Vị giáo sư đại học người Việt Nam đầu tiên và duy nhất trước Cách mạng Tháng Tám, từng làm hiệu trưởng Trường đại học Y lọt top tốt nhất thế giới
Ông có gần 50 năm hoạt động và cống hiến cho nền y học hiện đại Việt Nam, để lại nhiều công trình nghiên cứu khoa học cho nước nhà.
Giáo sư Hồ Đắc Di là một trong những người Việt Nam đầu tiên và duy nhất trước Cách mạng Tháng Tám, đảm nhận vai trò hiệu trưởng của Trường Đại học Y, nơi được xếp hạng vào danh sách những trường đại học tốt nhất thế giới. Với gần 50 năm hoạt động và cống hiến cho nền y học hiện đại Việt Nam, ông đã để lại nhiều công trình nghiên cứu khoa học có giá trị cho đất nước.
Giáo sư Hồ Đắc Di sinh ngày 11/5/1900 tại Hà Tĩnh, nhưng quê gốc của ông là làng An Truyền, xã Phú An, huyện Phú Vang, Thừa Thiên – Huế. Ông lớn lên trong một gia đình quyền quý và danh giá tại cố đô Huế. Ông nội của ông, Hồ Đắc Tuấn, là người từng được phong tước Hầu và đỗ Cử nhân vào năm Tự Đức thứ 23.
Bà nội của ông, Công nữ Thức Huấn, là con gái của Tùng Thiện Vương Miên Thẩm. Cha của ông, cụ Hồ Đắc Trung, cũng đỗ Cử nhân và giữ nhiều chức vụ quan trọng như Tổng đốc Nam Ngãi, Thượng thư các Bộ Học, Lễ, Công, Đông các điện Đại học sĩ, và Cơ mật đại thần. Mẹ của ông là bà Châu Thị Ngọc Lương. Dù xuất thân từ nền giáo dục Nho học, cha mẹ ông đã hướng con cái theo nền văn hóa Tây phương.
Chân dung Giáo sư Hồ Đắc Di. Ảnh: Internet
Thuở nhỏ, Hồ Đắc Di được gia đình cho theo học tại trường Lycée Albert Sarraut ở Hà Nội. Sau đó, ông được gia đình định hướng theo nghề y và gửi sang Pháp du học tại Bordeaux. Sau khi tốt nghiệp, ông tiếp tục học tại Khoa Y của trường Đại học Tổng hợp Paris trong giai đoạn từ năm 1918 đến năm 1932. Sau khi hoàn thành học tập, ông chọn thực tập tại bệnh viện Cochin và sau đó được nhận vào bệnh viện Tenon, làm trợ lý cho giáo sư Gernez trong 4 năm. Đây là cơ hội quý báu để ông học hỏi và nghiên cứu phương pháp điều trị bằng phẫu thuật. Trong thời gian này, ông đã phát triển thành công phương pháp phẫu thuật nối thông dạ dày - tá tràng để điều trị chứng hẹp môn vị, thay cho phương pháp cắt bỏ dạ dày truyền thống.
Giáo sư Hồ Đắc Di không chỉ là bác sĩ Việt Nam đầu tiên thực hiện thành công ca phẫu thuật này mà còn được coi là một người thầy tiên phong, mở đường và định hướng cho các nghiên cứu y học hiện đại sau này. Những công trình của ông được Hội đồng Giáo sư người Pháp đánh giá cao, và ông đã được bầu chọn là vị giáo sư đầu tiên của Việt Nam.
Năm 1932, ông được bác sĩ Leroy des Barres mời về giảng dạy môn phụ sản tại Trường Đại học Y - Dược thuộc Đại học Đông Dương ở Hà Nội. Sau khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, ông được Chủ tịch Hồ Chí Minh tin tưởng giao nhiều trọng trách lớn như Tổng Thanh tra Y tế, Hiệu trưởng Trường Đại học Y Hà Nội (1954), Tổng Giám đốc Đại học vụ, và Giám đốc Bệnh viện Đồn Thủy. Ngoài ra, ông còn là đại biểu Quốc hội từ khóa II đến khóa V, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội các khóa II, III, IV. Ông còn giữ các chức vụ quan trọng như Giám đốc Vụ Đại học và Trung học chuyên nghiệp, Ủy viên Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước, và Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam. Sau những cống hiến không ngừng nghỉ cho nền y học nước nhà, ông qua đời vào ngày 25 tháng 6 năm 1984, hưởng thọ 84 tuổi.
GS Hồ Đắc Di (bên phải) tiếp đón Chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ trưởng Bộ Giáo dục Nguyễn Văn Huyên tới thăm trường Đại học Y. Ảnh: Internet
Trong suốt gần 50 năm hoạt động, giáo sư Hồ Đắc Di đã để lại nhiều công trình nghiên cứu khoa học và đào tạo nổi tiếng, góp phần thay đổi hoàn toàn nền y học Việt Nam. Theo một số tài liệu cũ, giáo sư Hồ Đắc Di đã thực hiện tổng cộng 37 công trình nghiên cứu y khoa, nhưng đến nay, chỉ còn khoảng 21 công trình được tìm lại. Phần lớn các nghiên cứu của ông đều nhận được sự hợp tác và hỗ trợ quý báu từ những người thầy như giáo sư Huard, giáo sư Mayer-May, cùng với sự đóng góp từ các học trò của ông tại Việt Nam.
Với những cống hiến không ngừng, giáo sư Hồ Đắc Di đã được trao tặng nhiều danh hiệu cao quý, bao gồm Chiến sĩ thi đua toàn quốc (1952, 1956); Huân chương Độc lập hạng Nhất; Huân chương Kháng chiến hạng Nhất và hạng Ba; Huân chương Lao động hạng Nhất và hạng Nhì. Đặc biệt, ông còn được truy tặng Huy chương Vì thế hệ trẻ và Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học và kỹ thuật vào năm 1996.
Hiện tại, Trường Đại học Y Hà Nội là trường duy nhất trong khối ngành đào tạo về sức khỏe tại Việt Nam có 3 ngành được xếp hạng rất cao trong bảng xếp hạng toàn cầu các môn học thuật năm 2023 của ShanghaiRanking – một trong những bảng xếp hạng uy tín nhất thế giới về các trường đại học. Trường được ghi nhận ở vị trí thứ 365 trong danh sách các trường đại học tốt nhất toàn cầu về lĩnh vực Y học lâm sàng.
