SHS: FTSE dùng cơ chế nâng hạng 'chưa từng có tiền lệ' đối với Việt Nam, hé lộ thời điểm tiền ngoại nhập cuộc

FTSE Russell đã chính thức nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ nhóm cận biên lên mới nổi thứ cấp, nhưng kèm theo điều kiện phải trải qua một kỳ kiểm tra giữa kỳ vào tháng 3/2026 nhằm đánh giá tiến độ mở quyền giao dịch cho nhà đầu tư nước ngoài, trước khi cho phép triển khai thực tế vào tháng 9/2026.

Báo cáo mới đây của SHS chỉ ra rằng, khi đối chiếu với các hồ sơ nâng hạng trước đây của Kuwait, Romania và Saudi Arabia, chưa từng có tiền lệ nào mà FTSE vừa công bố nâng hạng, vừa ràng buộc thêm một kỳ “interim review” trước ngày hiệu lực. Vì vậy, Việt Nam nhiều khả năng là trường hợp đầu tiên được áp dụng cơ chế này.

Khi nào dòng vốn ngoại bắt đầu tham gia?

Theo ước tính của HSBC, tổng dòng vốn chảy vào Việt Nam nhờ nâng hạng có thể đạt khoảng 3,4 tỷ USD, trong đó khoảng 1,9 tỷ USD là dòng vốn chủ động và khoảng 1,5 tỷ USD là dòng vốn thụ động từ các quỹ ETF mô phỏng chỉ số FTSE.

Dòng chủ động có thể giải ngân sớm, rải rác từ nay đến trước ngày 21/9/2026 để đón đầu sự kiện. Trong khi đó, dòng thụ động sẽ được giải ngân theo từng đợt, trùng với các ngày hiệu lực mà FTSE công bố sau kỳ rà soát tháng 3/2026. Mô hình triển khai thông thường là các quỹ ETF sẽ cân danh mục ngay trước phiên chốt rổ, thay vì mua sớm sau ngày công bố.

Trong đợt nâng hạng năm 2018, Kuwait được FTSE chia thành 2 giai đoạn: 24/9/2018 (50%) và 24/12/2018 (50%); các quỹ ETF thực hiện giao dịch đúng vào những mốc này. Điều đó cho thấy, với Việt Nam, dòng vốn thụ động có thể bắt đầu từ ngày 21/9/2026 và tiếp tục theo lịch chia đợt mà FTSE sẽ công bố trong tháng 3/2026.

Về cổ phiếu, các quỹ chủ động có thể khác nhau về tiêu chí lựa chọn, nhưng nhìn chung đều dựa trên các yếu tố cốt lõi gồm vốn hóa thị trường, thanh khoản, tỷ lệ free float và dư địa sở hữu nước ngoài (room ngoại). Đây cũng là những tiêu chí quan trọng mà FTSE áp dụng cho rổ chỉ số Emerging Markets, được các quỹ thụ động mô phỏng theo.

Cụ thể, FTSE yêu cầu giá trị tối thiểu tùy kỳ đánh giá; từ tháng 3/2023, ngưỡng được áp dụng là 150 triệu USD. Các doanh nghiệp có tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển nhượng không quá 5% sẽ bị loại, nhằm đảm bảo tính đại diện và khả năng giao dịch thực tế trên thị trường. Doanh nghiệp đồng thời yêu cầu cổ phiếu phải còn ít nhất 20% “room” cho nhà đầu tư ngoại. Nếu phần còn lại thấp hơn ngưỡng này, cổ phiếu sẽ không được đưa vào chỉ số.

Cổ phiếu mới được xem xét cũng cần có khối lượng giao dịch tối thiểu bằng 0,05% tổng lượng lưu hành trong ít nhất 10/12 tháng trước kỳ đánh giá. Ngoài ra còn nhiều điều kiện khác như cổ phiếu giao dịch không bị gián đoạn, không thuộc diện cảnh báo, kiểm soát...

Những tiêu chí này là cơ sở để xác định nhóm cổ phiếu Việt Nam tiềm năng lọt vào rổ FTSE Emerging Markets khi chính thức triển khai nâng hạng. SHS đưa ra danh mục gồm 12 cổ phiếu hàng đầu, đáp ứng được điều kiện gồm: VIC, VHM, MSN, VNM, HPG, SSI, VND, VCI, GEX, SHB, SHB, FPT.