Nhà nước sẽ cần hỗ trợ gần 110 triệu USD cho tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng trong 5 năm đầu vận hành
Theo tờ trình của Chính phủ, tuyến đường sắt này có tổng chiều dài khoảng 390,9km với tổng mức đầu tư sơ bộ khoảng 203.231 tỷ đồng.
Tại phiên họp thứ 42 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh đã trình bày kết quả thẩm tra về chủ trương đầu tư dự án xây dựng Tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.
Theo tờ trình của Chính phủ, tuyến đường sắt này có tổng chiều dài khoảng 390,9km với 3 tuyến nhánh dài 27,9km.
Điểm đầu tuyến đặt tại ga Lào Cai, kết nối với ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc) và điểm cuối tại khu bến Lạch Huyện (Hải Phòng), đi qua địa phận 9 tỉnh, thành phố. Tổng mức đầu tư sơ bộ của dự án ước tính khoảng 203.231 tỷ đồng (tương đương 8,369 tỷ USD).
Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, Ủy ban Kinh tế cơ bản thống nhất với đề xuất của Chính phủ về phạm vi, quy mô đầu tư, tiêu chuẩn kỹ thuật, tốc độ thiết kế dự án.
Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh cho biết, Ủy ban Kinh tế cơ bản thống nhất với các đề xuất về phạm vi, quy mô, tiêu chuẩn kỹ thuật và tốc độ thiết kế dự án. Tuy nhiên, về hiệu quả kinh tế, Chính phủ dự báo trong 5 năm đầu khai thác, doanh thu từ dự án chỉ đủ để bù đắp chi phí vận hành, bảo trì và phương tiện. Trong giai đoạn này, Nhà nước cần hỗ trợ khoảng 109,36 triệu USD cho chi phí bảo trì kết cấu hạ tầng từ nguồn vốn sự nghiệp kinh tế.
"Ngoài ra, dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam dự kiến trong 4 năm đầu khai thác cũng sẽ phải bù lỗ khoảng 778 triệu USD. Như vậy, riêng 2 dự án này Nhà nước cần hỗ trợ sơ bộ khoảng 887,36 triệu USD", Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế nói.
Do đó, Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ đánh giá toàn diện hiệu quả các dự án đường sắt trong tương lai, đồng thời xây dựng phương án tài chính và khai thác khả thi, hạn chế tối đa rủi ro vận hành.
Theo dự kiến, tuyến đường sắt hiện hữu (khổ 1.000mm) sẽ được duy trì để phục vụ vận tải hành khách nội địa, du lịch chặng ngắn và một số loại hàng hóa có sẵn kết nối với tuyến.
Tuy nhiên, một số ý kiến bày tỏ lo ngại rằng khi tuyến đường sắt mới đi vào hoạt động, hiệu quả của tuyến đường sắt hiện hữu cũng như các tuyến cao tốc song hành sẽ bị ảnh hưởng đáng kể. Do đó, cần bổ sung các kịch bản khai thác và giải pháp cho tình huống phải dừng khai thác tuyến đường sắt hiện hữu do không đảm bảo hiệu quả kinh tế.
Về nguồn vốn, dự án có quy mô đầu tư rất lớn. Giai đoạn 2021-2025, nhu cầu vốn khoảng 128 tỷ đồng đã được Chính phủ cân đối trong kế hoạch đầu tư công trung hạn. Giai đoạn 2026-2030, nhu cầu vốn dự kiến là 177.282 tỷ đồng và giai đoạn 2031-2035 là 25.821 tỷ đồng.
Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh, mặc dù kiến nghị của Chính phủ về nguồn vốn là có cơ sở, nhưng cần đảm bảo tuân thủ các nguyên tắc cân đối vĩ mô và an toàn nợ công quốc gia trong quá trình triển khai dự án.
Về hướng tuyến, Ủy ban Kinh tế nhận thấy dự án chủ yếu bám theo tuyến đường bộ cao tốc Nội Bài - Lào Cai và Hà Nội - Hải Phòng.
Để giảm diện tích đất cần thu hồi, bồi thường, tái định cư và hạn chế tình trạng đất xen kẹp giữa tuyến đường sắt và đường cao tốc, Ủy ban đề nghị Chính phủ chỉ đạo rà soát, lựa chọn phương án hướng tuyến tối ưu nhằm kết nối hiệu quả với mạng lưới đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị và các hệ thống giao thông khác, đồng thời giảm thiểu các tác động tiêu cực tới doanh nghiệp và người dân.
Về tiến độ thực hiện, Ủy ban Kinh tế cảnh báo rằng với quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp và thời gian thực hiện kéo dài, dự án có nguy cơ gặp phải những rủi ro như đã xảy ra với nhiều dự án trọng điểm trước đây. Các vấn đề bao gồm công tác chuẩn bị đầu tư chưa kỹ lưỡng, dự toán không sát thực tế, phương án thực hiện thiếu khả thi dẫn đến kéo dài thời gian và đội vốn.
Do đó, Ủy ban yêu cầu nghiên cứu kỹ lưỡng, đưa ra giải pháp khắc phục để ngăn chặn tình trạng tương tự tái diễn.
Một vấn đề khác được nêu tại phiên họp là chính sách miễn, giảm trách nhiệm cho cán bộ, công chức tham gia xây dựng các cơ chế thúc đẩy tiến độ dự án.
Theo ông Vũ Hồng Thanh, quy định này chưa rõ ràng về phạm vi, mức độ và hình thức áp dụng, có nguy cơ tạo ra tiền lệ không công bằng so với các dự án khác. Trong khi đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 73/2023 với các chính sách khuyến khích, bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.
Vì vậy, cơ quan thẩm tra đề nghị cân nhắc kỹ lưỡng, báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét quyết định.
Nêu ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh sự cần thiết phải trình Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư dự án, song lưu ý cần tối ưu hóa hướng tuyến để hạn chế việc đi qua các khu dân cư và đất rừng. Ông cũng yêu cầu chuẩn bị kỹ phương án thu hồi đất, bồi thường, tái định cư; bố trí các ga kết nối với hạ tầng khu vực; cập nhật định mức đơn giá, công nghệ và giải pháp bảo vệ môi trường nhằm tránh kéo dài thời gian, đội vốn và gây lãng phí.
Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nhất trí trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến về chủ trương đầu tư dự án tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9, dự kiến khai mạc vào ngày 12/2.
