Quốc gia Đông Nam Á bất ngờ ‘ra đòn’, tham vọng AI của Trung Quốc gặp khó

Trong những năm gần đây, Malaysia đã thu hút dòng vốn khổng lồ từ các tập đoàn công nghệ Mỹ như Microsoft, Amazon, Google và cả các “ông lớn” Trung Quốc gồm Tencent, Huawei, Alibaba. Lợi thế về đất đai giá rẻ, chi phí điện thấp và nhu cầu AI trong nước tăng trưởng mạnh khiến quốc gia này nổi lên thành “nam châm” hút đầu tư.

Theo DC Byte, hơn 60% công suất trung tâm dữ liệu đang xây dựng tại 5 thị trường tăng trưởng chính ở Đông Nam Á được đặt tại Malaysia, chủ yếu dồn về bang Johor, nơi hưởng lợi từ chi phí rẻ hơn so với Singapore.

Tuy nhiên, làn sóng bùng nổ này đang chững lại khi Malaysia đối mặt với hạn chế về điện lưới, nguồn nước, đồng thời chịu áp lực từ Washington nhằm ngăn Trung Quốc sử dụng trung tâm dữ liệu trong khu vực như “cửa sau” để tiếp cận chip AI Mỹ bị kiểm soát xuất khẩu.

Từ tháng 7, Malaysia, đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc tại Đông Nam Á, đã yêu cầu giấy phép cho mọi hoạt động xuất khẩu, trung chuyển và quá cảnh chip hiệu năng cao của Mỹ như sản phẩm của Nvidia. Các dòng chip thay thế từ Trung Quốc hiện vẫn kém xa về khả năng duy trì và phát triển các mô hình AI tiên tiến có thể cạnh tranh với Mỹ.

Dù quy định mới vẫn chừa “kẽ hở” cho trung tâm dữ liệu tại Malaysia nhập chip Mỹ để dùng trong nước, giới chuyên gia cảnh báo hoạt động này sẽ bị giám sát gắt gao hơn khi Kuala Lumpur đang đàm phán hiệp định thương mại với Washington.

Bộ Thương mại Mỹ nhiều lần bày tỏ lo ngại rằng chip AI mua từ nước ngoài có thể được dùng để huấn luyện mô hình AI tại Trung Quốc, kể cả cho mục đích quân sự.

AI và “Vành đai – Con đường”

Trung Quốc bắt đầu chiến lược mở rộng trung tâm dữ liệu ra nước ngoài từ năm 2021, kêu gọi doanh nghiệp phát triển hạ tầng tại các quốc gia tham gia Sáng kiến Vành đai – Con đường, trong đó có Malaysia.

Trong chuyến thăm Malaysia hồi tháng 4, Chủ tịch Tập Cận Bình và Thủ tướng Anwar Ibrahim đã ra tuyên bố chung, nhấn mạnh hợp tác về kết nối dữ liệu, 5G và AI.

Tại Johor, tập đoàn GDS Holdings, một trong những nhà vận hành trung tâm dữ liệu lớn nhất Trung Quốc, đã xây dựng khu phức hợp siêu trung tâm dữ liệu từ 2 năm trước và tiếp tục mở rộng. Tuy nhiên, trước sức ép ngày càng tăng từ Mỹ, GDS đã dần cắt giảm sở hữu tại công ty con ở Singapore và tách thành thực thể độc lập DayOne hồi tháng 1/2025.

Ông Lee Ting Han, Phó chủ tịch điều phối phát triển trung tâm dữ liệu bang Johor, cho rằng động thái “tái thương hiệu” này phản ánh nỗ lực của doanh nghiệp Trung Quốc nhằm đa dạng hóa khách hàng giữa lúc căng thẳng thương mại leo thang.

Johor – trung tâm mới, nhưng đang chậm lại

Singapore từng áp lệnh “đóng băng” xây dựng trung tâm dữ liệu mới trong 3 năm vì lo ngại năng lượng và nước, đến năm 2023 mới mở lại với hạn mức 300 MW công suất.

Trong khi đó, Johor hiện có 12 trung tâm dữ liệu đang hoạt động với tổng công suất gần 370 MW, và thêm 28 dự án đang triển khai với công suất dự kiến gần 900 MW. Tính đến quý II/2025, bang này đã phê duyệt 42 dự án trị giá hơn 164 tỷ ringgit (39 tỷ USD), chiếm gần 79% công suất CNTT của cả nước.

Johor hưởng lợi lớn từ vị trí giáp Singapore với đường truyền dữ liệu độ trễ thấp. Tuy vậy, bang này bắt đầu “phanh” từ năm ngoái khi lập ủy ban xét duyệt trung tâm dữ liệu, loại bỏ khoảng 30% hồ sơ do không đáp ứng tiêu chuẩn bền vững về điện và nước.

Theo Vivian Wong, chuyên gia cấp cao tại DC Byte, các quốc gia Đông Nam Á như Malaysia vẫn là thị trường hấp dẫn cho các dự án trung tâm dữ liệu của Trung Quốc nhờ vị trí gần gũi, ít va chạm chính trị hơn và nhu cầu hạ tầng số ngày càng lớn.

Tuy vậy, bà cảnh báo: “Khi khu vực này chịu sự giám sát chặt chẽ hơn và nguy cơ áp thuế tăng lên, thành công có thể không còn dễ dàng như trước, đặc biệt tại những thị trường vốn được coi là ‘cứ điểm’ cho các hoạt động hậu thuẫn Trung Quốc”.

Theo Reuters