Tỉnh hơn 1,5 triệu dân giáp Hà Nội nằm trong diện sáp nhập, là vùng đất thiêng được Vua Hùng chọn làm nơi đóng đô từ thuở lập quốc

Nằm ở vùng Trung du miền núi Bắc Bộ, Phú Thọ có tọa độ địa lý từ 20°55’ đến 21°43’ vĩ độ Bắc và từ 104°48’ đến 105°27’ kinh độ Đông. Địa giới hành chính của tỉnh tiếp giáp với Tuyên Quang ở phía Bắc, Hòa Bình ở phía Nam, Vĩnh Phúc ở phía Đông, Hà Nội ở phía Đông Nam, và các tỉnh Sơn La, Yên Bái ở phía Tây.

Với vị trí nằm trong vùng giao thoa giữa Đông Bắc, đồng bằng sông Hồng và Tây Bắc, Phú Thọ giữ vai trò trung tâm tiểu vùng Tây – Đông – Bắc. Tỉnh cách trung tâm Hà Nội khoảng 80 km, cách sân bay quốc tế Nội Bài khoảng 60 km. Vị trí “ngã ba sông” – nơi hợp lưu của sông Hồng, sông Đà và sông Lô – giúp Phú Thọ trở thành cửa ngõ phía Tây của Thủ đô, đồng thời là đầu mối trung chuyển, giao thương quan trọng giữa đồng bằng Bắc Bộ, các tỉnh miền núi phía Bắc và hai tỉnh Quảng Tây, Vân Nam của Trung Quốc.

Với vị trí nằm trong vùng giao thoa giữa Đông Bắc, đồng bằng sông Hồng và Tây Bắc, Phú Thọ giữ vai trò trung tâm tiểu vùng Tây – Đông – Bắc

Phú Thọ còn nằm trong vành đai của nhiều tuyến giao thông huyết mạch như Quốc lộ 2, cao tốc Nội Bài – Lào Cai, đường Hồ Chí Minh; hệ thống đường sắt xuyên Á và các tuyến đường sông từ Trung Quốc qua vùng Đông Bắc đổ về Phú Thọ trước khi tỏa đi Hà Nội, Hải Phòng và các khu vực khác. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho tỉnh phát triển kinh tế, kết nối vùng và mở rộng giao thương quốc tế.

Tính đến ngày 1/4/2024, dân số tỉnh Phú Thọ đạt 1.540.608 người, đứng thứ 20 cả nước theo kết quả điều tra dân số giữa kỳ năm 2024. Với diện tích tự nhiên 3.534,6 km², tỉnh bao gồm 13 đơn vị hành chính: thành phố Việt Trì, thị xã Phú Thọ và 11 huyện Lâm Thao, Cẩm Khê, Hạ Hòa, Thanh Sơn, Tân Sơn, Yên Lập, Thanh Ba, Đoan Hùng, Phù Ninh, Thanh Thủy và Tam Nông.

Địa hình Phú Thọ đa dạng, kết hợp giữa núi non hiểm trở, đồi trung du san sát và đồng bằng trù phú. Tỉnh sở hữu nhiều danh thắng nổi bật như Đầm Ao Châu (Hạ Hòa), Rừng quốc gia Xuân Sơn (Thanh Sơn), mỏ nước khoáng nóng Thanh Thủy, Ao Giời – Suối Tiên (Hạ Hòa), Bến Gót – Bạch Hạc (Việt Trì).

Không chỉ giàu tiềm năng phát triển kinh tế, Phú Thọ còn là mảnh đất cội nguồn của dân tộc Việt Nam. Theo truyền thuyết, nơi đây từng là vùng đất các vua Hùng chọn làm kinh đô Văn Lang – kinh đô đầu tiên của dân tộc. Hiện nay, khu di tích lịch sử Đền Hùng được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt, cùng nhiều địa danh thiêng liêng khác như Đền Quốc mẫu Âu Cơ, đình Thạch Khoán, Bạch Hạc – Bến Gót... tạo nên giá trị văn hóa và lịch sử sâu sắc cho vùng đất Tổ.

Tương truyền, Kinh Dương Vương – người đứng đầu triều đại Hồng Bàng – đã lập nước Xích Quỷ và truyền ngôi cho con trai là Sùng Lãm, tức Lạc Long Quân. Sau này, Lạc Long Quân phong con trưởng làm vua nước Văn Lang, lấy hiệu là Hùng Vương, đặt đô tại Phong Châu – vùng đất nay thuộc huyện Bạch Hạc, tỉnh Phú Thọ. Triều đại Hùng Vương kéo dài suốt 18 đời, được xem là thời kỳ lập quốc đầu tiên của người Việt.

Đền Hùng - Phú Thọ

Ngay từ buổi đầu dựng nước, các vua Hùng đã đặc biệt coi trọng việc chọn nơi đóng đô. Ban đầu, kinh đô đặt tại vùng đất giao giữa hai dòng sông Hồng và sông Đà, nằm giữa huyện Tam Nông và Thanh Thủy (tỉnh Phú Thọ) – một vùng bằng phẳng nhưng diện tích hạn hẹp. Nhận thấy địa thế chưa thực sự thuận lợi, vua Hùng quyết định dời đô về Phong Châu, cách đó khoảng 20km về phía bắc, nay là thành phố Việt Trì.

Phong Châu được xem là đại long mạch, hội tụ đầy đủ các yếu tố phong thủy lý tưởng của một kinh đô ngàn năm. Vị trí này nằm tại ngã ba Hạc – nơi hợp lưu của ba con sông lớn là Hồng, Đà và Lô, tạo thế thủy bao bọc tự nhiên quanh kinh thành. Phía bắc là dãy Tam Đảo như tay thanh long che chở, phía nam là dãy núi tiếp nối Hoàng Liên Sơn thuộc vùng Yên Lập và Thanh Sơn, tạo thế bạch hổ vững chãi. Phía tây bắc có 99 ngọn đồi trùng điệp, được ví như đàn voi chầu về núi Nghĩa Lĩnh – đầu rồng của vùng đất thiêng. Trước mặt là cánh đồng rộng lớn của đồng bằng Bắc Bộ (chu tước), với núi Tản Viên sừng sững cao 1.281 mét làm thế án sơn trấn giữ. Dòng chảy của ba con sông chính hợp lưu tại ngã ba Bạch Hạc tạo nên thế Thủy Viên Thành – thế đất hùng vĩ hiếm nơi nào có được.

Với thế đất hội tụ thanh long, bạch hổ, chu tước và huyền vũ – tứ linh trong quan niệm phong thủy cổ – Phong Châu không chỉ là trung tâm chính trị đầu tiên của nước Văn Lang, mà còn là biểu tượng linh thiêng của quốc gia từ buổi bình minh lịch sử.

Phú Thọ là nơi hội tụ đầy đủ những giá trị văn hóa lịch sử đặc sắc, ghi dấu ấn sâu đậm trong tiến trình dựng nước và giữ nước hàng ngàn năm của dân tộc. Mảnh đất này không chỉ nổi tiếng với hệ thống di tích phong phú mà còn lưu giữ nhiều sự tích, truyện kể, truyền thuyết gắn liền với đời sống sinh hoạt văn hóa của người Việt từ thuở hồng hoang.

Cảnh sắc thiên nhiên Phú Thọ

Với vai trò là cái nôi văn hóa của dân tộc, Phú Thọ còn là nơi bảo tồn kho tàng văn hóa phi vật thể quý giá như thơ ca, hò vè, cùng các làn điệu dân ca truyền thống độc đáo. Trong đó, nổi bật là những làn điệu hát Xoan – loại hình nghệ thuật dân gian đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, cùng với hát Ghẹo, hát Đối, hát Ví – những hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian được lưu truyền từ đời này sang đời khác.

Giá trị lịch sử và văn hóa của Phú Thọ không chỉ phản ánh bản sắc riêng biệt của vùng đất Tổ mà còn góp phần khẳng định chiều sâu văn hóa lâu đời, bền vững của dân tộc Việt Nam.

Ảnh: Internet

Nguồn: Tổng hợp

>> Tỉnh 1,3 triệu dân giáp tỉnh Thái Bình, không có biển mà ‘có nhiều nơi gần Hà Nội hơn cả Hà Nội’, nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc