Cầu gỗ lim lợp mái lá ở Nam Định: Tuổi đời 700 năm, là công trình kiến trúc độc đáo duy nhất còn lại của làng quê Việt

Cầu lợp làng Kênh, nằm tại thị trấn Cổ Lễ, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định, là một trong số ít công trình mang phong cách kiến trúc "Thượng gia hạ kiều" – những cây cầu gỗ lợp mái che đặc trưng còn sót lại trong lịch sử.

Kiến trúc cầu - nhà này xuất hiện tại Việt Nam từ thế kỷ 15, khi người Nhật xây dựng Chùa Cầu tại Quảng Nam. Hiện nay, số lượng cầu mang phong cách kiến trúc này rất ít, chỉ còn một số công trình được công nhận là Di tích văn hóa như: Chùa Cầu (Quảng Nam), cầu ngói Thanh Toàn (Thừa Thiên Huế), cầu Nhật Nguyệt (chùa Thầy, Hà Nội) và cầu ngói Phát Diệm (Ninh Bình).

> > Nam Long khánh thành nhà hữu nghị Việt - Nhật 7.000m2 tại tỉnh giàu bậc nhất miền Tây

Riêng tỉnh Nam Định hiện bảo tồn được ba cây cầu "thượng gia hạ kiều", gồm: cầu ngói Hải Anh (huyện Hải Hậu), cầu ngói Chợ Thượng (huyện Nam Trực) và cầu lợp làng Kênh (huyện Trực Ninh). Đặc biệt, cầu lợp làng Kênh là cây cầu gỗ lợp mái lá duy nhất tại Việt Nam, được xây dựng từ thời Lý, cách đây khoảng 700 năm, sau khi triều đình cho đào kênh dẫn nước từ sông Hồng về tưới tiêu vùng trấn Sơn Nam hạ.

Cầu nối hai bờ sông Hải Ninh, từng là con đường độc đạo dẫn vào chùa Cổ Lễ, phục vụ người dân đi lễ. Ban đầu, cầu đặt theo hướng Bắc - Nam, nhưng sau đó đổi sang hướng Đông - Tây để phù hợp với hệ thống sông ngòi được chỉnh trang.

Cầu có chiều dài 10m, rộng 4m, cao 3m với kết cấu gồm 28 cột gỗ lim, trong đó 4 cột chính cắm sâu dưới lòng sông, đường kính trên 50cm. Dù đã bị bào mòn qua thời gian, các cột chính đều được thay thế bằng gỗ mới trong các lần trùng tu.

Cầu có 5 nhịp, mỗi nhịp dài từ 1,45–1,65m. Sàn cầu được ghép từ những tấm gỗ lim dày, rộng hơn 40cm. Bên trong, hai dãy bục gỗ uốn cong dọc theo thành cầu, giống như những ghế dài, tạo không gian nghỉ ngơi cho lữ khách. Người dân địa phương thường chọn cầu làm nơi hóng gió, câu cá, hay thư giãn trong những buổi trưa hè.

Khi mới xây dựng, mái cầu được lợp bằng cây bổi - một loại cây vùng bãi mặn, lợ ven biển, nhẹ, xốp, và chịu được gió bão. Sau nhiều lần trùng tu, mái cầu hiện được thay bằng lá cọ, buộc chặt với vì kèo bằng sợi mây, tăng độ bền và khả năng chống chịu thời tiết.

Cầu lợp làng Kênh đã trải qua nhiều lần trùng tu, vào các năm 1883, 1904 và 2014. Trong mỗi lần trùng tu, thợ đều khắc chữ Hán lên hệ thống vỉ cột để lưu giữ dấu ấn lịch sử.