Những biến động của đồng Yên Nhật tác động gì tới các nền kinh tế ASEAN+3?

Cú sốc từ sự tăng giá của đồng Yên

Theo Báo cáo Phân tích của Văn phòng Nghiên cứu Kinh tế Vĩ mô ASEAN+3 (AMRO) công bố ngày 19/12/2024, đồng Yên đã tăng giá tới 5,6% so với đồng Đô la Mỹ (USD) chỉ trong vòng sáu ngày từ 30/7 đến 5/8/2024. Đây là mức tăng kỷ lục, đánh dấu sự thay đổi lớn trong chiến lược tài chính toàn cầu, mà nguyên nhân chính đến từ việc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) quyết định tăng lãi suất lên 0,25%.

Lâu nay, đồng Yên vốn được xem là đồng tiền lý tưởng cho chiến lược "carry trade", nơi các nhà đầu tư vay bằng Yên với lãi suất thấp để đầu tư vào các tài sản có lợi suất cao hơn tại các nền kinh tế khác. Nhưng khi lãi suất tăng, "cuộc chơi" này nhanh chóng đảo chiều. Sự thay đổi chính sách của BOJ, kết hợp với kỳ vọng về việc thu hẹp khoảng cách lãi suất giữa Nhật Bản và Mỹ, đã khiến các nhà đầu tư gấp rút tháo gỡ vị thế của mình. Điều này tạo ra hiệu ứng "bán tháo dây chuyền", đẩy giá trị đồng Yên lên cao.

Biến động tỷ giá JPY/USD và độ biến động ước tính (2020–2024). Nguồn: Bloomberg LP; Haver Analytics; tính toán của AMRO.

Chiến lược "carry trade": Cơ hội và rủi ro

"Carry trade" không chỉ là một chiến lược đầu tư phức tạp, mà còn là một động lực quan trọng của dòng vốn toàn cầu. Lợi nhuận từ chiến lược này phụ thuộc vào sự chênh lệch lãi suất giữa các quốc gia và sự ổn định của tỷ giá hối đoái. Một ví dụ điển hình, theo AMRO, nếu một nhà đầu tư vay 14 triệu JPY với lãi suất 0,1% và đổi sang USD ở tỷ giá 1 USD = 140 JPY, họ sẽ nhận được 100.000 USD. Sau một năm đầu tư vào trái phiếu Mỹ với lãi suất 5%, nhà đầu tư sẽ có lợi nhuận 686.000 JPY nếu tỷ giá không thay đổi. Nhưng nếu đồng Yên tăng giá vượt mức 133,47 JPY/USD, lợi nhuận sẽ bị xóa sạch.

Minh họa chiến lược "Carry Trade" với đồng Yên không sử dụng phòng ngừa rủi ro tỷ giá. Nguồn: AMRO.

Báo cáo từ AMRO cho biết tổng giá trị các khoản vay bằng Yên ở ngoài Nhật Bản đã tăng từ 27 nghìn tỷ JPY năm 2021 lên 41 nghìn tỷ JPY vào giữa năm 2024. Điều này chứng minh rằng đồng Yên đã trở thành một đồng tiền tài trợ quan trọng trên thị trường tài chính quốc tế. Các trung tâm tài chính lớn như Quần đảo Cayman nhận tới 530 tỷ USD dưới dạng các khoản vay và chứng khoán nợ bằng Yên, cho thấy mức độ phổ biến của đồng tiền này trong các giao dịch tài chính phức tạp.

Xu hướng vay xuyên biên giới bằng đồng Yên và đồng USD trên toàn cầu (2000–2024). Nguồn: Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS); tính toán của AMRO.

Tác động đến ASEAN+3: "Cơn bão" hay chỉ là gợn sóng?

Dù các nền kinh tế ASEAN+3 có mức độ tiếp xúc thấp với chiến lược "carry trade" bằng đồng Yên, sự biến động này vẫn tạo ra những xáo trộn nhất định. Trung Quốc chiếm 3,4% tổng vay và chứng khoán nợ bằng Yên trên toàn cầu, trong khi Indonesia chiếm 2,5%, Hàn Quốc 1,6% và Malaysia 0,7%. Điều này cho thấy mức độ phụ thuộc của khu vực vào đồng Yên là tương đối thấp.

Tuy nhiên, trong thời gian đồng Yên tăng giá, một số đồng tiền khu vực như Ringgit Malaysia (MYR), Baht Thái Lan (THB) và Nhân dân tệ ngoài nước (CNH) đã ghi nhận mức tăng nhẹ từ 0,5% đến 2% so với USD. Điều này phần nào phản ánh sự giảm sức mạnh của đồng USD trong giai đoạn này, hơn là ảnh hưởng trực tiếp từ đồng Yên.

Lời cảnh báo cho tương lai

Báo cáo của AMRO nhấn mạnh rằng, mặc dù hiện tại các nền kinh tế ASEAN+3 ít chịu ảnh hưởng trực tiếp từ "carry trade" bằng đồng Yên, nhưng điều này không đảm bảo rằng khu vực sẽ an toàn trong tương lai. Khi thị trường tài chính khu vực ngày càng phát triển, dòng vốn đầu tư quốc tế vào ASEAN+3 sẽ gia tăng, khiến các nền kinh tế dễ bị tổn thương hơn trước các biến động toàn cầu.

Để đối phó, các quốc gia cần tăng cường các khung pháp lý và áp dụng những công cụ quản lý rủi ro hiệu quả hơn. Bộ đệm vốn ngược chu kỳ, kiểm soát dòng vốn, và nâng cao hiểu biết về rủi ro tài chính trong cộng đồng doanh nghiệp là những bước đi cần thiết.

Sự biến động mạnh mẽ của đồng Yên Nhật không chỉ là bài học về cách các chính sách tiền tệ có thể làm thay đổi cục diện tài chính toàn cầu, mà còn là lời nhắc nhở cho các nền kinh tế ASEAN+3 về tầm quan trọng của sự chuẩn bị. Để duy trì sự ổn định và bền vững, các quốc gia cần hành động ngay từ bây giờ, xây dựng những bức tường vững chắc để đối phó với những "cơn sóng thần" tài chính có thể ập tới bất kỳ lúc nào.

>> VinaCapital: Rủi ro từ 'Trump 2.0' đối với Việt Nam đang bị thổi phồng