Ngôi nhà cổ hơn 100 tuổi từng là vựa mắm cho toàn vùng, nay lọt thỏm giữa cao ốc triệu đô của bến Vân Đồn

Nằm lặng lẽ dọc theo tuyến kênh Bến Nghé, giữa dòng xe cộ hối hả của đường Bến Vân Đồn, phường Vĩnh Hội, TP. HCM, một căn nhà cổ hơn 100 năm tuổi vẫn âm thầm hiện diện như một dấu tích còn sót lại của Sài Gòn xưa. Ít ai biết rằng, nơi này từng là trụ sở của một trong những hãng nước mắm lớn nhất nhì đất Sài Thành đầu thế kỷ 20.

Ngôi nhà thuộc khu vực làng Vĩnh Hội xưa – một vùng đất sầm uất nằm ngay sát bến cảng và khu buôn bán hàng hải. Nhà cổ được xây dựng theo phong cách Á – Âu pha trộn, với các đường gờ mái vòm, cửa lá sách và kết cấu tường gạch dày đến hơn 40cm, là kiểu kiến trúc dành cho cơ sở sản xuất kiêm nhà ở đầu thế kỷ 20. Mặt tiền quay ra kênh, phía sau thông ra các con hẻm nhỏ, rất tiện cho hoạt động vận chuyển, bốc xếp hàng hóa khi chưa có hệ thống đường nhựa như ngày nay.

Với vị trí thuận lợi ngay mặt tiền kênh, kết nối trực tiếp vớisông Sài Gòn, căn nhà từng là nơi vận hành hãng nước mắm mang thương hiệu danh tiếng thời bấy giờ. Cũng tại nơi này, những chiếc ghe chở thùng mắm từ miền Trung, đặc biệt là Phan Thiết và Phú Quốc, cập bến mỗi ngày, đưa nước mắm thượng hạng vào sâu nội thành, phân phối đến các khu chợ và nhà hàng sang trọng của Sài Gòn – Chợ Lớn.

> > Ngôi nhà cổ dựng hoàn toàn từ gỗ quý như 'vàng ròng lộ thiên' toả hương thơm ngát khiến ai nấy đều sửng sốt

Theo lời kể của các cư dân lớn tuổi sống lâu năm trong khu vực, nơi đây từng là một trong những "vựa nước mắm" lớn bậc nhất Sài Gòn, cung cấp sản phẩm cho hàng loạt nhà hàng, khách sạn và cả thương lái xuất khẩu. Cái tên hãng nước mắm gắn với căn nhà này từng in dấu trong ký ức nhiều thế hệ Sài Gòn, trước khi dần mai một theo thời gian.

Đặc biệt hơn, không chỉ phục vụ sản xuất – kinh doanh, trụ sở này còn thường xuyên đóng vai trò "cơ sở" nuôi dưỡng tinh thần yêu nước cho cán bộ tham gia phong trào Duy Tân và Đông Du trước Cách mạng.

Năm 2021, khoác lớp sơn trắng mới và kết hợp một số vật liệu hiện đại như cửa nhôm kính nhưng nhà vẫn giữ được nét trang nhã và giữ nguyên dáng dấp kiêu hãnh của một "cơ ngơi" thịnh vượng một thời. Giữa đô thị hiện đại chen chúc cao ốc, di tích nhỏ bé này như một chứng tích sống động về một Sài Gòn thuở hưng thịnh của giao thương sông nước, và cả sự phát triển của ngành hàng thủ công – thực phẩm truyền thống.

Hiện nay, tuyến đường Bến Vân Đồn – nơi ngôi nhà cổ tọa lạc – là một trong những trục phát triển sầm uất nhất TP. HCM, với hàng loạt dự án cao ốc triệu đô đắt đỏ. Tuy nhiên, ngôi nhà cổ bên kênh Bến Nghé vẫn âm thầm lưu giữ ký ức của một thời kỳ vàng son, gợi nhắc về một Sài Gòn từng là đầu mối giao thương lớn bậc nhất Đông Dương – nơi nước mắm không chỉ là gia vị, mà còn là thương hiệu, là ngành nghề, là văn hóa của người Việt Nam.