Mặt hàng nào sẽ dẫn dắt nông sản Việt bứt phá 2 tháng cuối năm?

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang dần ổn định sau những biến động của các năm trước, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam tiếp tục giữ vai trò then chốt trong tăng trưởng kinh tế và nguồn thu ngoại tệ. Nhóm hàng nông sản không chỉ là trụ cột truyền thống mà còn phản ánh năng lực cạnh tranh, khả năng thích ứng và giá trị gia tăng của nền nông nghiệp nước ta.

Theo Báo cáo của Cục Thống kê (Bộ Tài chính), trong 10 tháng đầu năm 2025, hầu hết các mặt hàng nông sản chủ lực của Việt Nam đều tăng trưởng tích cực về trị giá so với cùng kỳ năm trước, ngoại trừ gạo - mặt hàng duy nhất ghi nhận mức giảm mạnh.

Cụ thể, thủy sản đạt kim ngạch 9,3 tỷ USD, tăng 13,1%; cà phê tăng nổi bật nhất với 7,4 tỷ USD, tăng tới 61,9%, phản ánh sự phục hồi mạnh mẽ của giá cà phê thế giới và nhu cầu tiêu thụ tại các thị trường lớn. Rau quả đạt 7,1 tỷ USD, tăng 14,6%; hạt điều 4,2 tỷ USD, tăng 19,4%; hạt tiêu 1,4 tỷ USD, tăng 25,3%; cao su 2,6 tỷ USD, tăng nhẹ 2,5%.

Ngược lại, gạo chỉ đạt 3,7 tỷ USD, giảm đến 24,7%, cho thấy những thách thức về giá cả, cạnh tranh quốc tế và điều tiết nguồn cung.

Xuất khẩu nhóm nông sản tăng trưởng đồng thời phản ánh nỗ lực của doanh nghiệp trong đầu tư chế biến sâu, nâng cao chất lượng sản phẩm và tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật của thị trường nhập khẩu. Giá nông sản thế giới trong năm 2025 có xu hướng tăng nhẹ, đặc biệt đối với cà phê và hồ tiêu, cũng góp phần nâng giá trị xuất khẩu.

Trong khi đó, kim ngạch nhập khẩu tăng 18,6%, chủ yếu do nhu cầu nguyên liệu đầu vào, máy móc và vật tư phục vụ sản xuất, chế biến hàng xuất khẩu, cho thấy sự phát triển mạnh của khu vực sản xuất trong nước nhưng cũng đặt ra áp lực về chi phí và cán cân thanh toán.

Trong nhóm mặt hàng quan trọng, gạo đang gặp áp lực cạnh tranh lớn từ Thái Lan, Ấn Độ và Pakistan. Philippines, một trong những thị trường nhập khẩu lớn, đã thông báo mức thuế nhập khẩu linh hoạt từ 15% - 35% áp dụng từ tháng 1/2026, sau khi gia hạn việc ngừng nhập khẩu đến hết năm 2025. Dữ liệu từ Cục Công nghiệp Thực vật Philippines cho thấy Việt Nam vẫn là nhà cung cấp gạo lớn nhất cho nước này, chiếm 81% thị phần với khối lượng 2,67 triệu tấn trong 10 tháng đầu năm.

Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), nhận định dù Philippines chiếm 40 - 45% tổng kim ngạch xuất khẩu gạo Việt Nam, các doanh nghiệp đã chủ động mở rộng sang Trung Quốc và châu Phi, giảm bớt phụ thuộc vào thị trường truyền thống và duy trì xuất khẩu khoảng 500.000 tấn/tháng trong hai tháng qua. Giải pháp quan trọng cho gạo cuối năm 2025 và năm 2026 là củng cố các thị trường mới tiềm năng và tăng xuất khẩu gạo chất lượng cao.

Đối với thủy sản, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản (Vasep) dự báo quý 4/2025 xuất khẩu sẽ chững lại, đạt khoảng 2,19 tỷ USD, giảm hơn 22% so với cùng kỳ, do thuế đối ứng 20% và nguy cơ áp thuế chống bán phá giá cao với tôm vào Mỹ.

Bà Lê Hằng, Phó tổng thư ký Vasep, cho biết tôm và cá tra, hai mặt hàng chủ lực, dự kiến giảm tốc, trong khi cá ngừ, mực, bạch tuộc chịu tác động từ thẻ vàng IUU và các quy định Đạo luật Bảo vệ Động vật biển có vú (MMPA).

Ngược lại, EU và Trung Quốc vẫn duy trì nhu cầu ổn định, dự báo giúp kim ngạch cả năm 2025 đạt khoảng 10,5 tỷ USD, tăng 5% so với năm 2024. Để tăng trưởng không “đổ dốc”, các doanh nghiệp cần phát triển chế biến sâu, đa dạng hóa thị trường, đặc biệt hướng đến Nam Mỹ, thông qua việc thúc đẩy FTA Việt Nam - Mercosur.

Ngành cà phê dù niên vụ 2024-2025 ghi nhận kim ngạch trên 8,4 tỷ USD, tăng 55,5% so với niên vụ trước, vẫn đối mặt cạnh tranh gay gắt với Brazil và những rủi ro từ chiến tranh thương mại, biến động tỷ giá, khí hậu và chi phí vốn. Ngành điều dự báo tiếp tục chịu tác động từ chính sách thuế quan Mỹ và biến động kinh tế – xã hội toàn cầu, cần đa dạng hóa thị trường sang châu Á, Trung Đông, Nam Mỹ để duy trì vị thế. Hồ tiêu, dù tăng 25,4% trong 10 tháng, vẫn gặp thách thức từ cạnh tranh quốc tế và biến động chính sách thương mại, đòi hỏi củng cố thị trường mới và nâng cấp chuỗi giá trị.

Nhìn tổng thể, triển vọng xuất khẩu 2 tháng cuối năm 2025 được dự báo vẫn tương đối khả quan đối với nhóm hàng nông sản. Các mặt hàng như cà phê, hạt tiêu, điều, rau quả và thủy sản nhiều khả năng tiếp tục duy trì đà tăng trưởng nếu giá quốc tế ổn định và nhu cầu tiêu thụ ở các thị trường lớn không suy giảm. Cà phê đặc biệt có triển vọng tích cực khi Việt Nam vẫn là một trong những nguồn cung hàng đầu thế giới, trong khi thủy sản và rau quả tiếp tục hưởng lợi từ các hiệp định thương mại tự do và xu hướng tiêu dùng xanh, an toàn thực phẩm.

Tuy nhiên, rủi ro vẫn tồn tại, đặc biệt đối với gạo, mặt hàng đang chịu áp lực cạnh tranh về giá và chất lượng từ các quốc gia xuất khẩu lớn như Thái Lan, Ấn Độ hay Pakistan. Ngoài ra, biến động chi phí logistics, tỷ giá hối đoái và điều kiện thời tiết có thể ảnh hưởng trực tiếp đến giá thành sản xuất và khả năng cạnh tranh của hàng hóa nông sản Việt Nam. Để duy trì và nâng cao vị thế, cần tiếp tục đẩy mạnh đầu tư vào chế biến, nâng cao tiêu chuẩn chất lượng và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.

Với đà tăng trưởng hiện nay, triển vọng xuất khẩu nông sản Việt Nam trong cả năm 2025 vẫn được đánh giá tích cực, hứa hẹn tiếp tục là điểm sáng trong bức tranh thương mại quốc tế của đất nước.