Xuất khẩu sang Mỹ và EU vẫn tăng tốc giữa 'bão thuế quan' cận kề

Trong quý I/2025, nền kinh tế Việt Nam tiếp tục hồi phục mạnh mẽ với mức tăng GDP đạt 6,93% – cao nhất của các quý I trong vòng 5 năm qua. Một trong những động lực quan trọng giúp kinh tế duy trì đà tăng trưởng chính là thương mại hàng hóa.

Báo cáo kinh tế – xã hội quý I/2025 do Cục Thống kê (Bộ Tài chính) công bố cho thấy tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa đạt 202,52 tỷ USD, tăng 13,7% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu đạt 102,84 tỷ USD (tăng 10,6%) và nhập khẩu đạt 99,68 tỷ USD (tăng 17,0%), giúp Việt Nam duy trì xuất siêu 3,16 tỷ USD.

Tổng quan xuất nhập khẩu hàng hóa quý I năm 2025 của Việt Nam. Nguồn: Cục Thống kê – Bộ Tài chính.

Mỹ và EU: Hai trụ cột xuất khẩu giữa sóng gió toàn cầu

Hoa Kỳ tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam trong quý I/2025 với kim ngạch đạt 31,4 tỷ USD, chiếm 30,5% tổng xuất khẩu cả nước. Xuất khẩu sang thị trường này tăng mạnh 21,9% so với cùng kỳ năm 2024, tương đương mức tăng tuyệt đối gần 5,7 tỷ USD. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu sang Liên minh châu Âu (EU) đạt 13,7 tỷ USD, tăng 12,7%.

Thị trường xuất khẩu và nhập khẩu hàng hóa chủ yếu của Việt Nam quý I năm 2025. Nguồn: Cục Thống kê – Bộ Tài chính.

Các nhóm hàng chủ lực góp phần duy trì đà tăng trưởng tại hai thị trường này bao gồm điện tử, máy tính và linh kiện (21,12 tỷ USD, tăng 29,2%), dệt may (8,69 tỷ USD, tăng 11,1%), giày dép (5,37 tỷ USD, tăng 12,1%) và thủy sản (2,31 tỷ USD, tăng nhẹ 1,9%). Theo Cục Thống kê, việc đẩy mạnh xuất khẩu trong quý I là kết quả của chiến lược "chạy trước thuế" của doanh nghiệp Việt, nhằm tận dụng cơ hội trước khi các rào cản thương mại của Mỹ có hiệu lực.

Xuất siêu sang Mỹ trong quý I/2025 đạt 27,3 tỷ USD – tăng 22,1% so với cùng kỳ, trong khi xuất siêu sang EU đạt 9,9 tỷ USD – tăng 15,7%. Đây là hai thị trường đóng góp nhiều nhất vào cán cân thương mại hàng hóa quý I.

Điều này càng có ý nghĩa khi xuất siêu sang Nhật Bản cũng tăng đột biến, đạt 0,6 tỷ USD, gấp hơn 5 lần cùng kỳ năm 2024, củng cố vai trò của ba thị trường chiến lược trong bảo vệ ổn định cán cân thương mại.

Tồn kho tăng mạnh: Chiến lược chủ động hay dấu hiệu cảnh báo?

Bên cạnh những tín hiệu tích cực từ xuất khẩu, một chỉ báo cần theo dõi sát là tỷ lệ tồn kho toàn ngành chế biến, chế tạo. Theo báo cáo của Cục Thống kê, tồn kho bình quân trong quý I/2025 đã tăng lên mức 90,0%, so với chỉ 68,7% cùng kỳ năm ngoái. Cục Thống kê nhận định: “Tồn kho tăng cao phản ánh tâm lý dự phòng của doanh nghiệp trong bối cảnh rủi ro thuế quan sắp xảy ra”.

Cụ thể, các nhóm hàng có tỷ lệ tồn kho cao cũng là những nhóm xuất khẩu chính sang Mỹ và EU như điện tử, dệt may, da giày và thủy sản. Doanh nghiệp tích trữ hàng hóa không chỉ để phòng ngừa rủi ro đứt gãy chuỗi cung ứng mà còn nhằm tăng khả năng phản ứng linh hoạt trước biến động thuế quan.

Tuy nhiên, sự gia tăng tồn kho cũng đồng nghĩa với việc gia tăng chi phí lưu kho và áp lực thanh khoản, đặc biệt khi chỉ số tiêu thụ ngành chế biến – chế tạo chỉ tăng 5,4% trong khi chỉ số sản xuất tăng 9,5%.

Khoảng cách giữa sản xuất và tiêu thụ cho thấy xu hướng “găm hàng” có tính chiến lược, nhưng nếu kéo dài, sẽ tạo áp lực lên dòng tiền và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, nhất là trong bối cảnh lãi suất dù giảm nhưng vẫn chưa về mức thấp đủ hấp dẫn.

FTA, điều hành vĩ mô và chuyển đổi số: Bộ ba trụ cột giữ đà xuất khẩu

Hiệu quả từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) tiếp tục là điểm tựa quan trọng của xuất khẩu Việt Nam. Với Hiệp định EVFTA, hơn 70% dòng thuế đã được cắt giảm, giúp hàng hóa Việt Nam – từ dệt may đến điện tử và nông sản chế biến – tăng khả năng cạnh tranh tại thị trường châu Âu. Trong khi đó, CPTPP đóng vai trò mở rộng không gian thị trường, kết nối với các nền kinh tế như Canada, Mexico, Australia và Nhật Bản – những thị trường có liên hệ sâu sắc với chuỗi cung ứng Mỹ và EU.

Ở tầm vĩ mô, chính sách tài khóa và tiền tệ tiếp tục được điều hành linh hoạt. Trong bối cảnh giá cả đầu vào ổn định và lãi suất điều hành đang ở mức thấp, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu đã tận dụng được các gói tín dụng ưu đãi để mở rộng sản xuất. Rủi ro bên ngoài ngày càng lớn, đòi hỏi chính sách thương mại, tài khóa và tiền tệ cần phối hợp linh hoạt để duy trì xuất khẩu ổn định trong quý II và cả năm 2025.

Tuy nhiên, để ứng phó bền vững với “bão thuế” đang dần hiện hữu, Việt Nam cần một bước chuyển dịch chiến lược. Đó là chuyển từ tăng trưởng theo chiều rộng sang nâng cao giá trị gia tăng, đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản trị logistics và nâng cao tỷ lệ nội địa hóa sản phẩm xuất khẩu. Việc phát triển hệ sinh thái doanh nghiệp phụ trợ và cải thiện năng lực thể chế xuất khẩu cũng sẽ là yếu tố sống còn giúp Việt Nam nâng tầm vị thế trên bản đồ thương mại toàn cầu.

Quý I/2025 khép lại với bức tranh thương mại hàng hóa đầy ấn tượng. Tuy nhiên, sau “tia sáng” là những đám mây rủi ro có thể nhanh chóng ập tới nếu Việt Nam không hành động kịp thời. Mức xuất siêu 3,16 tỷ USD, tăng trưởng xuất khẩu 10,6%, đặc biệt tại các thị trường chủ lực như Mỹ, EU và Nhật Bản, là kết quả của chiến lược đúng đắn. Song, để duy trì thành quả, Việt Nam cần không chỉ bứt tốc, mà phải tăng sức đề kháng thể chế, bản lĩnh chính sách và sự trưởng thành của cộng đồng doanh nghiệp trong thời đại hội nhập nhiều biến động.

>> Giá thịt lợn tăng 12,49%, nhưng CPI chỉ tăng 3,22%: Vì sao Việt Nam vẫn ổn định được giá tiêu dùng?