Lỗ gần 44.800 tỷ đồng, EVN 'không thể chịu được mãi'

Sáng 10/9, tại Tọa đàm “Phát triển bền vững ngành điện, những vấn đề đặt ra”, một trong những nội dung được trao đổi nhiều là việc sửa đổi, bổ sung Nghị định số 72/2025/NĐ-CP quy định cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân; trong đó có việc dự kiến cho phép tính chi phí chưa được tính đầy đủ vào các lần điều chỉnh giá điện tiếp theo.

EVN không thể chịu được mãi

Theo báo cáo của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), trong giai đoạn 2022 - 2023, có khoảng 44.000 tỷ đồng chi phí chưa được tính hoặc chưa được tính đầy đủ trong các lần điều chỉnh giá điện. Đây là nguyên nhân chính khiến doanh thu bán điện chưa đủ bù đắp chi phí đầu vào, ảnh hưởng trực tiếp đến cân đối tài chính và khả năng đầu tư mở rộng của tập đoàn.

Ông Trịnh Quốc Vũ - Phó Cục trưởng Cục Điện lực, Bộ Công Thương - trao đổi làm rõ những chi phí hợp lý, hợp lệ của EVN chưa được hạch toán và tính toán đủ vào giá bán lẻ điện.

Theo ông Vũ, giai đoạn 2022-2023, do một số yếu tố tác động, thị trường năng lượng thế giới biến động mạnh, giá nhiều loại nguyên vật liệu như than, khí tăng rất mạnh.

"Ví dụ như với thị trường than, chúng ta mới chỉ tự chủ được một phần than để sản xuất điện, còn lại tỷ lệ phải nhập để chạy các nhà máy điện càng ngày càng cao, lên đến khoảng 40-50%, tương lai còn cao nữa. Năm 2022, giá than tăng 163% so với năm 2021; cá biệt như tháng 4/2022 tăng đến 411%, từ 138 USD/tấn tăng lên 705 USD/tấn.

Biến động rất lớn của nhiên liệu sơ cấp sẽ phản ánh trong giá điện thông qua hợp đồng mua bán điện được điều chỉnh theo giá nhiên liệu đầu vào. Đối với khí thì tăng ít hơn, nhưng cũng ở mức 27,4% so với năm 2021. Đến năm 2023, mặt bằng giá nhiên liệu tốt hơn năm 2022 nhưng vẫn cao hơn nhiều so với mặt bằng chung về giá nhiên liệu năm 2021", ông Vũ phân tích.

Theo ông Vũ, điều này dẫn đến chi phí mua điện của EVN từ các nguồn điện, nhất là từ các nguồn sử dụng năng lượng hóa thạch, bao gồm than, khí và dầu, đều tăng rất lớn.

Ông Vũ nhấn mạnh, theo quy định về giá điện thì các chi phí hợp lý, hợp lệ trong cấu thành chi phí giá điện đầu vào của EVN sẽ được tính vào giá bán lẻ điện bình quân để điều chỉnh. Tuy nhiên, trong bối cảnh năm 2022 chúng ta mới bước ra từ đại dịch COVID-19, nền kinh tế và các lĩnh vực cần có sự ổn định để phục hồi sau đại dịch, chúng ta đã quyết định chưa điều chỉnh giá điện. Trong năm 2022, không có một lần nào tăng giá điện. Năm 2023 có 2 lần tăng nhưng rất thấp.

Cuối năm 2023, EVN chịu một khoản thâm hụt do chi phí, chúng ta quen gọi là lỗ luỹ kế, lên đến khoảng 50.000 tỷ đồng. Đó là chưa tính đến khoảng 21.800 tỷ đồng chênh lệch tỷ giá điện mà EVN phải trả cho các đơn vị phát điện theo hợp đồng mua bán điện, tức là do trượt tỷ giá.

Theo ông Vũ, điều đó tạo ra thâm hụt giữa doanh thu so với tổng chi phí cấu thành nên giá điện của EVN. "Không sớm thì muộn chúng ta phải cho doanh nghiệp hạch toán tính đúng tính đủ vào giá điện, bởi vì EVN cũng không thể chịu được mãi", ông Vũ nêu.

Chi phí cấu thành giá điện phải được phản ánh đúng, đủ và kịp thời

Nêu một số căn cứ quy định pháp luật, đặc biệt là trong Luật Điện lực năm 2024 về "giá bán lẻ điện phải phản ánh và điều chỉnh kịp thời theo biến động thực tế của thông số đầu vào, bù đắp chi phí hợp lý, hợp lệ và lợi nhuận hợp lý để bảo toàn phát triển vốn kinh doanh của doanh nghiệp phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội từng thời kỳ và tốc độ thị trường cạnh tranh", ông Vũ nêu, EVN rất cần tình hình tài chính lành mạnh để có thể tiếp cận và vay vốn, không những ở các tổ chức tín dụng trong nước mà cả quốc tế.

"Chúng tôi cho rằng, thời điểm hiện nay phải điều chỉnh bổ sung Nghị định số 72 để cho phép EVN hạch toán được các chi phí giá thành điện năng kịp thời, tính đúng, tính đủ trong giá điện", ông Vũ nói.

Phó Tổng Giám đốc EVN Nguyễn Xuân Nam phân tích thêm, năm 2022, giá thành sản xuất là 2.032 đồng, nhưng giá bán chỉ 1.800 đồng, như vậy EVN bán thấp hơn 149 đồng/1 kWh. Sản lượng điện thương phẩm gần 250 tỷ kWh. Năm 2023, giá bán 1.953 đồng, giá thành 2.088 đồng, như vậy bán thấp hơn giá thành 135 đồng/1 kWh, EVN cũng đã nỗ lực tiết kiệm để cắt giảm chi phí.

Phó Cục trưởng Cục Điện lực Trịnh Quốc Vũ tái khẳng định: EVN là Tập đoàn nhà nước sản xuất kinh doanh điện nhưng chịu sự điều tiết của nhà nước, chịu sự giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước chứ không phải EVN độc quyền. EVN cũng chịu thâm hụt trong mấy năm vừa rồi nên đã "thắt lưng buộc bụng", cụ thể là chi phí cho lưới điện truyền tải đến lưới điện phân phối, đã giảm thiểu chi phí về đầu tư, bảo dưỡng, vận hành. "Nhưng có lẽ điều này không bền vững, không bảo đảm chất lượng của lưới mà có thể gây quá tải, tăng tần suất sự cố. Quan điểm quản lý nhà nước của chúng tôi muốn các chi phí cấu thành giá điện được phản ánh đúng, đủ và kịp thời, đặc biệt là lưới điện truyền tải và lưới điện phân phối", ông Vũ nói.