Vua Solomon và huyền thoại về kho báu vàng khiến nhân loại miệt mài đi tìm suốt 3.000 năm
Người ta gọi ông là vị vua giàu nhất mà lịch sử từng ghi nhận, nhưng điều kỳ lạ nằm ở chỗ: không ai có thể xác định chính xác ông sở hữu bao nhiêu vàng.
Jerusalem, sa mạc Timna, và những đoàn thám hiểm đào bới suốt nhiều thế kỷ, tất cả chỉ để trả lời một câu hỏi tưởng như đơn giản: Vua Solomon - người đàn ông quyền lực nhất Israel cổ đại - thực sự sở hữu bao nhiêu vàng?
Một truyền thuyết trong Kinh Thánh kể rằng vàng đã “đổ về Jerusalem như đá trên đường phố”. Còn tạp chí National Geographic mô tả Solomon là người đứng đầu một vương quốc nơi sự giàu có được đo bằng núi vàng thực sự, không phải bằng phép so sánh.
Không ai biết con số chính xác, nhưng người ta tin rằng lượng vàng chảy vào kho báu của Solomon lên đến mức không thể đếm nổi.
Kho báu Ophir: Thành phố vàng khiến cả thế giới ám ảnh
Trong National Geographic (2019), các nhà sử học giải thích rằng điểm mấu chốt của sự giàu có này nằm ở một nơi được gọi là Ophir - điểm đến bí ẩn của các đoàn tàu thuyền từ Israel. Kinh Thánh ghi chép rằng mỗi chuyến, thuyền từ Ophir mang về cho Solomon hàng tấn vàng, cùng gỗ quý, ngà voi, đá quý và những món hàng xa xỉ mà chỉ vua mới được phép sở hữu. Điều đó biến Ophir trở thành điểm đến được săn lùng nhất trong khảo cổ học Kinh Thánh.
Tạp chí Smithsonian Magazine từng nhận định rằng việc xác định vị trí của Ophir đến nay vẫn là “một phương trình chưa thể giải của lịch sử”, vì không có bằng chứng nào đủ mạnh để kết luận nó nằm ở Đông Phi, bán đảo Ả Rập hay thậm chí là Ấn Độ. Chính sự mờ ảo này càng thổi bùng huyền thoại về “thành phố vàng thất lạc” của vua Solomon.
Sự hấp dẫn của câu chuyện không dừng lại ở đó.
Năm 2017, National Geographic công bố một phát hiện gây chấn động: tại thung lũng Timna ở miền nam Israel, nhóm khảo cổ học của tiến sĩ Erez Ben-Yosef (Đại học Tel Aviv) phát hiện ra bằng chứng về một hệ thống khai khoáng quy mô lớn tồn tại vào đúng thế kỷ X trước Công nguyên - thời điểm vua Solomon trị vì. Phân tích bằng phương pháp carbon phóng xạ cho thấy những dấu tích như phân động vật khô, tro, bãi xỉ đồng và các công cụ luyện quặng đều thuộc về các hoạt động khai thác liên tục trên quy mô công nghiệp.
Điều đáng chú ý là nơi này không phải mỏ vàng như trong truyền thuyết, mà là mỏ đồng. Nhưng theo lời tiến sĩ Ben-Yosef trên National Geographic, đồng thời kỳ đó quý giá chẳng khác nào vàng, thậm chí còn quan trọng hơn, bởi nó là nguyên liệu để chế tạo vũ khí, công cụ và trang sức. Ông nói: “Nếu muốn tìm kho báu của Solomon, đừng chỉ tìm vàng. Đồng mới là dầu mỏ của thời đại đó.”
Vua Solomon giàu đến mức nào mà thế giới chưa từng thấy?
Trong National Geographic (2019), hình ảnh giàu có của vua Solomon được mô tả rất rõ: “Vàng chảy vào kho của vua Solomon nhiều đến mức bạc không còn được xem là thứ có giá trị.”
Dòng chảy của tiền bạc không chỉ đến từ khai khoáng. Vị trí địa lý của Israel thời vua Solomon khiến quốc gia này trở thành trục giao thương giữa Ai Cập, Ả Rập và các đế chế phía bắc. Mọi hàng hóa qua lại đều phải nộp thuế, và thuế thương mại trở thành nguồn lợi khổng lồ. Một phần lớn tài sản của vua Solomon cũng đến từ quà triều cống của các vương quốc lân cận, như một cách thừa nhận quyền lực chính trị và quân sự của ông. Người giàu nhất không chỉ vì có nhiều vàng, mà vì kiểm soát được cả dòng tiền.
Tất cả những thứ ấy tạo nên biểu tượng xa hoa nhất trong lịch sử Israel cổ đại: Đền thờ Jerusalem. Nội thất bên trong, theo mô tả trong Kinh Thánh thì "đều làm bằng vàng ròng". National Geographic gọi đó là minh chứng cho sự kết hợp giữa tôn giáo và sức mạnh tài chính.
Di sản bị "nuốt chửng" bởi chiến tranh và chính trị
Tuy nhiên sự giàu có ấy không kéo dài mãi. Sau khi vua Solomon qua đời, vương quốc Israel bị chia cắt. Chiến tranh và biến động chính trị khiến kho báu bị phân tán, thất thoát hoặc biến mất khỏi lịch sử. Không ai biết điều gì xảy ra với lượng vàng từ Ophir. Không có bản đồ, không có ghi chép cụ thể.
Đó cũng là lý do vì sao vua Solomon được xem là người giàu bậc nhất trong lịch sử nhân loại, nhưng không nằm trong bất kỳ bảng xếp hạng tài sản nào. Tài sản của các tỷ phú thời hiện đại như Jeff Bezos hay Elon Musk có thể quy đổi thành USD. Sự giàu có của Solomon thì không. Bởi ông không chỉ có vàng, ông có quyền lực để khiến vàng tự tìm đến mình.
Có lẽ điều làm người ta mê mẩn Solomon suốt ba thiên niên kỷ, không phải vì ông giàu hơn ai, mà vì ông là người duy nhất khiến thế giới phải miệt mài đi tìm một kho báu có thể tồn tại hoặc không tồn tại. Và đôi khi, chính sự không chắc chắn đó mới là điều khiến một huyền thoại sống mãi.
