Trữ lượng lên tới 5,5 triệu tấn, Cuba đang giữ 'tấm vé vàng' khi kỷ nguyên xe điện bùng nổ

Theo Bộ Năng lượng và Mỏ Cuba (MINEM), quốc gia này nắm giữ khoảng 5,5 triệu tấn niken, tương đương 5,8% trữ lượng toàn cầu, đứng thứ 5 thế giới. Cùng với coban, niken là trụ cột trong ngành công nghiệp khai khoáng của Cuba, vừa phục vụ xuất khẩu vừa đóng góp nguồn ngoại tệ quan trọng.

Niken vốn là nguyên liệu không thể thiếu trong sản xuất thép không gỉ, song vai trò chiến lược càng nổi bật khi xe điện và các công nghệ pin bùng nổ. Benchmark Mineral Intelligence dự báo, nhu cầu niken cho pin sẽ tăng gấp ba lần vào năm 2030, chủ yếu đến từ thị trường phương Tây. Điều này khiến “kho báu” dưới lòng đất Cuba càng trở nên quý giá.

Cuba đứng thứ 5 thế giới về trữ lượng niken. Ảnh minh họa

Đầu thế kỷ XXI, sản lượng niken của Cuba đạt khoảng 70.000 tấn mỗi năm. Tuy nhiên, từ sau năm 2010, ngành khai khoáng bắt đầu suy giảm do công nghệ lạc hậu, biến động giá và thiếu vốn đầu tư, sản lượng giảm còn 56.000 tấn/năm. Đến năm 2020, sản lượng chỉ còn 49.000 tấn.

Dù vậy, niken vẫn chiếm hơn 11% kim ngạch xuất khẩu năm 2019, chủ yếu bán sang Trung Quốc và một phần nhỏ đến Nhật Bản. Theo dữ liệu GlobalData, bước sang năm 2023, ngành mỏ Cuba ghi dấu ấn trở lại khi đứng thứ 9 thế giới về sản xuất niken. Dự báo giai đoạn 2023–2027, tốc độ tăng trưởng kép hàng năm đạt khoảng 0,64%.

Để vực dậy ngành chiến lược này, Cuba không chỉ dựa vào các doanh nghiệp nhà nước như Công ty Comandante Ernesto Che Guevara, mà còn mở rộng hợp tác quốc tế. Điển hình là Moa Nickel S.A., liên doanh giữa Cuba và Sherritt International (Canada), hiện khai thác và chế biến tại vùng Moa, phía Đông đảo quốc.

Song song, chính phủ đẩy mạnh đầu tư công nghệ mới trong khuôn khổ Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội đến 2030. Các dự án bổ sung nhà máy bột quặng, cải tiến công nghệ lọc đã giúp tăng thêm hơn 5.000 tấn sản lượng mỗi năm, qua đó từng bước khắc phục hạn chế về công nghệ và nâng cao giá trị gia tăng.

Với kho báu niken hiện tại, Cuba có thể bứt phá, thoát khỏi khó khăn kinh tế. Ảnh minh họa

Dù giá niken trên thị trường quốc tế biến động mạnh, giới chuyên gia Cuba vẫn tin tưởng vào tương lai sáng của kim loại này. Tiến sĩ Juan Ruiz Quintana, quan chức cấp cao của MINEM, nhận định: “Nhu cầu về niken, coban hay lithium sẽ tiếp tục tăng trưởng trong những năm tới, nhờ sự thúc đẩy của các công nghệ mới nổi, xu hướng sử dụng rộng rãi trong các sản phẩm mới và kỹ thuật hiện đại, chẳng hạn như xe điện".

Trong bối cảnh thế giới bước vào kỷ nguyên xe điện và công nghiệp 4.0, nguồn tài nguyên quý giá này có thể giúp Cuba vượt lên những khó khăn hiện tại. Nếu tận dụng tốt cơ hội, đảo quốc Caribe không chỉ duy trì vai trò nhà xuất khẩu khoáng sản mà còn có thể định hình vị trí trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Con đường phía trước còn nhiều thách thức với biến động giá cả, hạn chế tài chính và cạnh tranh từ những “ông lớn” như Indonesia, Úc hay Brazil. Tuy nhiên, bằng chính sách hợp tác quốc tế, cải tiến công nghệ và tầm nhìn phát triển dài hạn, Cuba đang dần biến kho báu này thành động lực bứt phá, mở ra hy vọng thoát khỏi vòng xoáy khó khăn kinh tế và góp phần vào quá trình chuyển đổi xanh toàn cầu.