Tương tự đất hiếm, 'kho báu' triệu đô đứng thứ 3 thế giới của Việt Nam đang loay hoay tìm lối ra

Clinker và xi măng là những thành phần then chốt trong ngành xây dựng, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo dựng những công trình vững chắc và bền bỉ. Clinker, với vai trò là nguyên liệu chủ chốt, là nền tảng để sản xuất xi măng.

Theo Cục Khảo sát Địa chất Mỹ, vào năm 2022, Việt Nam đã vươn lên đứng thứ 3 trong số 5 quốc gia có công suất sản lượng xi măng hàng đầu thế giới, chỉ sau Trung Quốc và Ấn Độ, với công suất ấn tượng đạt khoảng 100 triệu tấn. Đáng chú ý, trong suốt 10 năm qua, năng lực sản xuất xi măng của Việt Nam đã tăng trưởng mạnh mẽ, đạt khoảng 120 triệu tấn. Hiện tại, đất nước chúng ta sở hữu 92 dây chuyền sản xuất xi măng với tổng công suất lên tới 122,34 triệu tấn.

Những dây chuyền được đầu tư từ năm 2011 đến nay, đều sử dụng công nghệ tiên tiến đạt tiêu chuẩn Châu Âu, đảm bảo chất lượng sản phẩm cao và hiệu quả sản xuất tối ưu. Chính sự đầu tư này không chỉ giúp Việt Nam khẳng định vị thế trên bản đồ ngành xi măng thế giới mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững trong ngành xây dựng.

Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, trong tháng 7 vừa qua, hoạt động xuất khẩu clinker và xi măng của Việt Nam đã ghi nhận những dấu hiệu tích cực. Cụ thể, tổng khối lượng xuất khẩu clinker và xi măng trong tháng này đạt hơn 2,5 triệu tấn, và kim ngạch xuất khẩu đạt trên 97 triệu USD. So với tháng trước đã tăng 8,2% về khối lượng và 7,7% về giá trị.

Tính chung 7 tháng đầu năm 2024, mặt hàng này đã giúp Việt Nam bỏ túi hơn 699 triệu USD với hơn 18,2 triệu tấn, giảm 1,6% về lượng và giảm 13,3% về giá trị so với cùng kỳ năm 2023.

Trong số các thị trường xuất khẩu clinker và xi măng lớn nhất của Việt Nam, Philippines đứng đầu với 4,6 triệu tấn, chiếm 26% tổng sản lượng xuất khẩu, mang về cho Việt Nam hơn 186 triệu USD. Theo sau là Bangladesh, với hơn 3,9 triệu tấn và kim ngạch đạt hơn 123 triệu USD. Đài Loan (Trung Quốc) cũng đóng góp đáng kể khi chi hơn 32 triệu USD để nhập khẩu hơn 891 nghìn tấn clinker và xi măng từ Việt Nam.

Xi măng đóng vai trò quan trọng trong xây dựng - Ảnh: Internet

Tuy nhiên, ngành xi măng của Việt Nam hiện đang đối mặt với nhiều thách thức lớn. Sự khó khăn chủ yếu xuất phát từ hai yếu tố chính: sự suy giảm trong thị trường bất động sản trong nước và giá xuất khẩu sụt giảm trên thị trường quốc tế.

Trước hết, thị trường bất động sản vẫn chưa có dấu hiệu hồi phục mạnh mẽ, làm giảm nhu cầu xây dựng và tiêu thụ xi măng trong nước. Nguồn cung xi măng hiện tại dường như đang vượt quá nhu cầu thực tế, dẫn đến sự sụt giảm đáng kể trong nhu cầu tiêu dùng nội địa. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sản lượng tiêu thụ mà còn tạo ra áp lực lớn lên các doanh nghiệp sản xuất.

Kể từ năm 2023, sản xuất clinker và xi măng đã giảm nghiêm trọng. Các dây chuyền toàn ngành chỉ hoạt động ở 75% công suất thiết kế, và năm 2023 đã có 42 dây chuyền phải ngừng sản xuất từ 1-6 tháng, một số thậm chí phải dừng cả năm.

Thêm vào đó, tình hình xuất khẩu cũng không mấy khả quan khi giá trị xuất khẩu giảm mạnh. Trong tháng 7, giá xi măng xuất khẩu ước tính giảm xuống còn 38,8 USD/tấn, đánh dấu mức giảm 13% so với cùng kỳ năm ngoái. Sự giảm giá này phản ánh sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường quốc tế và áp lực từ việc giá xuất khẩu xuống thấp, làm giảm giá trị tổng thể của các lô hàng xuất khẩu.

Trong vòng 10 năm qua, sản lượng xuất khẩu clinker và xi măng ghi nhận sự tăng trưởng. Tuy nhiên, từ năm 2022 đến nay, xuất khẩu mặt hàng này giảm mạnh. Năm 2022, sản lượng xuất khẩu chỉ còn 15,2 triệu tấn, bằng 52,9% so với năm 2021 và tiếp tục giảm còn 10,9 triệu tấn vào năm 2023.

Xét về xu hướng dài hạn, mặc dù ngành xi măng Việt Nam đã ghi nhận sự tăng trưởng đáng kể trong sản lượng xuất khẩu trong suốt 10 năm qua, song tình hình đã có sự thay đổi rõ rệt kể từ năm 2022. Sản lượng xuất khẩu đã giảm mạnh, từ 15,2 triệu tấn vào năm 2022 chỉ bằng 52,9% so với năm 2021 và tiếp tục sụt giảm xuống còn 10,9 triệu tấn vào năm 2023.

Để đối phó với tình hình khó khăn này, Thủ tướng đã đưa ra những giải pháp thiết thực nhằm thúc đẩy ngành xi măng, bao gồm tăng cường đầu tư công vào hạ tầng giao thông và đô thị, triển khai Đề án xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội, và nghiên cứu áp dụng cầu cạn bê tông cốt thép cho các dự án cao tốc,...

Với những chính sách và giải pháp kịp thời từ Chính phủ, các doanh nghiệp trong ngành xi măng kỳ vọng thị trường sẽ sôi động trở lại vào cuối năm, mang lại triển vọng mới cho ngành xây dựng.

>>Thách thức và những đánh đổi của Việt Nam khi khai thác đất hiếm