận và thực tiễn về vai trò, ưu điểm của việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, hòa giải; đánh giá những điểm tiến bộ cùng các bất cập, tồn tại trong quy định pháp luật hiện hành về giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, hòa giải; làm rõ những khó khăn, bất cập và nguyên nhân vấn đề trong thực tiễn áp dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, hòa giải.

Bên cạnh đó, Hội nghị cũng ghi nhận những vấn đề nghiên cứu rất cụ thể, nhiều nội dung mới, nhận được sự quan tâm từ hoạt động nghiên cứu, tham mưu xây dựng pháp luật cũng như thực tiễn giải quyết tranh chấp thông qua phương thức trọng tài, hoà giải thời gian qua. Đơn cử như thực trạng đảm bảo thực thi phán quyết trọng tài thương mại; vấn để giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại trực tuyến trong lĩnh vực thương mại điện tử; nghiên cứu so sánh Luật Trọng tài thương mại năm 2010 với Luật mẫu UNCITRAL về hoà giải thương mại và các khuyến nghị cho Việt Nam…

Các đề xuất, kiến nghị được rút ra từ cuộc thảo luận sẽ được tổng hợp đầy đủ, chọn lọc, tiếp thu, từ đó là cơ sở để tham mưu, góp ý hoàn thiện chính sách, pháp luật, nhằm góp phần nâng cao năng lực hoạt động trong thực tiễn giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại bằng trọng tài thương mại và hoà giải nói riêng, các thiết chế tham gia giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại nói chung.