Phát hiện kho báu ‘vàng trắng’ siêu lớn ở vùng đất khô cằn, có thể đảo lộn bản đồ khoáng sản thế giới
Mỏ zirconium siêu lớn này không chỉ làm đảo lộn cán cân cung ứng toàn cầu mà còn buộc giới khoa học phải nhìn lại bản đồ khoáng sản thế giới.
Các nhà địa chất Trung Quốc vừa tìm thấy một mỏ zirconium siêu lớn tại bồn địa Kubai, nằm ở rìa phía Bắc của lưu vực Tarim (Tân Cương). Vùng đất khô cằn chết chóc này được kỳ vọng có thể trở thành động lực mới cho tham vọng công nghệ quốc phòng của Bắc Kinh.
Đây là mỏ zirconium đầu tiên có quy mô siêu lớn từng được phát hiện trong một bồn địa lục địa, không nằm ven biển. Mỏ nằm trong các lớp trầm tích lục địa thuộc kỷ Paleogene và Neogene, được hình thành qua hệ thống sông hồ cổ đại – khác biệt hoàn toàn với nguồn zirconium truyền thống vốn tập trung ở ven biển hoặc trong các khối đá magma.
Ước tính ban đầu cho thấy mỏ chứa khoảng 2 triệu tấn zirconium dioxide – gấp 4 lần tổng trữ lượng hiện có của Trung Quốc. Quặng nằm trong lớp đá sa thạch dạng cát thô, có độ rắn vừa phải, cho phép khai thác lộ thiên với chi phí thấp và ít yêu cầu xử lý phức tạp.
Zirconium được đánh giá cao nhờ khả năng chịu nhiệt, chống ăn mòn và hấp thụ neutron vượt trội. Đây là vật liệu không thể thiếu trong sản xuất buồng đốt siêu phản lực, tấm chắn nhiệt, mũi tên lửa và bộ phận điều hướng của các dòng vũ khí siêu vượt âm thế hệ mới.
Trong bối cảnh Trung Quốc, Mỹ và Nga đang chạy đua phát triển tên lửa siêu vượt âm, việc kiểm soát chuỗi cung ứng zirconium trở nên quan trọng không kém so với đất hiếm.
Trung Quốc hiện tiêu thụ hơn 53% lượng zirconium toàn cầu, chủ yếu cho gốm sứ, lò phản ứng hạt nhân và ngành hàng không vũ trụ. Tuy nhiên, quốc gia này lâu nay phụ thuộc vào nhập khẩu – với hơn 90% nguồn cung đến từ nước ngoài, trong khi trữ lượng nội địa chỉ khoảng 500.000 tấn, chưa đến 1% tổng trữ lượng toàn cầu.
Australia, quốc gia sở hữu hơn 70% trữ lượng thế giới, là nhà cung cấp lớn nhất cho Trung Quốc.
Nhóm nghiên cứu do kỹ sư trưởng Liu Bing thuộc Cục Địa chất Tân Cương nhận định: “Zirconium là một trong những khoáng sản quý hiếm và chiến lược đang thiếu hụt nghiêm trọng tại Trung Quốc.Việc zirconium được xếp vào nhóm tài nguyên chiến lược tại nhiều quốc gia đã khiến các vấn đề an ninh tài nguyên ngày càng trở nên cấp thiết. Sự mất cân bằng giữa cung và cầu đang trở thành một thách thức lớn”.
Đồng thời, họ cho biết phát hiện này “hứa hẹn sẽ thay đổi bức tranh chuỗi cung ứng zirconium của quốc gia này”.
Không chỉ tăng gấp 5 lần trữ lượng zirconium hiện có của Trung Quốc, phát hiện tại Kubai còn thách thức quan niệm địa chất truyền thống – vốn cho rằng zircon chỉ tích tụ tại khu vực ven biển. Giờ đây, giới địa chất có thể mở rộng tìm kiếm vào sâu trong lục địa, nơi từng bị bỏ qua.
So với khai thác đá cứng hay nạo vét ven biển, việc khai thác zirconium từ trầm tích nội địa như tại Kubai gây ít tác động sinh thái hơn về lâu dài – mặc dù việc sử dụng nước tại khu vực khô hạn như Tarim vẫn cần được kiểm soát chặt chẽ.
Phát hiện này không chỉ giúp Trung Quốc giảm phụ thuộc vào nguồn cung từ nước ngoài, mà còn mở ra hướng đi mới cho ngành địa chất toàn cầu.
Việc phân tích dòng chảy cổ đại và mô hình vận chuyển trầm tích có thể giúp mở rộng khai thác tại các bồn địa lục địa ở châu Á, châu Phi và Nam Mỹ – những khu vực trước đây không được chú ý trong việc tìm zirconium.
Theo SCMP
