Chọn nhà thầu Trung Quốc, siêu dự án tàu cao tốc lo vỡ nợ hơn 192.351 tỷ đồng

Quỹ đầu tư quốc gia Danantara hôm thứ Tư (8/10) cho biết, Indonesia – nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á đã bắt đầu đàm phán chính thức với Trung Quốc để tái cơ cấu khoản nợ hàng tỷ USD của siêu dự án đường sắt cao tốc quy mô lớn.

Vào tháng 10 năm 2023, Indonesia đã khánh thành tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên của Đông Nam Á và Nam bán cầu, còn được gọi là Whoosh (từ viết tắt của khẩu hiệu tiếng Indonesia: “Waktu Hemat, Operasi Optimal, Sistem Hebat”, nghĩa là “Tiết kiệm thời gian, Vận hành tối ưu, Hệ thống vượt trội”), nối thủ đô Jakarta với thành phố Bandung ở tỉnh Tây Java.

Tuyến đường sắt Whoosh dài 143 km (89 dặm) với tốc độ vận hành tối đa là 350 km/h (220 dặm/h) và tốc độ thiết kế của tàu KCIC400AF là 420 km/h (260 dặm/h), khiến nó trở thành mạng lưới đường sắt thương mại hoạt động nhanh nhất trên thế giới, ngang bằng với một số tuyến ở Trung Quốc.

Siêu dự án trị giá 7,3 tỷ USD (hơn 192.351 tỷ đồng) này chủ yếu dựa vào các khoản vay từ Trung Quốc, nhưng hiện nay Indonesia đang gặp khó khăn trong việc hoàn trả nợ vay. Tổng Giám đốc điều hành (CEO) Danantara, ông Rosan Roeslani thừa nhận rằng Jakarta đã đàm phán với Bắc Kinh nhằm tránh rơi vào tình trạng vỡ nợ.

“Đúng vậy, các cuộc đàm phán với Chính phủ Trung Quốc vẫn đang diễn ra”, ông Rosan phát biểu với báo chí bên lề Hội nghị Thượng đỉnh Nhà đầu tư (Investor Daily Summit) 2025 tại Jakarta.

CEO Danantara từ chối tiết lộ chi tiết nhưng cho biết quỹ này sẽ công bố thông tin sau khi đạt được thỏa thuận. Tuy nhiên, ông Rosan khẳng định Indonesia sẽ tránh mọi kế hoạch có thể dẫn đến vấn đề tương tự trong tương lai.

“Chúng tôi không muốn một kiểu tái cơ cấu nợ có thể gây rắc rối về sau, mà mong muốn một giải pháp toàn diện, mang tính cải cách. Sau khi tái cơ cấu, chúng tôi sẽ không còn phải đối mặt với những vấn đề tương tự, bao gồm nguy cơ vỡ nợ”, ông nói thêm.

Ông Rosan cũng ám chỉ rằng Chính phủ Indonesia sẽ hết sức thận trọng khi xem xét mở rộng tuyến đường sắt cao tốc đến Surabaya, thủ phủ của tỉnh Đông Java.

“Việc mở rộng dự án thuộc quyền của Bộ trưởng Bộ Cơ sở hạ tầng Agus Harimurti Yudhoyono. Nhưng điều cốt lõi là nếu tiếp tục mở rộng đến Surabaya, cấu trúc tài chính phải bền vững”, ông Rosan nói.

Video trải nghiệm của du khách ở khoang hạng Nhất tàu điện cao tốc Whoosh của Indonesia năm 2025 từ Bandung về Jakarta chỉ mất 36 phút - Nguồn clip: Zacc Travels

Dự án tàu điện cao tốc Whoosh đã giúp rút ngắn thời gian di chuyển từ Jakarta đến Bandung từ 3 giờ đi ô tô xuống chỉ còn 45 phút. Ngân hàng Phát triển Trung Quốc (CDB) thuộc sở hữu Nhà nước đã tài trợ 75% tổng chi phí dự án.

Các phương tiện truyền thông đưa tin Trung Quốc áp mức lãi suất 2%/năm cho khoản nợ gốc. Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 và vấn đề giải phóng mặt bằng đã khiến siêu dự án đường sắt cao tốc Whoosh đội vốn thêm 1,2 tỷ USD (hơn 31.619 tỷ đồng). Trung Quốc đã áp dụng mức tính lãi suất 3,4%/năm với Indonesia cho phần chi phí phát sinh này.

Đơn vị vận hành tuyến đường sắt cao tốc Whoosh là KCIC, liên doanh giữa các tập đoàn Nhà nước Indonesia và Trung Quốc. Phía Indonesia thông qua Công ty TNHH Hợp tác các Doanh nghiệp Nhà nước Indonesia (Pilar Sinergi BUMN Indonesia – PSBI) nắm 60% cổ phần, phần còn lại thuộc về Công ty Đường sắt cao tốc Bắc Kinh Á Vạn (Beijing Yawan HSR).

Trong PSBI, Công ty Đường sắt Indonesia (Kereta Api Indonesia – KAI) sở hữu 58,53%, tiếp theo là Tập đoàn xây dựng Wijaya Karya (33,36%), nhà điều hành đường cao tốc Jasa Marga (7,08%) và công ty nông nghiệp Perkebunan I (1,03%). KCIC tự chi trả 25% chi phí xây dựng từ vốn của mình.

Tuyến tàu điện tốc độ cao Whoosh đã khiến KAI chịu áp lực tài chính nghiêm trọng. Năm 2024, PSBI ghi nhận khoản lỗ gần 4.200 tỷ rupiah (tương đương 253,1 triệu USD, xấp xỉ 6.669 tỷ đồng), trong đó KAI phải gánh lỗ khoảng 2.230 tỷ rupiah (hơn 3.540 tỷ đồng).

Lãnh đạo KAI, ông Bobby Rasyidin từng nói với các nhà lập pháp Indonesia vào tháng 8 năm nay rằng dự án Whoosh là “quả bom hẹn giờ”, đồng thời cho biết công ty này sẽ cố gắng thảo luận với Danantara để tìm giải pháp khả thi. Hiện nay, tất cả các doanh nghiệp Nhà nước Indonesia đều thuộc quyền quản lý của quỹ đầu tư quốc gia Danantara.

Theo Jakarta Globe