Vị thế thống trị thị trường sầu riêng của Malaysia, Thái Lan, Việt Nam... lung lay vì Trung Quốc

Ông Lim Chin Khee – một trong những chuyên gia sầu riêng Malaysia đang hỗ trợ nông dân Trung Quốc trồng vụ sầu riêng đầu tiên của họ theo định kỳ 2 tháng một lần. Vai trò của Lim là truyền thụ các kiến thức cần thiết để giúp mọi người nông dân ở tỉnh Hải Nam đều có thể trồng được loại quả đặc sản này.

Theo ông, điều quan trọng nhất khi trồng sầu trên diện tích hơn 404 ha là tránh lãng phí nước và phân bón.

Thời gian gần đây, Trung Quốc bắt đầu tham vọng phát triển hoạt động trồng cây ăn quả nhiệt đới trên khoảng 206.000 ha đất ở đảo Hải Nam vào những năm 1950, trong đó sầu riêng được kỳ vọng là cây chủ lực. Năm 2020, sầu riêng trên đảo bắt đầu phát triển mạnh nhờ công nghệ thúc đẩy chu kỳ tăng trưởng.

Hải Nam đã sẵn sàng thu hoạch sầu riêng đầu tiên trong năm nay, dự kiến đưa khoảng 2.400 tấn sầu riêng tự trồng ra thị trường trong tháng 6. Sầu riêng Hải Nam được kỳ vọng sẽ cạnh tranh với các sản phẩm nhập khẩu từ các nước Đông Nam Á, nguồn xuất khẩu chính mặt hàng sầu riêng tới Trung Quốc.

Việc những chuyên gia sầu riêng như ông Lim đến Hải Nam thể hiện sự tự tin của Malaysia và một số các quốc gia Đông Nam Á khác, rằng trái cây nhiệt đới của Trung Quốc sẽ không thể sớm thay thế hàng nhập khẩu.

Dù vậy, Malaysia, Thái Lan, Philippines và Việt Nam vẫn tỏ ra thận trọng trước sự xuất hiện của một đối thủ cạnh tranh lớn trên thị trường sầu riêng.

Năm 2022, Trung Quốc đã nhập khẩu hơn 824.000 tấn sầu riêng tươi, trị giá hơn 4 tỷ USD, gấp hơn 4 lần so với năm 2017. Lượng sầu riêng mà Trung Quốc nhập khẩu từ Thái Lan trị giá khoảng 3,1 tỷ USD.

Quốc gia này đang nỗ lực thúc đẩy ngành nông nghiệp trong nước phát triển các loại nông sản nhiệt đới. Tại Thượng Hải, các loại trái cây như vải thiều, xoài, đu đủ, thanh long Trung Quốc có giá rẻ hơn và bán chạy hơn sản phẩm nhập khẩu từ Đông Nam Á.

Tuy nhiên, đối với sầu riêng, Lim cho rằng sản phẩm từ đảo Hải Nam sẽ khó tăng trưởng nhanh chóng, do nông dân ở đây phải thuê đất và các cơn bão thường xuyên quét qua hòn đảo, tàn phá mùa màng. Bởi vậy, ông tin rằng sầu riêng Trung Quốc là sự bổ sung hơn là cạnh tranh với sản phẩm từ Malaysia.

Tương tự, Giám đốc phát triển S&F Produce Group, trụ sở tại Hong Kong cũng nhận định sầu riêng trồng tại khu vực khí hậu cận nhiệt đới như đảo Hải Nam không thể sánh được về chất lượng với sầu riêng Thái Lan, vốn đã rất nổi tiếng ở Trung Quốc đại lục. S&F Produce Group sở hữu nhiều đồn điền sầu riêng ở Thái.

Ông đánh giá mức độ tăng trưởng ở Trung Quốc khá nhanh chóng và quy mô kinh doanh sầu tiêng của công ty ở thị trường này đã tăng trưởng hai con số trong 9 năm qua.

Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) cũng mang đến cho Đông Nam Á lợi thế, khi thuế trái cây từ khu vực này xuất khẩu đến Trung Quốc được cắt giảm.

RCEP đã giúp xoài, dừa và sầu riêng Philippines tiếp cận thị trường Trung Quốc, nơi những trái cây tương tự "khá khan hiếm", Aaron Rabena, chuyên gia nghiên cứu tại Tổ chức Con đường Tiến bộ Châu Á - Thái Bình Dương (APPFI) ở Manila, cho biết.

Nhưng về dài hạn, giới chuyên gia cảnh báo sự tự tin của các "cường quốc sầu riêng" ở Đông Nam Á có thể lung lay khi Trung Quốc kết hợp giữa tham vọng tự chủ sầu riêng của mình với công nghệ tự động hóa và tiết kiệm chi phí giúp hạ giá thành.

Đảo Hải Nam có diện tích 32.900 km2, giúp các khu vực trồng sầu riêng trên đảo có quy mô rất lớn. Chuyên gia Lim cho biết quy mô này tạo lợi thế đáng kể so với các đồn điền sầu riêng nhỏ hơn ở Malaysia trong bất kỳ cuộc đua dài hạn nào.

Các chuyên gia cũng cho rằng sầu riêng Hải Nam có khả năng thay thế hàng nhập khẩu khi kỹ thuật trồng trọt của nông dân ở đây được cải thiện.

Ông Lim Chin Khee cho biết, các trang trại trên đảo đã áp dụng loạt công nghệ tự động hoá để kiểm soát chi phí. Đây có thể là một bài học cho Malaysia. Ngoài ra, nông dân ở Hải Nam cũng rất háo hức tìm hiểu về dinh dưỡng, kỹ thuật cắt tỉa cây và nâng cao chất lượng trái.

Theo các chuyên gia, trái cây nhiệt đới sẽ sớm có thể được xuất khẩu từ Trung Quốc sang Đông Nam Á. Ông Adam McCarty, nhà kinh tế trưởng của Mekong Economics cho biết, chúng có thể đi qua biên giới đất liền và vào Việt Nam.