Nguy cơ phá sản Dự án BOT nâng cấp luồng sông Sài Gòn

Dự án cải tạo, nâng cấp luồng sông Sài Gòn từ cầu Bình Lợi (TP. HCM) tới cảng Bến Súc (Bình Dương) có tổng mức đầu tư hơn 1.300 tỷ đồng, thực hiện theo hợp đồng BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao).

Công trình gồm nạo vét, mở rộng khoảng 71 km luồng sông Sài Gòn; xây mới cầu đường sắt Bình Lợi.

Dự án do Công ty TNHH Đầu tư BOT Bình Lợi làm nhà đầu tư, khởi công từ năm 2015, dự tính hoàn thành và thu phí hoàn vốn từ năm 2018. Tuy nhiên, quá trình triển khai gặp nhiều vướng mắc nên nhà đầu tư đã ngưng các hạng mục cải tạo luồng sông Sài Gòn sau khi hoàn thành cầu đường sắt Bình Lợi từ tháng 9/2019.

Ban quản lý dự án 7 cho biết, theo phương án tài chính ở hợp đồng, việc hoàn vốn cho nhà đầu tư sẽ áp dụng thu phí phương tiện đường thuỷ tải trọng hơn 300 tấn tại ba cảng: An Sơn, Rạch Bắp và Bến Súc (Bình Dương).

Tuy nhiên, hiện cảng Bến Súc, Rạch Bắp chưa được đầu tư, trong khi cảng An Sơn mới xây dựng một phần. Tỉnh Bình Dương cũng đã điều chỉnh quy hoạch, bỏ cảng Bến Súc mà thay bằng cảng ở vị trí khác. Do vậy dự án khi hoàn thành sẽ không có cảng để thu phí như phương án trước đó.

Ngoài ra, nguồn vốn đầu tư cho dự án hiện cũng gặp nhiều vướng mắc như ngân hàng tài trợ không thể giải ngân vốn vay do cơ cấu thay đổi; hợp đồng tín dụng bị phá vỡ nên không còn nguồn lực thực hiện các hạng mục còn lại...

Do phương án thu phí hoàn vốn và tài chính đều không khả thi nên Ban quản lý dự án 7 cho biết dự án BOT trên không thể hoàn thành mục tiêu ban đầu. Hiện, cơ quan này đề xuất Bộ GTVT kiến nghị Thủ tướng chuyển đổi hình thức đầu tư, tạo điều kiện cho doanh nghiệp dự án thanh toán vốn chủ sở hữu và lợi nhuận; trả nợ vốn vay...

Trước đó, hạng mục cầu đường sắt Bình Lợi mới thuộc dự án sau khi đầu tư hoàn thành, nâng tĩnh không thông thuyền lên 7 m. Nhà đầu tư sau đó cũng tháo dỡ các nhịp cầu sắt cũ, chỉ giữ hai nhịp để bảo tồn theo yêu cầu của TP. HCM, giúp tàu thuyền, sà lan thuận tiện qua lại khu vực trên.

Liên quan đến dự án BOT nâng cấp luông sông Sài Gòn, Thanh tra của Bộ GTVT từng kết luận:

Trong quá trình chuẩn bị đầu tư dự án cải tạo, nâng cấp luồng sông Sài Gòn từ cầu đường sắt Bình Lợi (TP. HCM) tới cảng Bến Súc (tỉnh Bình Dương) theo hợp đồng BOT đã có nhiều sai sót như: lập dự án trước khi có chủ trương của Chính phủ, duyệt dự án trước khi có báo cáo đánh giá tác động môi trường, phải bổ sung thay đổi nhiều hạng mục công việc ảnh hưởng đến tiến độ và giá thành dự án, quá trình thực hiện phải thay đổi thiết kế cơ sở...

Bên cạnh đó, kết luận thanh tra chỉ rõ, nhiều yếu tố kỹ thuật được lựa chọn được cho là chưa đáp ứng tiêu chuẩn đường sắt khổ 1.435mm. Các thông số kỹ thuật như hồ sơ thiết kế chỉ đáp ứng được nhu cầu khai thác hiện nay; không đáp ứng được yêu cầu đoàn tàu thiết kế và tương lai tuyến đường sắt Trảng Bom - Hòa Hưng, đoàn tàu không khởi động được khi lên dốc.

Việc khảo sát, thiết kế cơ sở luồng tuyến sông Sài Gòn được xác định sơ sài, thiếu nhiều số liệu khảo sát dẫn tới hồ sơ thiết kế không sát với thực tế, không khả thi trong quá trình thực hiện, phải điều chỉnh thay đổi giải pháp thiết kế, bổ sung các khối lượng khảo sát địa chất, địa hình, thay đổi giá trị gói thầu.

Về lựa chọn nhà đầu tư, dự án cầu đường sắt Bình Lợi là công trình cấp I, nhưng hồ sơ chỉ yêu cầu năng lực nhà đầu tư thi công công trình giao thông cấp II. Hợp đồng BOT dự án chưa căn cứ đủ cơ sở pháp lý như Luật Đường sắt, các Nghị định, Thông tư hướng dẫn thi hành Luật Đường sắt; không xây dựng phương án thu phí, tính phí quản lý thu phí hàng năm chiếm 4,8% giá trị thu phí là chưa phù hợp.

Việc lựa chọn nhà thầu còn có một số tồn tại, không đảm bảo tiêu chí, năng lực theo hồ sơ yêu cầu. Dự án bị chậm tiến độ tới 17 tháng so với hợp đồng BOT, nhưng doanh nghiệp dự án, tư vấn quản lý, tư vấn giám sát và các nhà thầu thi công chưa phân tích, đánh giá các nguyên nhân để có giải pháp đẩy nhanh tiến độ thi công, giá trị xây lắp cũng như các chi phí quản lý dự án, chi phí tư vấn...