'Thoát nạn trong gang tấc', Apple tức tốc dịch chuyển khỏi Trung Quốc

Apple đã vừa tránh được một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất kể từ đại dịch Covid-19 sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định nhượng bộ về chính sách thuế quan cho các sản phẩm điện tử và bán dẫn vào cuối ngày 11/4.

Trước khi được miễn trừ, Apple đã chuẩn bị kế hoạch chuyển một phần sản xuất iPhone phục vụ thị trường Mỹ sang Ấn Độ – nơi có thể tránh được mức thuế cao từ Trung Quốc. Các lãnh đạo công ty coi đây là giải pháp ngắn hạn để kiểm soát chi phí và hạn chế tác động từ chính sách thuế mới.

Apple Inc. đã lắp ráp lượng iPhone trị giá khoảng 22 tỷ USD tại Ấn Độ trong vòng 12 tháng tính đến tháng 3, đánh dấu mức tăng gần 60% so với cùng kỳ năm trước. Đây là bước tiến rõ rệt trong chiến lược đa dạng hóa chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc của tập đoàn công nghệ Mỹ.

Theo các nguồn tin am hiểu, Apple hiện sản xuất khoảng 20% tổng sản lượng iPhone toàn cầu tại Ấn Độ – tương đương một trong năm thiết bị – cho thấy vai trò ngày càng lớn của quốc gia Nam Á này trong chuỗi sản xuất toàn cầu của hãng. Các nguồn này yêu cầu giấu tên do thông tin chưa được công bố chính thức. Số liệu 22 tỷ USD là giá trị ước tính tại cửa nhà máy, chưa bao gồm giá bán lẻ.

Sự gia tăng mạnh mẽ về sản lượng cho thấy Apple và các đối tác sản xuất đang đẩy nhanh quá trình chuyển dịch sản xuất khỏi Trung Quốc, vốn được xúc tiến mạnh mẽ sau khi các lệnh phong tỏa nghiêm ngặt vì COVID-19 gây gián đoạn chuỗi cung ứng tại các nhà máy lớn.

Hiện phần lớn iPhone tại Ấn Độ được lắp ráp tại nhà máy của Foxconn Technology Group ở miền Nam nước này. Ngoài ra, Tata Group – tập đoàn vừa tiếp quản hoạt động của Wistron Corp. và kiểm soát một phần của Pegatron Corp. – cũng đóng vai trò là nhà cung cấp chủ chốt trong mạng lưới sản xuất của Apple tại Ấn Độ.

Bộ trưởng Công nghệ Thông tin Ấn Độ cho biết hôm 8/4 rằng, trong tổng giá trị sản xuất iPhone tại nước này, Apple đã xuất khẩu khoảng 1,5 nghìn tỷ rupee (tương đương 17,4 tỷ USD) trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2025.

Theo Financial Times, lượng iPhone xuất khẩu từ Ấn Độ sang Mỹ đã gia tăng mạnh kể từ khi Tổng thống Donald Trump “ra tín hiệu” về kế hoạch xem xét lại mức thuế đối ứng từ tháng 2/2025. Trong suốt năm tài chính vừa qua, sản lượng và xuất khẩu trung bình của Apple tại Ấn Độ đều ghi nhận mức tăng vượt bậc.

Việc miễn trừ thuế gần đây đồng nghĩa với việc iPhone sản xuất tại Ấn Độ hiện chưa phải chịu bất kỳ khoản thuế nào khi xuất khẩu sang Hoa Kỳ. Trong khi đó, đối với các thiết bị sản xuất tại Trung Quốc, mức thuế tích lũy do chính quyền Trump áp đặt vẫn ở mức cao, lên tới 145%. Điều này làm gia tăng áp lực buộc các công ty như Apple phải đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu chuỗi cung ứng.

Tuy nhiên, với mạng lưới gần 200 nhà cung cấp và sự phụ thuộc sâu rộng vào Trung Quốc, quá trình chuyển dịch sản xuất sang các quốc gia khác không thể diễn ra trong một sớm một chiều.

Mặc dù Tổng thống Trump từng nhiều lần bày tỏ mong muốn Apple sản xuất iPhone tại Mỹ, nhưng theo các chuyên gia, điều này khó có thể trở thành hiện thực trong tương lai gần do Mỹ thiếu cơ sở hạ tầng và lực lượng lao động cần thiết để đáp ứng quy mô sản xuất của Apple.

Giám đốc điều hành Tim Cook nhiều lần ca ngợi khả năng sản xuất vượt trội của Trung Quốc – nơi đã trở thành trung tâm chế tạo các thiết bị công nghệ cao cấp nhất của hãng trong nhiều năm qua. Một báo cáo năm 2022 của Bloomberg Intelligence từng dự đoán Apple sẽ mất tới tám năm chỉ để chuyển 10% năng lực sản xuất khỏi Trung Quốc.

Dù vậy, Apple hiện đã lắp ráp toàn bộ các dòng iPhone – bao gồm cả các mẫu cao cấp sử dụng khung titan – tại Ấn Độ. Thành công sản xuất tại quốc gia đông dân nhất thế giới này được thúc đẩy nhờ vào các chính sách trợ cấp hấp dẫn từ chính phủ, trong khuôn khổ chiến lược “Make in India” đầy tham vọng của Thủ tướng Narendra Modi, nhằm biến Ấn Độ thành một trung tâm sản xuất toàn cầu.

Thủ tướng Narendra Modi không chỉ tập trung vào sản xuất thiết bị hoàn chỉnh mà còn đang mở rộng sang lĩnh vực linh kiện điện tử – một bước đi quan trọng nhằm hoàn thiện chuỗi cung ứng công nghệ nội địa. Chính phủ Ấn Độ đã công bố gói ưu đãi tài chính mới trị giá 2,7 tỷ USD để hỗ trợ các nhà sản xuất, đồng thời tiếp tục thúc đẩy tham vọng xây dựng ngành công nghiệp bán dẫn trong nước.

Đây là một phần trong chiến lược tổng thể nhằm biến Ấn Độ thành trung tâm sản xuất công nghệ của thế giới, giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu và thu hút thêm các tập đoàn lớn như Apple đầu tư dài hạn vào quốc gia này.

Hiện Apple nắm giữ khoảng 8% thị phần điện thoại thông minh tại Ấn Độ – một con số khiêm tốn nhưng đang tăng trưởng ổn định. Trong năm tài chính 2024, doanh thu của Apple tại Ấn Độ đạt gần 8 tỷ USD, phần lớn đến từ các dòng iPhone.

Tập đoàn hiện đang trong giai đoạn hoàn tất khâu sản xuất cho mẫu iPhone 17, vốn vẫn được sản xuất chủ yếu tại Trung Quốc. Các bộ phận điều hành, tài chính và tiếp thị của công ty đang gia tăng lo ngại về những ảnh hưởng tiềm tàng đến kế hoạch ra mắt sản phẩm mới vào mùa thu – thời điểm quan trọng với thương hiệu này.

Trong vài tháng tới, Apple có thể buộc phải chuyển thêm hoạt động sản xuất iPhone 17 sang Ấn Độ hoặc các quốc gia khác, đồng thời đối mặt với các thách thức về chi phí, chuỗi cung ứng và chất lượng. Khả năng tăng giá là điều không thể loại trừ, trong khi công ty cũng phải thương lượng lại với các nhà cung ứng để duy trì biên lợi nhuận. Đội ngũ tiếp thị danh tiếng của Apple sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc trấn an người tiêu dùng rằng mọi thay đổi đều đáng giá.

Dẫu vậy, cảm giác bất ổn trên thị trường vẫn chưa hoàn toàn được giải quyết. Chính sách thuế quan từ Nhà Trắng có thể tiếp tục thay đổi, buộc Apple phải đưa ra những điều chỉnh sâu rộng hơn trong chiến lược sản xuất toàn cầu.

Một mối lo ngại khác cũng đang hiện hữu: Nếu Apple đẩy mạnh việc rút sản xuất khỏi Trung Quốc, quốc gia này có thể sẽ đưa ra các biện pháp trả đũa. Trung Quốc hiện chiếm khoảng 17% doanh thu của Apple, nơi công ty vận hành hàng chục cửa hàng bán lẻ – một ngoại lệ hiếm hoi trong số các tập đoàn công nghệ Mỹ.

Hiện tại, Trung Quốc đang gia tăng áp lực lên các tập đoàn công nghệ Mỹ, trong đó có Apple. Nước này đã mở các cuộc điều tra cạnh tranh nhằm vào doanh nghiệp Mỹ và có thể sử dụng hệ thống hải quan như một công cụ gây khó dễ. Những năm gần đây, Bắc Kinh cũng đã cấm sử dụng iPhone cùng các thiết bị do Mỹ thiết kế trong nội bộ các cơ quan chính phủ – một động thái đáp trả cuộc trấn áp Huawei của Washington.

Hiện nay, iPhone vẫn là “cỗ máy in tiền” lớn nhất của Apple, với khoảng 87% sản phẩm này được sản xuất tại Trung Quốc, theo ước tính của Morgan Stanley. Quốc gia châu Á này cũng là nơi sản xuất khoảng 80% iPad và 60% máy Mac – ba dòng sản phẩm chủ lực tạo nên 75% doanh thu hằng năm của Apple.

Tuy nhiên, Apple đã và đang đa dạng hóa chuỗi cung ứng. Hiện phần lớn Apple Watch và AirPods được lắp ráp tại Việt Nam, nơi cũng đang sản xuất một số mẫu iPad và MacBook. Malaysia và Thái Lan cũng được Apple mở rộng năng lực sản xuất, đặc biệt trong lĩnh vực máy tính.

Tại thị trường Mỹ – thị trường lớn nhất của công ty – Apple chiếm khoảng 38% doanh thu từ iPad và khoảng một nửa doanh thu từ các sản phẩm như máy Mac, Apple Watch và AirPods.

Dù vậy, việc cắt đứt chuỗi cung ứng hoàn toàn với Trung Quốc vẫn là điều gần như bất khả thi với mọi công ty đa quốc gia, và Apple cũng không phải ngoại lệ. Trung Quốc không chỉ là trung tâm sản xuất then chốt của Apple trong nhiều thập kỷ mà còn sở hữu lực lượng lao động tay nghề cao, chuỗi cung ứng hoàn thiện và cơ sở hạ tầng vượt trội. Mặc dù Tổng thống Trump từng kêu gọi Apple đưa dây chuyền sản xuất iPhone về Mỹ, nhưng việc thiếu hụt nguồn nhân lực kỹ thuật chuyên sâu khiến mục tiêu này khó đạt được trong ngắn hạn.

Thực tế, quy mô và tốc độ của các nhà máy Trung Quốc vẫn không có đối thủ, giúp Apple duy trì khả năng sản xuất toàn cầu và đáp ứng nhu cầu từ các thị trường quốc tế – nơi chiếm gần 60% tổng doanh thu của hãng.

Kể từ khi Mỹ công bố các biện pháp thuế quan mới vào ngày 2/4, Apple cùng nhiều tập đoàn công nghệ lớn đã liên tục vận động hành lang, thúc giục Nhà Trắng đưa ra các ngoại lệ.

Những cuộc vận động này trở nên cấp bách hơn trong bối cảnh căng thẳng leo thang giữa Washington và Bắc Kinh, dẫn đến mức thuế nhập khẩu lên tới 145% đối với hàng hóa Trung Quốc.

Tác động tiềm tàng càng rõ ràng hơn khi Tổng thống Trump tạm thời hoãn áp thuế với các quốc gia khác – điều này vô tình tạo lợi thế cho đối thủ cạnh tranh của Apple như Samsung và các hãng sản xuất điện thoại bên ngoài Trung Quốc.

Trong các cuộc trao đổi với chính quyền, Apple và nhiều doanh nghiệp Mỹ đã khẳng định sẵn sàng gia tăng đầu tư trong nước, song cho rằng việc đưa khâu lắp ráp cuối cùng về Mỹ không mang lại nhiều giá trị. Thay vào đó, họ kêu gọi chính phủ tập trung vào các lĩnh vực giá trị cao như sản xuất chip và công nghệ lõi – những yếu tố có thể tạo ra việc làm bền vững và tăng sức cạnh tranh lâu dài cho nền kinh tế.

Tham khảo BNN, Financial Times (FT)

>> Đông dân hơn, chi phí rẻ hơn, vì sao Ấn Độ vẫn chưa thể thay Trung Quốc làm 'công xưởng thế giới'?