Bắt nhà khoa học Trung Quốc buôn lậu vật liệu sinh học

Giới chức Mỹ vừa bắt giữ thêm một nhà nghiên cứu Trung Quốc khi người này nhập cảnh, trong bối cảnh cuộc điều tra liên bang về cáo buộc buôn lậu vật liệu sinh học đang leo thang - đánh dấu vụ việc thứ hai chỉ trong chưa đầy một tuần.

Han Chengxuan, nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học Khoa học và Công nghệ Hoa Trung (HUST) ở Vũ Hán, bị cáo buộc đã gửi 4 kiện hàng không khai báo, chứa vật liệu sinh học từ Trung Quốc đến một phòng thí nghiệm thuộc Đại học Michigan, đồng thời khai man với các đặc vụ liên bang về hành vi này.

Vụ bắt giữ diễn ra vào ngày 8/6, chỉ vài ngày sau khi hai công dân Trung Quốc khác là Yunqing Jian và Zunyong Liu – đều có liên hệ với Đại học Michigan – bị khởi tố vì cố tình vận chuyển trái phép một loại mầm bệnh gây hại cây trồng có khả năng gây tổn thất lớn cho nông nghiệp Mỹ.

Theo thông báo từ Bộ Tư pháp Mỹ, Han – hiện là sinh viên của Khoa Khoa học và Công nghệ Sinh học thuộc HUST – bị lực lượng Hải quan và Bảo vệ Biên giới (CBP) chặn lại tại sân bay quốc tế Detroit vào hôm 8/6 khi nhập cảnh bằng thị thực trao đổi J1.

Ban đầu, Han được cho là đã khai gian với nhân viên CBP, nhưng sau đó thừa nhận với FBI rằng cô đã gửi các kiện hàng chứa “vật liệu sinh học liên quan đến giun tròn”. Giới chức cũng phát hiện dữ liệu trong điện thoại của Han đã bị xóa ba ngày trước khi cô tới Mỹ.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) cho hay, giun tròn là loài ký sinh hình ống, có kích thước từ hiển vi đến vài cm và có thể gây nhiễm trùng nghiêm trọng ở ruột hoặc các mô của người lẫn động vật.

Quyền công tố viên liên bang Mỹ Jerome Gorgon tuyên bố: “Vụ buôn lậu vật liệu sinh học bị cáo buộc liên quan đến một công dân từ đại học khoa học và công nghệ ở Vũ Hán, Trung Quốc - gửi sang phòng thí nghiệm Đại học Michigan - là một phần trong xu hướng đáng lo ngại đe dọa an ninh quốc gia của chúng ta”.

Denis Simon – thành viên nghiên cứu tại Viện Quincy vì Trách nhiệm Quốc gia (Washington), đồng thời là giáo sư thỉnh giảng tại Viện Nghiên cứu Châu Á - Thái Bình Dương thuộc Đại học Duke – cho biết động cơ của Han có thể dao động từ “sai sót học thuật” mang tính vô tình, cho đến những hành vi có dấu hiệu đáng ngờ hơn.

Ông nhận định, trong bối cảnh căng thẳng Mỹ - Trung gia tăng, các nhà khoa học Trung Quốc có thể e ngại việc công khai vận chuyển mẫu sinh học sẽ dẫn đến bị kiểm tra gắt gao, trễ visa hoặc hủy dự án.

“Không hiếm trường hợp các nhà nghiên cứu nước ngoài mới vào nghề đánh giá thấp yêu cầu tuân thủ và an toàn sinh học tại Mỹ – đặc biệt nếu cơ chế giám sát tại quốc gia của họ còn lỏng lẻo hoặc thiếu rõ ràng”, ông Simon nói.

Vụ việc của Han, theo ông, phản ánh điểm giao thoa phức tạp giữa khoa học, an ninh quốc gia và địa chính trị.

Ông nói thêm: “Vụ án này có thể trở thành phép thử cho cách Mỹ xử lý những vi phạm học thuật ‘vùng xám’ trong bối cảnh ngày càng giám sát chặt chẽ học giả Trung Quốc. Đồng thời, nó cũng đặt ra những câu hỏi cấp bách về tương lai của việc luân chuyển khoa học quốc tế, đào tạo tuân thủ quy định nghiên cứu, cũng như trách nhiệm rà soát của các trường đại học Mỹ”.

Việc bắt giữ Han diễn ra chỉ một ngày sau khi Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Chicago ra tuyên bố chính thức, thông báo họ đang yêu cầu thông tin liên quan đến vụ việc của Jian và Liu, đồng thời khẳng định “kiên quyết phản đối” phía Mỹ.

Hai công dân này bị cáo buộc tìm cách đưa vào Mỹ một loại nấm mầm bệnh có tên Fusarium graminearum trong năm ngoái.

Phía ngoại giao Trung Quốc chỉ trích vụ việc trước đó là hành vi “chính trị hóa” của Mỹ và là minh chứng cho “khái niệm an ninh quốc gia bị lạm dụng quá mức”.

Theo SCMP

>> Tin tặc Trung Quốc biến điện thoại thành vũ khí, Mỹ đối mặt khủng hoảng chưa từng có