Phát triển siêu nóng là từ hoàn toàn đúng với thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam thời gian qua. Nếu liệt kê chi tiết, tất cả các doanh nghiệp bất động sản lớn nhất hiện đang gánh những khoản nợ tính bằng hàng nghìn, thậm chí hàng chục nghìn tỷ thông qua phát hành trái phiếu riêng lẻ.
Doanh nghiệp địa ốc phát hành trái phiếu trở lại
Theo thống kê của Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA) dựa trên công bố từ trang thông tin của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), trong tháng 5/2022, có 1 đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng và 34 đợt phát hành riêng lẻ với tổng giá trị là 24.105 tỷ đồng.
Cụ thể trong tháng 5, có 1 đợt phát hành ra công chúng là của CTCP Đầu Tư và Thương Mại TNG trị giá 300 tỷ đồng và 34 đợt phát hành trái phiếu riêng lẻ với giá trị 23.805 tỷ đồng.
Nhóm ngân hàng thương mại tiếp tục đứng đầu về giá trị phát hành với 14.629 tỷ đồng - chiếm 60,68% tổng giá trị phát hành.
Nhóm bất động sản xếp ở vị trí thứ hai, phát hành 6.879 tỷ đồng trái phiếu, tương đương 28,53% tổng giá trị phát hành. Như vậy, trong tháng 5, các doanh nghiệp bất động sản đã trở lại sân chơi trái phiếu khá mạnh mẽ sau khi đồng loạt "im hơi" trong tháng 4/2022.
Mới nhất, Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV) vừa công bố báo cáo thị trường trái phiếu tháng 5/2022 cũng nhấn mạnh, sau tháng 4 không có đợt phát hành nào, nhóm doanh nghiệp bất động sản đã trở lại phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Lượng trái phiếu phát hành chiếm 22% tổng giá trị phát hành trái phiếu trong nước tháng 5.
Các doanh nghiệp có xu hướng phát hành với kỳ hạn không có nhiều sự phân hóa trong tháng 5 với kỳ hạn phát hành bình quân 3 năm trong đó, nhóm niện là nhóm có kỳ hạn phát hành lớn nhất trong tháng, với bình quân đạt 5,7 năm. Bên cạnh đó, nhóm doanh nghiệp tài chính là nhóm có kỳ hạn phát hành thấp nhất trong tháng với bình quân đạt 2 năm.
Nhìn chung trong năm 2022, giá trị trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn của các doanh nghiệp tính đến hiện tại đang có quy mô 230.000 tỷ đồng trong đó đáo hạn tập trung ở nhóm bất động sản lên tới mức 98.000 tỷ đồng; các ngân hàng chiếm khoảng 70.000 tỷ đồng, còn lại ở nhóm ngành sản xuất…
Theo đánh giá của KBSV, nhu cầu phát hành để đảm bảo vòng quay vốn của các doanh nghiệp khá cao song sẽ gặp phải nhiều thách thức về mặt chính sách và pháp lý trong bối cảnh Chính phủ đang triển khai việc kiểm soát chặt chẽ việc phát hành cũng như giao dịch trái phiếu doanh nghiệp thông qua dự thảo sửa đổi lần 5 Nghị định số 153/2020/NĐCP.
Công ty này cũng nhấn mạnh, các doanh nghiệp bất động sản sẽ là nhóm chịu nhiều áp lực nhất từ đợt đáo hạn này khi kênh tín dụng vào lĩnh vực bất động sản cũng đang chịu sự giám sát chặt chẽ của các cơ quan có thẩm quyền.
Do đó KBSV dự báo thị trường trái phiếu doanh nghiệp sẽ hoạt động ở mức thấp trong vài tháng tới khi các doanh nghiệp và nhà đầu tư đều cần thời gian để làm quen và thích ứng dần với sự thay đổi trong chính sách và pháp lý.
"Bom" vẫn còn trực nổ
Năm 2021, các doanh nghiệp bất động sản trên cả nước vay nợ tổng cộng 318.200 tỷ đồng từ phát hành trái phiếu trong đó số trái phiếu không có tài sản đảm bảo hoặc đảm bảo một phần/toàn bộ bằng cổ phiếu lên tới 172.500 tỷ đồng - chiếm 54,2% lượng phát hành.
Tuy nhiên thực tế, con số này có thể lớn hơn vì có tới 33.000 tỷ đồng trái phiếu phát hành hiện không có thông tin về tài sản đảm bảo. Điều này đồng nghĩa nền kinh tế và hàng chục nghìn nhà đầu tư đang đánh cược tiền thật làm ra từ “mồ hôi, xương máu” của mình để đổi lấy những quả bom chờ phát nổ.
Làm ăn, kinh doanh ở Việt Nam cũng như các nước, vay tiền là chuyện bình thường; việc dòng tiền bị siết khiến không ít doanh nghiệp ngay lập tức mất khả năng cân đối dòng tiền kéo theo ngân hàng, nhà đầu tư trái phiếu rơi vào cảnh bấp bênh hơn bao giờ hết.
Với các nhà đầu tư đã trót mua gần 10.000 tỷ đồng trái phiếu Tân Hoàng Minh trong 9 đợt phát hành hoặc như các nhà đầu tư mới đây rót 1.150 tỷ đồng để mua trái phiếu mã FLCH2123003 của FLC ngay trước thời điểm cựu Chủ tịch Trịnh Văn Quyết bị bắt… những ngày này như ngồi trên đống lửa. Tiền đã chi ra, doanh nghiệp đã sử dụng cho các hoạt động đầu tư, thậm chí dùng để trả nợ vay trước đó trong khi người đại diện lãnh đạo doanh nghiệp vay nợ đang bị bắt tạm giam, khiến nhà đầu tư như đi vào ngõ cụt.
Phát triển siêu nóng là từ hoàn toàn đúng với thị trường trái phiếu doanh nghiệp của Việt Nam thời gian qua. Nếu liệt kê chi tiết, tất cả các doanh nghiệp bất động sản lớn nhất của Việt Nam (bên cạnh việc vay vốn ngân hàng) hiện đang gánh những khoản nợ tính bằng hàng nghìn, thậm chí hàng chục nghìn tỷ đồng thông qua phát hành trái phiếu riêng lẻ. Điều đáng kinh ngạc nhất là có những giai đoạn, không ít doanh nghiệp càng vay nợ, càng nổi tiếng.
Việc cơ quan quản lý không kiểm soát xuể tình trạng “bát nháo” trên thị trường phát hành trái phiếu khi không ít doanh nghiệp có hành vi lừa đảo với nhiều thủ đoạn tinh vi cũng đã được ghi nhận.
Thế mới có chuyện nhà đầu tư “ngã ngửa” phát hiện mình đang lao đầu vào việc đổi tiền thật lấy mớ giấy trái phiếu “3 không” thậm chí “5 không” như không tài sản đảm bảo, không bảo lãnh thanh toán, không có năng lực tài chính tốt, phương án kinh doanh không khả thi, dòng vốn không đúng mục đích… Tất cả cũng chỉ vì dính bẫy mồi lãi suất cao ngất ngưởng gấp đôi, thậm chí gấp 3 lần lãi suất ngân hàng của doanh nghiệp phát hành.
Theo các chuyên gia, việc đến giờ các cơ quan chức năng mới mạnh tay trong việc siết lại kỷ cương của thị trường trái phiếu doanh nghiệp là khá muộn song đây vẫn là điều cần thiết để giúp thanh lọc và làm cho thị trường tài chính trở lại lành mạnh hơn. Tuy nhiên, “siết” thế nào để không bóp chết kênh huy động vốn quan trọng này cũng là vấn đề đang đặt ra.
Thực tế cho thấy, sau việc các ngân hàng đồng loạt “phanh” đột ngột việc cho vay với các dự án bất động sản, thị trường bất động sản ngay lập tức hạ nhiệt, thậm chí nhiều dự án gần như đóng băng, kênh huy động vốn của doanh nghiệp bế tắc. Cùng với đó, không ít doanh nghiệp làm ăn chân chính cũng vạ lây từ việc “phanh” tín dụng này.
Cơ quan quản lý phải sớm lập ra một đơn vị có khả năng đánh giá độc lập cũng như xếp hạng tín nhiệm trái phiếu của doanh nghiệp cũng là yêu cầu đặt ra lúc này. Có như vậy, việc gỡ những quả bom chờ nổ từ hệ lụy của việc phát hành trái phiếu “3 không” ồ ạt mới chấm dứt và nhà đầu tư, nền kinh tế không phải chịu những hệ lụy từ việc này.
