Hàng nghìn toa tàu sắp phải dừng hoạt động

Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) cho biết, toàn ngành hiện nay có 258 đầu máy, 980 toa xe khách và hơn 4.300 toa xe hàng. Tuy nhiên, đến hết năm 2025, toàn ngành sẽ có ít nhất 114 đầu máy, 1.472 toa xe hàng và 168 toa xe khách hết niên hạn sử dụng, buộc phải dừng hoạt động.

Trong khi đó, quy hoạch mạng lưới đường sắt đến năm 2050 đặt mục tiêu phát triển 25 tuyến với tổng chiều dài hơn 6.300km, trong đó có 18 tuyến mới. Riêng dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam cần tới 1.100 toa xe EMU; đường sắt đô thị cần tới gần 1.500 toa; đường sắt hiện hữu và các tuyến điện khí hóa cần thêm hàng trăm đầu máy, hàng nghìn toa khách cùng hơn 7.000 toa hàng.

Ông Hoàng Năng Khang, Phó Tổng Giám đốc VNR cho biết, công nghiệp đường sắt trong nước hiện mới dừng ở sửa chữa, thay thế hệ thống cũ, chưa sản xuất được đầu máy điện và năng lực đóng mới toa hàng còn rất hạn chế.

Trước thực tế đó, VNR đã trình dự án xây dựng Tổ hợp công nghiệp đường sắt tại Hà Nội với quy mô 250ha, tổng vốn sơ bộ hơn 17.500 tỷ đồng. Mục tiêu của dự án là làm chủ công nghệ, từng bước nội địa hóa đầu máy, toa xe; chế tạo linh kiện, phần mềm tín hiệu - điện khí hóa; đồng thời sửa chữa, bảo trì toàn bộ phương tiện.

Tổ hợp sẽ bao gồm:

- Nhà máy sản xuất, lắp ráp phương tiện, thiết bị, phụ tùng.

- Trung tâm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và đào tạo.

- Trung tâm sửa chữa, bảo trì.

- Hệ thống kết nối trực tiếp với mạng lưới đường sắt quốc gia.

Dự án dự kiến sử dụng vốn đầu tư công kết hợp vốn xã hội hóa. Nhà nước sẽ đầu tư cho hạ tầng kỹ thuật, tuyến kết nối, trung tâm R&D; doanh nghiệp được bổ sung vốn điều lệ và kêu gọi tư nhân tham gia sản xuất, kinh doanh.

Theo định hướng, công suất sản xuất hằng năm của tổ hợp có thể đạt 10 đầu máy diesel hoặc năng lượng sạch, 15 đầu máy điện, 50 toa khách thường, 60 toa khách tốc độ 160km/h, 300 toa hàng khổ 1.000 và 1.435mm, cùng 200 toa xe đô thị.

Lộ trình vận hành:

- Giai đoạn 2029-2031: Lắp ráp đầu máy điện, năng lượng sạch; sản xuất toa khách tốc độ 160km/h; lắp ráp đoàn tàu EMU cho metro.

- Giai đoạn 2031-2032: Hoàn thiện sản xuất toa khách, toa hàng tốc độ 160km/h; lắp ráp đoàn tàu EMU đô thị.

- Giai đoạn 2032-2035: Làm chủ sản xuất toa khách, toa hàng dưới 160km/h; nội địa hóa 30%.

- Với đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam: Sau 2032 bắt đầu lắp ráp đoàn tàu EMU; đến 2035 nội địa hóa 20%, giai đoạn 2035-2040 đạt 50%, và đến 2050 phấn đấu 80%.

Theo VNR, để dự án khả thi cần nhiều cơ chế đặc thù như chỉ định thầu công nghệ cao, áp dụng suất đầu tư tham khảo quốc tế, rút ngắn thẩm định môi trường và giải phóng mặt bằng một lần cho toàn bộ quy mô.