Lãi suất ngân hàng: Còn có dư địa giảm thêm?

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang dần hồi phục sau giai đoạn suy thoái toàn cầu, lãi suất ngân hàng trở thành mối quan tâm chính của cả doanh nghiệp và người dân. Sự phục hồi của sản xuất, xuất nhập khẩu và tiêu dùng nội địa đang tạo ra bức tranh kinh tế tích cực, nhưng hệ thống ngân hàng lại đối mặt với nhiều thách thức lớn.

Theo báo cáo vĩ mô của Vietcombank tháng 9/2024, hệ thống ngân hàng Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc duy trì tốc độ tăng trưởng tín dụng, khi mà tỷ lệ tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống đạt mức 7,15% tính đến ngày 7/9/2024, trong khi huy động vốn chỉ tăng 2,74% tính đến giữa tháng 8/2024. Đây là mức chênh lệch lớn giữa tín dụng và huy động, gây ra áp lực về thanh khoản trong hệ thống ngân hàng, buộc các ngân hàng phải duy trì mặt bằng lãi suất huy động cao để đảm bảo đủ vốn​.

Biểu đồ tăng trưởng tín dụng - Nguồn: Nhóm nghiên cứu Vietcombank

Lãi suất huy động có xu hướng tiếp tục tăng nhẹ, trong khi lãi suất cho vay, theo yêu cầu từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN), đã được điều chỉnh giảm để hỗ trợ doanh nghiệp. Điều này dẫn đến tình trạng thu hẹp biên lợi nhuận lãi ròng (NIM - Net Interest Margin) của các ngân hàng thương mại (NHTM), khiến cho việc giảm thêm lãi suất cho vay trở nên khó khăn hơn​.

Lãi suất huy động và cho vay – hai chiều của một vấn đề

Lãi suất huy động đóng vai trò cốt lõi quyết định chi phí vốn của ngân hàng. Trong tháng 8, lãi suất huy động tại một số ngân hàng thương mại cổ phần đã tăng nhẹ, phổ biến ở mức 4,6% - 5,6%. Việc tăng lãi suất huy động đồng nghĩa với chi phí vốn cao hơn, tạo áp lực lớn đối với việc giảm lãi suất cho vay. Dù NHNN liên tục khuyến khích các NHTM giảm lãi suất cho vay để hỗ trợ doanh nghiệp, thực tế cho thấy điều này không dễ dàng khi lãi suất huy động vẫn tăng.

Bảng lãi suất tiết kiệm 12 tháng tại một số NHTM - Nguồn: Nhóm nghiên cứu Vietcombank

Ở chiều ngược lại, lãi suất cho vay có dấu hiệu giảm nhẹ, hiện ở mức trung bình 6,23%, giảm 0,86% so với cuối năm 2023. Tuy nhiên, khả năng giảm thêm lãi suất cho vay còn gặp nhiều khó khăn do các NHTM phải đối mặt với chi phí huy động vốn tăng cao và rủi ro nợ xấu gia tăng.

NHNN đã thực hiện nhiều đợt giảm lãi suất điều hành trong năm 2023, với lãi suất tái chiết khấu đang ở mức 3% và lãi suất tái cấp vốn ở mức 4,5%. Chính sách này được kỳ vọng sẽ hỗ trợ nền kinh tế, nhưng không còn nhiều dư địa để tiếp tục giảm lãi suất thị trường 1 mà không gây ra các hệ quả tiêu cực khác.

Rủi ro thanh khoản và nợ xấu – những mối đe dọa tiềm ẩn

Một trong những thách thức lớn nhất đối với hệ thống ngân hàng là khả năng thanh khoản. Khi tín dụng tăng nhanh hơn tốc độ huy động vốn, các NHTM có thể rơi vào tình trạng căng thẳng thanh khoản, buộc phải giữ lãi suất huy động ở mức cao để thu hút vốn. Điều này không chỉ tạo áp lực lên các NHTM nhỏ mà ngay cả những NHTM lớn cũng có thể gặp khó khăn trong việc duy trì thanh khoản ổn định.

Ngoài ra, nợ xấu cũng đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng. Theo báo cáo của NHNN, nhiều NHTM đang phải đối mặt với nguy cơ nợ xấu gia tăng, đặc biệt khi nền kinh tế phục hồi không đồng đều giữa các ngành. Các NHTM cần thời gian và nguồn lực để xử lý triệt để vấn đề này, và điều này càng khiến họ thận trọng hơn trong việc giảm lãi suất cho vay.

Yếu tố quốc tế và dư địa cho việc giảm lãi suất

Nhìn ra thế giới, nhiều Ngân hàng Trung ương lớn như Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đang có xu hướng giảm lãi suất. Fed đã giảm lãi suất 0,5%, và ECB cũng có kế hoạch tương tự trong các tháng cuối năm. Điều này mang lại cơ hội cho Việt Nam điều chỉnh lãi suất huy động và cho vay để duy trì sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều yếu tố bất định. Nếu lạm phát trong nước không được kiểm soát tốt, việc điều chỉnh lãi suất điều hành của NHNN có thể gây thêm áp lực lên nợ xấu và hệ thống ngân hàng. Mặc dù lạm phát hiện tại đang ở mức thấp hơn dự báo, rủi ro từ giá dầu và chi phí đầu vào vẫn còn tiềm ẩn.

Việc lãi suất trong hệ thống ngân hàng Việt Nam có thể giảm thêm hay không sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, từ tình hình kinh tế vĩ mô toàn cầu đến diễn biến nội địa về thanh khoản và nợ xấu. Dù NHNN đã và đang nỗ lực hỗ trợ thanh khoản cho hệ thống, áp lực từ việc lãi suất huy động tăng và rủi ro nợ xấu gia tăng sẽ khiến việc giảm lãi suất cho vay trở nên khó khăn trong ngắn hạn.

Trong tương lai gần, các NHTM sẽ phải cân nhắc rất kỹ trước khi quyết định điều chỉnh lãi suất để vừa hỗ trợ nền kinh tế, vừa bảo vệ thanh khoản và giảm thiểu rủi ro nợ xấu.

>> Fed hạ lãi suất 0,5%: Tác động và dự báo tiếp theo đối với kinh tế Việt Nam?