Nhận hàng loạt ‘quà’ từ Trung Quốc, ‘Bộ trưởng’ Elon Musk có thể trở thành quân bài chiến lược xoa dịu căng thẳng Mỹ-Trung?
Philippe Houchois, chuyên gia phân tích của Ngân hàng đầu tư Jefferies đánh giá rằng Elon Musk có khả năng tạo ra "cầu nối quan trọng" giữa Trung Quốc và chính quyền của ông Donald Trump.
Ông Donald Trump đã chuẩn bị bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai của mình tại Nhà Trắng và đội ngũ hỗ trợ là những người theo chủ nghĩa “cứng rắn” với Trung Quốc.
Người được ông Trump chọn làm Ngoại trưởng, Marco Rubio, đã vận động chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc và ủng hộ việc có các chính sách cứng rắn đối với các tập đoàn công nghệ như Huawei. Michael Waltz, cố vấn an ninh quốc gia sắp tới cũng là người có quan điểm diều hâu với Trung Quốc.
Tuy nhiên, Elon Musk - một trong những cố vấn thân cận nhất của Tổng thống đắc cử lại có “mối quan hệ phức tạp” hơn nhiều với đất nước tỷ dân. Theo đó, vị tỷ phú sinh ra ở Nam Phi có thể là nhân tố có tiềm năng quan trọng nhưng khó lường trong mối quan hệ giữa hai siêu cường hàng đầu thế giới.
Theo Financial Times, Elon Musk đang trong quá trình vận động hành lang Bắc Kinh về các quyết định quan trọng cho doanh nghiệp xe điện trị giá 1 nghìn tỷ USD của mình.
Tesla đã nhận được hàng tỷ USD tiền vay giá rẻ, trợ cấp và miễn thuế từ Chính phủ Trung Quốc. Nhà sản xuất ô tô này phụ thuộc rất nhiều vào nhà máy ở Thượng Hải, nhà máy lớn nhất trong mạng lưới toàn cầu của hãng, không chỉ để bán cho quốc gia có 1,4 tỷ dân mà còn để xuất khẩu ô tô do Trung Quốc sản xuất sang các nơi khác trên thế giới.
Các nhà cung cấp Trung Quốc của Musk, đặc biệt là về pin, cũng rất quan trọng đối với hoạt động sản xuất toàn cầu của công ty, bao gồm cả ở Mỹ.
Nhưng chính quyền mà Musk sẽ gia nhập có thể sẽ thực hiện việc tăng mạnh thuế quan đối với tất cả hàng nhập khẩu của Trung Quốc vào Mỹ, một quyết định có thể tác động đáng kể đến hoạt động kinh doanh của Tesla.
Philippe Houchois, chuyên gia phân tích của Ngân hàng đầu tư Jefferies đánh giá rằng Musk có khả năng tạo ra một "cầu nối quan trọng" giữa Trung Quốc và chính quyền của ông Trump.
Vai trò của Elon Musk là gì?
Đã có những dấu hiệu cho thấy ảnh hưởng của Musk có thể mở rộng sang quan hệ của Mỹ ở nước ngoài, ví dụ như sự hiện diện của ông trong cuộc điện đàm sau bầu cử giữa ông Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky.
Theo Houchois, xét đến những ảnh hưởng tới Tesla, Musk có thể được kỳ vọng sẽ đóng vai trò là “người điều tiết” đối với các mức thuế quan mà ông Trump đã lên kế hoạch.
Mặc dù có một lịch sử lâu dài về các doanh nhân đóng vai trò trung gian giữa Bắc Kinh và Washington, nhưng ít ai có nhiều rủi ro hơn Musk.
Các bộ phận khác trong đế chế của ông liên quan trực tiếp đến các điểm căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc. Ví dụ như SpaceX, doanh nghiệp tên lửa thương mại và vệ tinh của ông vốn bị các nhà phân tích quân sự Trung Quốc chỉ trích gay gắt hay X - nền tảng truyền thông xã hội cũng đã bị cấm ở Trung Quốc.
“Món quà” của Trung Quốc cho Elon Musk
Năm năm trước, Elon Musk đã đảm bảo được nguồn tài trợ cho dự án đầy tham vọng nhất của Tesla vào thời điểm đó, một nhà máy sản xuất xe điện tại một khu thương mại tự do đặc biệt ở ngoại ô phía Đông Thượng Hải.
Triển vọng tạo điều kiện cho khoản vay này đã gây ra sự cạnh tranh khốc liệt giữa các ngân hàng Trung Quốc. Một số ngân hàng đã vận động Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin, một trong những cơ quan quản lý của Tesla tại Bắc Kinh, để được thêm vào danh sách các bên cho vay được chấp thuận.
Theo quan điểm của các chủ ngân hàng, thỏa thuận này không chỉ an toàn về mặt tài chính mà còn là cơ hội để chứng minh sự phù hợp với chính sách ủng hộ công nghiệp xanh của Bắc Kinh.
Cuối cùng, các khoản vay tổng cộng gần 1,4 tỷ USD đến từ tập đoàn gồm một số tổ chức cho vay nhà nước lớn nhất của Trung Quốc như Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc, Ngân hàng Nông nghiệp Trung Quốc, Ngân hàng Công thương Trung Quốc và Ngân hàng Phát triển Phố Đông Thượng Hải.
Lãi suất cho khoản nợ được cố định ở mức 90% lãi suất chuẩn một năm của Trung Quốc, mức chiết khấu mà các tổ chức cho vay nhà nước thường cung cấp cho những khách hàng tốt nhất của họ, hầu như luôn là các tập đoàn Trung Quốc khác.
Sự đối xử đặc biệt này còn đi xa hơn nữa. Musk đã thuyết phục thành công các nhà lãnh đạo Trung Quốc rằng Tesla cần sở hữu hoàn toàn hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc.
Đối với ngành công nghiệp ô tô, đây là một sự thay đổi chưa từng có so với Bắc Kinh, nơi luôn đòi hỏi phải có liên doanh giữa các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc trong và ngoài nước.
"Mọi người đều biết rằng đây là dự án số một của Thượng Hải, thậm chí là của Trung Quốc trong năm đó", một nhân viên tín dụng có trụ sở tại Thượng Hải tham gia vào thỏa thuận này cho biết.
Đất cho nhà máy của Tesla đã được chính quyền Thượng Hải thuê trong 50 năm. Công ty không tiết lộ mức giá. Năm 2018, Cục Quy hoạch và Tài nguyên Đất đai của Thành phố Thượng Hải cho biết một lô đất đã được thuê với giá 973 triệu Nhân dân tệ (145 triệu USD), thấp hơn nhiều so với giá thị trường vào thời điểm đó.
Theo Tesla, công ty đã đáp ứng các yêu cầu do Thượng Hải đặt ra là phải chi 14 tỷ Nhân dân tệ cho nhà máy vào năm 2023 và đã nhận được khoản tài trợ bổ sung 76 triệu USD từ chính quyền thành phố vào năm trước.
Một cố vấn chính sách của Chính phủ đã mô tả Tesla với tờ Financial Times rằng có lẽ đó vẫn là một trong những "nhà sản xuất xe điện được trợ cấp nhiều nhất tại Trung Quốc".
Mối quan hệ win-win
Tuy nhiên, mối quan hệ này mang lại lợi ích cho cả hai bên. Đối với Elon Musk, nhà máy Thượng Hải là nhà máy lớn nhất của Tesla, sản xuất hàng triệu ô tô và mang lại doanh thu 54 tỷ USD trong ba năm qua - chiếm 23% tổng doanh số bán hàng của công ty.
Tesla cũng cho biết nhà máy mới liền kề của họ, nơi sản xuất các bộ pin để lưu trữ điện, đang trên đường đi vào hoạt động vào quý đầu tiên của năm 2025.
Còn đối với Trung Quốc, dự án này mang lại hàng trăm triệu USD tiền thuế hàng năm, trong thời điểm tăng trưởng kinh tế chậm lại. Tesla cũng đã trả hết khoản vay chính của mình vào năm 2021.
Nhưng quan trọng hơn, việc bàn giao nhanh chóng nhà máy công nghệ cao của Tesla đã giúp thúc đẩy ngành công nghiệp xe điện mới ra đời của quốc gia này, cả về chuỗi cung ứng địa phương và phổ biến xe điện trong số người tiêu dùng bán lẻ.
"Giống như iPhone đã mở ra một loạt các công ty điện thoại thông minh của Trung Quốc, Tesla Model 3 ban đầu đã mở ra làn sóng xe điện của Trung Quốc", cựu Giám đốc Chrysler tại Trung Quốc và là người sáng lập công ty tư vấn Automobility có trụ sở tại Thượng Hải nhấn mạnh.
Trong năm năm qua, hoạt động toàn cầu của Tesla đã làm sâu sắc thêm sự phụ thuộc của họ vào các nhà cung cấp Trung Quốc, những công ty có quy mô, hiệu quả và mức độ tự động hóa hàng đầu thế giới.
Với cảnh báo của ông Trump về mức thuế quan lớn đối với hàng nhập khẩu từ Mexico và tất cả các đối tác thương mại của Mỹ, Musk đã nhanh chóng hành động để bảo vệ Tesla bằng cách tăng cường sản xuất tại Mỹ và tạm dừng kế hoạch xây dựng một nhà máy ở Mexico, nơi sẽ sản xuất một phần ô tô cho thị trường Mỹ. Nhưng ngay cả khi đó, công ty của ông vẫn phải chịu ảnh hưởng sâu sắc từ chủ nghĩa bảo hộ của nước Mỹ.
Tesla có làm đòn bẩy hay không?
Hiện tại, với việc Elon Musk có thể tiếp cận Nhà Trắng, một câu hỏi quan trọng là liệu Bắc Kinh có thể sử dụng Tesla làm đòn bẩy khi đàm phán với ông Trump hay không, cả về mặt phê duyệt công nghệ tự lái (FSD) của Tesla và quyền tiếp cận nguồn cung cấp các thành phần chính.
"Tesla đang tìm kiếm một giải pháp về FSD để có thể là một phần của các cuộc thảo luận về thuế quan: chúng tôi cung cấp cho bạn FSD, bạn đàm phán về thuế quan", một nhà phân tích giấu tên tại một công ty môi giới của Mỹ cho biết.
Trong các bài phát biểu và cuộc phỏng vấn trong những năm gần đây, Musk đã nói về sự hiểu biết sâu sắc của mình về chính sách của Trung Quốc.
Ông dường như đang cố gắng giảm bớt căng thẳng giữa các quốc gia và không làm họ căng thẳng hơn nữa, nhưng đồng thời phải bảo vệ doanh nghiệp của mình.
Việc Musk sở hữu nền tảng truyền thông xã hội X làm dấy lên thêm nhiều câu hỏi về tương tác của tỷ phú này với Trung Quốc và sự không nhất quán về quyền tự do ngôn luận.
Đối với Bắc Kinh, sau nhiều năm quan hệ với Washington ở mức thấp lịch sử, viễn cảnh có một đồng minh như Musk gây ảnh hưởng đến Nhà Trắng chắc chắn là một điều tích cực.
Henry Huiyao Wang, một cựu quan chức Chính phủ cấp cao và là người sáng lập kiêm Chủ tịch của Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa có trụ sở tại Bắc Kinh, cho biết vẫn còn hy vọng rằng ông Trump, với sự ủng hộ của các tỷ phú người Mỹ như Elon Musk, có thể "thực dụng hơn" và căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc có thể được xoa dịu.
Ngoài ra, Maye Musk, mẹ của Musk cũng đã xây dựng được hình ảnh vững chắc tại Trung Quốc với hơn nửa triệu người theo dõi trên Xiaohongshu, nền tảng giống như Instagram của Trung Quốc.
Theo FT
