Chính sách tài khóa đang kích cầu cho nền kinh tế như thế nào?

Năm 2025 đang mở ra một kỷ nguyên mới cho chính sách tài khóa tại Việt Nam. Không còn chỉ là công cụ giải cứu ngắn hạn, tài khóa giờ đây đang được định hình như một kiến trúc chủ động, tích hợp và dài hạn nhằm thúc đẩy tăng trưởng thực chất.

Trong bối cảnh áp lực từ thuế quan, tỷ giá và các biến động địa chính trị toàn cầu đè nặng lên dư địa chính sách tiền tệ, thì sự linh hoạt, chủ động và quy mô đủ lớn của chính sách tài khóa lại nổi lên như trụ cột định hướng kỳ vọng và dẫn dắt đà phục hồi.

Với mục tiêu tăng trưởng 8% năm 2025, việc “kích cầu” thông qua tài khóa không chỉ là yêu cầu, mà còn là một bài toán chiến lược cần lời giải khôn ngoan và hiệu quả.

Người tiêu dùng tăng chi tiêu nhờ chính sách giảm thuế VAT. Ảnh minh họa, nguồn: Internet.

Giảm thuế VAT: Cú hích đúng lúc cho tiêu dùng và niềm tin thị trường

Một trong những nội dung trọng tâm được Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình Quốc hội là đề xuất kéo dài chính sách giảm 2% thuế suất giá trị gia tăng (VAT) đến hết năm 2026. Theo Bộ Tài chính, chính sách lần này mở rộng đáng kể về phạm vi, bao gồm cả các nhóm hàng hóa và dịch vụ có vai trò chiến lược như công nghệ thông tin, kim loại, hóa chất, xăng dầu, than nhập khẩu và dầu mỏ tinh chế.

Tổng mức giảm thu ngân sách do chính sách này dự kiến lên tới 121.740 tỷ đồng, trong đó riêng nửa cuối năm 2025 ước giảm 39.540 tỷ đồng và cả năm 2026 giảm tiếp 82.200 tỷ đồng. Tuy nhiên, thay vì là gánh nặng tài khóa, giảm thuế được kỳ vọng sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực, nhờ đòn bẩy sản xuất – tiêu dùng.

Thực tiễn những năm gần đây cho thấy, chính sách giảm VAT từng được áp dụng trong giai đoạn 2022–2024 đã không làm hụt thu ngân sách. Ngược lại, tổng thu năm 2024 vẫn vượt mốc 2 triệu tỷ đồng, tăng tới 16,2% so với năm trước, bất chấp tác động giảm thuế gần 133.000 tỷ đồng.

Theo nhận định của TS. Nguyễn Ngọc Tú: “Giảm thuế không làm giảm thu ngân sách, mà giúp tăng thu nhờ hiệu ứng mở rộng sản xuất, tăng tiêu dùng và tạo thêm việc làm”. Báo cáo của Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) cũng cho thấy, tăng trưởng doanh thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ trong quý I/2025 đạt 8,8%, chủ yếu nhờ nhóm hàng thiết yếu – những mặt hàng được hưởng lợi trực tiếp từ giảm VAT.

Đây chính là cú hích tâm lý cho người tiêu dùng trong bối cảnh áp lực chi tiêu đang gia tăng, đồng thời là chỉ báo tích cực cho các nhà đầu tư về kỳ vọng cầu nội địa hồi phục mạnh.

Đầu tư công: Đòn bẩy cho phục hồi kinh tế thực

Nếu giảm thuế là cú hích “cầu”, thì chi đầu tư công chính là công cụ “cung” quan trọng để kích thích sản xuất và tạo hiệu ứng lan tỏa cho cả chuỗi giá trị. Theo Bộ Tài chính, trong quý I/2025, tổng chi ngân sách nhà nước đã đạt 428.200 tỷ đồng, tăng 11,6% so với cùng kỳ 2024.

Tuy nhiên, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công mới chỉ đạt 8,98% kế hoạch năm, cho thấy thách thức lớn trong khâu thực thi. Nhiều dự án trọng điểm quốc gia vẫn chậm tiến độ như cao tốc Bắc – Nam, sân bay Long Thành, các công trình điện lực và hạ tầng xã hội.

Dù vậy, cơ cấu phân bổ vốn cho năm 2025 cho thấy ưu tiên rõ ràng cho các lĩnh vực có hiệu ứng lan tỏa cao như giao thông liên vùng, chuyển đổi số, đổi mới giáo dục và nghiên cứu phát triển. Đây là những lĩnh vực không chỉ tạo việc làm quy mô lớn mà còn thúc đẩy năng suất và khả năng chống chịu dài hạn của nền kinh tế.

Theo phân tích của Chứng khoán VietinBank (CTS), nếu giải ngân vốn đầu tư công đạt trên 85%, GDP năm 2025 có thể tăng tới 7,4% – vượt xa mức trung bình 6,2% của giai đoạn 2015–2019. Riêng lĩnh vực xây dựng và vật liệu xây dựng có thể tăng trưởng từ 12–15%, kéo theo sự phục hồi của các ngành phụ trợ như cơ khí, logistics và vận tải.

Điều này cho thấy đầu tư công không chỉ tạo ra dòng tiền tức thì cho thị trường mà còn xây nền hạ tầng cho tăng trưởng dài hạn – điều mà bất kỳ nhà đầu tư nào cũng đặc biệt quan tâm khi đánh giá triển vọng trung – dài hạn của nền kinh tế.

Tín dụng tài khóa 0% và “khoan thư sức doanh nghiệp”

Bên cạnh giảm thuế, chính sách gia hạn thời gian nộp thuế, phí và tiền thuê đất cũng đang phát huy tác dụng như một dạng “khoản vay không lãi suất”. Tính đến hết năm 2024, tổng quy mô miễn, giảm, gia hạn thuế, phí và tiền thuê đất đạt gần 900.000 tỷ đồng. Riêng năm 2025, quy mô hỗ trợ dự kiến lên đến 204.000 tỷ đồng – mức cao nhất trong lịch sử.

Ông Lê Đại Quảng – Phó Tổng Giám đốc Công ty Dệt may Supertex – chia sẻ: “Khoản gia hạn thuế đã giúp doanh nghiệp có thêm dòng tiền để đầu tư máy móc tự động hóa, tăng năng suất và giảm chi phí lao động”. Trong bối cảnh lãi suất thương mại vẫn ở mức cao với nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ, chính sách gia hạn nộp thuế không chỉ giúp cải thiện thanh khoản mà còn đóng vai trò như nguồn tín dụng ổn định từ phía Nhà nước.

Ngoài ra, các chính sách miễn giảm thuế nhập khẩu nguyên liệu đầu vào như khô đậu tương, ngô, than đá, dầu thô… cũng giúp giảm chi phí sản xuất và tăng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trong bối cảnh giá nguyên liệu toàn cầu leo thang.

Chính những chính sách linh hoạt này đang tạo nền tảng vĩ mô ổn định và hỗ trợ vi mô thiết thực – điều mà giới đầu tư và các nhà môi giới đánh giá là tín hiệu tích cực cho triển vọng thị trường doanh nghiệp niêm yết trong năm nay.

Chuyển đổi số và hậu kiểm: Để chính sách thẩm thấu đúng nơi, đúng chỗ

Một điểm sáng không thể bỏ qua trong điều hành tài khóa là cải cách hành chính và chuyển đổi số. Theo Bộ Tài chính, đến cuối năm 2024, gần như 100% doanh nghiệp đã thực hiện khai báo và nộp thuế điện tử. Hệ thống hóa đơn điện tử được triển khai rộng khắp giúp rút ngắn thời gian kê khai, giảm chi phí tuân thủ và tăng tính minh bạch.

Tuy nhiên, để đảm bảo chính sách “chạm” được đến đúng đối tượng thụ hưởng, Bộ Tài chính cũng đang đẩy mạnh cơ chế hậu kiểm. Bà Nguyễn Thị Cúc – Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam – cảnh báo: “Nếu không có cơ chế giám sát mạnh, chính sách giảm thuế sẽ bị gián đoạn tại các khâu trung gian, không đến được tay người tiêu dùng cuối cùng”.

Do đó, cơ chế công khai giá đầu ra, bắt buộc minh bạch chuỗi phân phối và kiểm tra dòng tiền từ hỗ trợ thuế đang được hoàn thiện. Đây là yếu tố rất quan trọng để nhà đầu tư, đặc biệt là khối tổ chức, có thể lượng hóa được hiệu quả của chính sách trong báo cáo tài chính doanh nghiệp.

Tài khóa kiến tạo: Hệ sinh thái mới cho tư nhân và tăng trưởng xanh

Tầm nhìn của chính sách tài khóa không dừng lại ở các gói hỗ trợ. Từ năm 2025, Bộ Tài chính đang chuyển hướng sang xây dựng một hệ sinh thái tài khóa nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân phát triển bền vững. Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị đặt mục tiêu đến năm 2045, khu vực tư nhân đóng góp trên 70% GDP.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, hàng loạt chính sách ưu đãi thuế đang được thiết kế cho các doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu – phát triển (R&D), khởi nghiệp sáng tạo, sản xuất xanh và chuyển đổi số. Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cũng đang nghiên cứu các công cụ tài chính xanh như trái phiếu xanh, quỹ đầu tư khí hậu, bảo hiểm rủi ro thiên tai... nhằm đa dạng hóa nguồn lực và phân tán rủi ro vĩ mô.

Cách tiếp cận này không chỉ giúp thúc đẩy tăng trưởng bền vững, mà còn định vị lại vai trò của tài khóa như một “kiến trúc sư” trong phát triển thể chế và nền kinh tế xanh – điều kiện tiên quyết để Việt Nam giữ vững vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu và đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của nhà đầu tư quốc tế.

Tài khóa từ “lá chắn” đến “bàn tay dẫn đường”

Trong bức tranh phục hồi năm 2025, chính sách tài khóa không chỉ đóng vai trò hỗ trợ, mà đã thực sự trở thành công cụ chủ động dẫn dắt. Từ giảm thuế VAT đúng thời điểm, mở rộng đầu tư công, đến các giải pháp tín dụng tài khóa và hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp – tất cả đang tạo ra hiệu ứng cộng hưởng mạnh mẽ, không chỉ với tăng trưởng ngắn hạn, mà còn với năng lực cạnh tranh dài hạn.

TS. Cấn Văn Lực – Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính – tiền tệ quốc gia – khẳng định: “Chính sách tài khóa phải chuyển vai – từ giải nguy sang kiến tạo. Muốn vậy, phải kết hợp chặt chẽ với tiền tệ, cải cách thể chế và nâng cao năng lực thực thi”.

Với chiến lược đúng đắn, minh bạch và nhất quán như hiện nay, chính sách tài khóa có đủ cơ sở để trở thành “người cầm cờ” cho hành trình vươn lên mạnh mẽ của kinh tế Việt Nam – không chỉ trong năm 2025, mà còn trong suốt thập niên tới.

>> Nâng trần sở hữu nước ngoài từ 30% lên 49%: Ngân hàng Việt đón ‘làn sóng tỷ USD’ từ quốc tế?