ĐBQH: Dự án hàng ngàn tỷ đồng hưởng ưu đãi đặc biệt nhưng không chuyển giao công nghệ cần ‘thu hồi và bồi hoàn gấp đôi'

Sáng 27/11, thảo luận về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi), đại biểu Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) góp ý về việc bảo đảm quyền chuyển tài sản của nhà đầu tư nước ngoài ra nước ngoài. Đại biểu cho rằng luật đã xác lập quyền hợp pháp của nhà đầu tư nhưng chưa có yêu cầu kiểm toán minh bạch, báo cáo giao dịch liên kết trước khi chuyển lợi nhuận.

Trong bối cảnh chuyển giá ngày càng tinh vi, nếu không bổ sung cơ chế kiểm toán bắt buộc, cơ quan quản lý sẽ khó kiểm soát dòng tiền, dẫn đến dễ bị thất thu ngân sách. Từ đó đại biểu đề nghị bổ sung quy định chỉ cho phép chuyển lợi nhuận sau khi đã có kiểm toán, vốn đầu tư và công khai chi phí liên kết.

Về chính sách bảo đảm đầu tư kinh doanh, đại biểu Hà Sỹ Đồng đồng ý về nguyên tắc bảo đảm ổn định chính sách nhưng nhấn mạnh không thể duy trì ưu đãi với những dự án gây ô nhiễm hoặc không đáp ứng tiêu chuẩn về môi trường. Đại biểu đề nghị bổ sung điều khoản cho phép thu hồi ưu đãi dự án phát thải vượt chuẩn trong 6 tháng liên tục.

Theo đại biểu, nội dung về ưu đãi và ưu đãi đặc biệt là xương sống của chính sách thu hút đầu tư. Tuy nhiên, ông cảnh báo nếu ưu đãi lớn mà không kèm điều kiện chuyển giao công nghệ thì Việt Nam mãi chỉ làm công xưởng.

Ông cho rằng dự thảo quy định ưu đãi đặc biệt đối với dự án có vốn từ 3.000 tỷ đến 6.000 tỷ đồng là bước tiến nhưng chưa ràng buộc cam kết chuyển giao công nghệ.

Ông đề nghị bổ sung điều kiện tối thiểu: Dự án hưởng ưu đãi đặc biệt phải chuyển giao công nghệ đạt cấp độ hai trở lên và đào tạo ít nhất 200 lao động bậc cao cho Việt Nam mỗi năm. Nếu không hoàn thành cam kết, cần thu hồi ưu đãi và có thể xử lý phạt bồi hoàn gấp đôi số tiền ưu đãi đã được hưởng.

Về Điều 29 liên quan đến thủ tục đầu tư đặc biệt, ông Hà Sỹ Đồng cũng đánh giá đây là một đột phá thực sự. Theo cơ chế này, dự án trong khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế có thể được cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư trong 15 ngày, không phải xin chủ trương, giấy phép xây dựng, không lập báo cáo đánh giá tác động môi trường ban đầu. Đại biểu đồng tình với nội dung này vì trong khu kinh tế, khu công nghiệp đã có giấy phép chung.

Tuy nhiên, đại biểu nhấn mạnh "cơ chế đặc biệt thì phải có tiêu chí đặc biệt", nếu không quy định tiêu chí lựa chọn dự án, điều khoản này dễ bị lạm dụng. Ông đề nghị chỉ áp dụng cho dự án công nghệ ưu tiên quốc gia như bán dẫn, trung tâm dữ liệu AI, năng lượng tái tạo; dự án quy mô vốn đầu tư tối thiểu 50 triệu USD trở lên. Đồng thời, cần quy định trách nhiệm người đứng đầu nếu xử lý chậm.

Cũng tại phiên thảo luận, góp ý về nội dung ưu đãi và hỗ trợ đầu tư, Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Đoàn TPHCM) cho rằng đây là nhóm quy định có ý nghĩa then chốt trong việc định hình môi trường đầu tư của Việt Nam trong giai đoạn mới.

Về ưu đãi đầu tư và hỗ trợ đầu tư, đại biểu nêu rõ Điều 14 đã xác lập hai công cụ chính sách quan trọng: ưu đãi đầu tư và hỗ trợ đầu tư, tạo khung pháp lý cho các hình thức khuyến khích doanh nghiệp.

Tuy nhiên, đại biểu cho rằng điều khoản này cần được hoàn thiện theo ba hướng chính.

Thứ nhất, cần phân định rõ ràng giữa ưu đãi và hỗ trợ. Ưu đãi đầu tư là cơ chế “giảm gánh nặng” cho doanh nghiệp, chủ yếu thông qua các chính sách về thuế và đất đai. Trong khi đó, hỗ trợ đầu tư là cơ chế “tăng năng lực”, bao gồm các hoạt động như đào tạo nhân lực, phát triển hạ tầng và nghiên cứu, phát triển công nghệ. Dự thảo hiện nay chưa làm rõ sự khác biệt này, dễ dẫn tới việc các địa phương vừa áp dụng ưu đãi trùng lặp, vừa bỏ sót các biện pháp hỗ trợ có cơ sở.

Thứ hai, cần thiết lập giới hạn trần cho các ưu đãi. Đại diện Đoàn TPHCM nhấn mạnh, trong nhiều năm qua, Việt Nam chứng kiến tình trạng “chạy đua” ưu đãi để thu hút nhà đầu tư, đặc biệt ở các lĩnh vực như bất động sản, dệt may hay lắp ráp đơn giản. Hiện tượng này không chỉ làm suy giảm nguồn thu ngân sách mà còn chưa tạo ra giá trị gia tăng tương xứng. “Điều 14 nên bổ sung quy định về mức ưu đãi tối đa đối với một số loại, đồng thời yêu cầu đánh giá tác động trước khi trao ưu đãi để bảo đảm kỷ luật tài khóa”, đại biểu đề xuất.

Thứ ba, cần gắn ưu đãi và hỗ trợ với hiệu quả thực tế. Đại biểu kiến nghị làm rõ nguyên tắc: “Ưu đãi và hỗ trợ đầu tư phải đi kèm với cam kết và kết quả thực hiện của nhà đầu tư; nếu không đạt yêu cầu, cơ quan nhà nước có quyền điều chỉnh, thu hồi hoặc yêu cầu bồi hoàn”.