Nhu cầu dầu nhiên liệu tàu biển bùng nổ bất ngờ

Dầu nhiên liệu dùng cho tàu biển và nhà máy điện đang bất ngờ tăng mạnh trở lại. Nguyên nhân là do hạm đội tàu chở dầu “bóng tối” phục vụ Nga và các nước bị trừng phạt, cùng với việc tàu thuyền tránh xa Biển Đỏ vì xung đột, khiến tuyến hàng hải dài hơn và tiêu tốn nhiều nhiên liệu hơn. Thay vì chuyển sang các loại nhiên liệu sạch hơn như khí hóa lỏng (LNG) hay dầu lưu huỳnh thấp, nhiều chủ tàu đã lắp đặt hệ thống “scrubber” – thiết bị lọc khí thải để tiếp tục sử dụng dầu lưu huỳnh cao (HSFO), vốn rẻ hơn đáng kể.

"Thị trường dầu nhiên liệu thể hiện sức bền đáng kinh ngạc, với nhu cầu vượt xa kỳ vọng nhờ một số yếu tố then chốt, chẳng hạn như nhu cầu sản xuất điện vẫn vững vàng ở Trung Đông và sự gián đoạn tuyến hàng hải Biển Đỏ do các cuộc tấn công của Houthi", ông Royston Huan, chuyên gia phân tích tại Energy Aspects, nhận định hồi tháng 8. Mặc dù nhu cầu diesel và nhiên liệu máy bay toàn cầu đã giảm so với mức trước đại dịch năm 2019, trong khi tiêu thụ xăng chỉ tăng vỏn vẹn 1,9%, thì nhu cầu dầu nhiên liệu lại nhảy vọt 4,8% lên trung bình 6,5 triệu thùng mỗi ngày (bpd) trong năm 2025, theo báo cáo hàng năm tháng 6 của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA). Dầu nhiên liệu có thể tiếp tục tăng giá ngắn hạn nhờ nhu cầu từ các nhà máy lọc dầu, nhưng chúng tôi dự báo cán cân cung-cầu sẽ nới lỏng hơn vào tháng 11 và 12, song song với việc một số nhà máy lọc dầu ở Ả Rập Xê Út và Brazil trở lại hoạt động sau bảo dưỡng.

Vào năm 2020, IEA từng dự báo nhu cầu dầu nhiên liệu chỉ tăng 1,6% từ năm 2019 đến 2025 – mức chậm nhất so với các loại nhiên liệu tinh chế chính. Ông Ciaran Healy, chuyên gia IEA cho biết rằng việc sử dụng dầu nhiên liệu trong sản xuất điện đã hơi vượt dự báo của cơ quan này trong những năm gần đây, chủ yếu do mùa hè oi bức hơn ở Trung Đông và Bắc Phi. Nhập khẩu dầu nhiên liệu của Ả Rập Xê Út và Ai Cập tăng 33% so với cùng kỳ năm 2024 và vẫn cao hơn khoảng 31% trong năm 2025 tính đến nay so với năm 2023, theo dữ liệu từ công ty theo dõi vận tải Kpler. Các lệnh trừng phạt phương Tây đối với Nga cũng góp phần, khi Ả Rập Xê Út nhập khẩu dầu nhiên liệu Nga giá rẻ để giải phóng thêm dầu thô nội địa cho xuất khẩu. Đồng thời, ngày càng nhiều tàu chọn vòng qua Mũi Hảo Vọng thay vì kênh Suez, làm tăng nhu cầu dầu nhiên liệu, khi xung đột ở Biển Đỏ kéo dài. Các tàu đã né tránh khu vực này từ năm 2023 do các cuộc tấn công từ lực lượng Houthi thân Iran ở Yemen, nhằm gây gián đoạn vận tải toàn cầu để phản đối chiến tranh Gaza. Những tuyến đường vòng này đã đẩy nhu cầu dầu nhiên liệu tăng thêm khoảng 100.000 bpd, tương đương 2% nhu cầu bunker toàn cầu, theo tư vấn FGE.

Tuy nhiên, IEA cho rằng sự gián đoạn ở Biển Đỏ chỉ mang lại sự thúc đẩy nhỏ hơn dự kiến đối với khối lượng bunker, ông Healy nhận xét. Các lệnh trừng phạt phương Tây nhắm vào Iran và Nga còn thúc đẩy sự bùng nổ của hạm đội "bóng tối" gồm những con tàu cũ kỹ, có khả năng chạy bằng HSFO, theo bà Valerie Panopio, chuyên gia tại Rystad Energy. Những tàu này thường có cấu trúc sở hữu mờ ám và di chuyển mà không có bảo hiểm hoặc chứng nhận an toàn hàng đầu từ phương Tây. Theo ước tính của Lloyd’s List Intelligence và Gibson Shipbrokers, hiện có 1.200–1.600 tàu “bóng tối” đang hoạt động , chiếm khoảng một phần năm tổng số tàu chở dầu toàn cầu. Dựa trên tính toán của Reuters sử dụng dữ liệu bunker năm 2023 từ Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO), các tàu này tiêu thụ hơn 106.000 bpd, tức khoảng 2% nhu cầu toàn cầu. "Nhiều con tàu trong số này là những 'thùng rỉ sét' cổ lỗ sĩ hơn 15 năm tuổi, thậm chí trên 20 năm ở một số trường hợp", ông Eugene Lindell từ FGE cho biết, nhấn mạnh rằng chúng kém hiệu quả nhiên liệu hơn và thường thực hiện các tuyến đường dài, càng làm tăng tiêu thụ dầu nhiên liệu.

Quy định năm 2020 của IMO đã hạ giới hạn hàm lượng lưu huỳnh trong nhiên liệu biển từ 3,5% xuống 0,5%, ban đầu làm giảm nhu cầu HSFO. Thế nhưng, việc áp dụng rộng rãi scrubber – hệ thống trên tàu cho phép đốt HSFO mà vẫn giảm tác động môi trường – đã giúp nhu cầu phục hồi mạnh mẽ. Đến cuối năm 2024, hơn 6.000 tàu đã lắp scrubber, theo tư vấn hàng hải DNV, và con số dự kiến đạt 6.523 vào cuối năm nay, tăng từ 4.348 tàu năm 2020. Dù IEA dự báo nhu cầu dầu nhiên liệu sẽ giảm sau năm 2026, trung bình 6,1 triệu bpd vào năm 2030, nhưng sự phản đối các quy định IMO có thể duy trì nhu cầu ở mức cao. Energy Aspects cho biết chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chống lại các quy định phát thải nghiêm ngặt hơn của IMO và đề xuất giá carbon, có thể trì hoãn việc thực thi.